Öz
Osmanlı tarihinin şâhid olduğu en büyük isyanlardan biri olan 1730 Patrona isyanı hakkında resmî tarih yazımının yer vermediği ve vermesinin beklenemeyeceği en önemli ayrıntılar, isyanın görgü tanıkları tarafından kaleme alınmış çağdaş kısa kroniklerde yer almaktadır. Bu konuda, özellikle son yıllarda bilinmeyen yeni kroniklerin ortaya çıkması, bize vak‘ayı oldukça farklı yönlerden değerlendirebilme imkânı sağlamıştır. Bu makalede, isyanla ilgili bu yeni kısa kroniklerden biri olan Rūz-nāme’nin kimliği meçhûl yazarı “Ahmed”in kim olduğu, eserin fiziksel özellikleri ve devrin diğer kaynaklarındaki ipuçları ışığında tespit edilmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Arşiv Belgeleri ve Birincil Kaynaklar:
- BOA, Cevdet, Zabtiyye, no. 91/4543.
- BOA, Cevdet, Dâhiliye, no. 5071/1-2.
- Arzuhâl, Millî Kütüphane, Yz. no. A. 190, vr.
- ‘Abdî, Tārīḫ-i Sul ān Ma mūd Ḫān ibn Sul ān Mus afā Ḫān, Süleyma- niye Ktp. Es‘ad Efendi, no. 2153.
- Köprülü-zâde Hâfız Ahmed Paşa, Defter, Köprülü Ktp. Hâfız Ah- med Paşa, no. 352.
- Köprülü-zâde Hâfız Ahmed Paşa (Ahmed), Rūz-nāme ('İbret- nümā), Diyarbakır Ziyâ Gökâlp Yazma Eserler Ktp., no. 479/1.
- Mustafa Sâmî Efendi, Tārīḫ-i Sāmī, Dârü’t-Tıba‘atü’l-‘Âmire, İstan- bul 1198.
- Selâhaddîn Salâhî Efendi, Destârî Sâlih Târîhi, nşr. Bekir Sıtkı Bay- kal, AÜ DTCF Yay., Ankara 1962.
- Şem‘dânî-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi, Şem‘dânî-zâde Süley- man Efendi Tarihi (Mür'ī’t-Tevārīḫ), I, haz. Münir Aktepe, İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1976.
- Unat, Faik Reşit, 1730 Patrona İhtilâli Hakkında Bir Eser: Abdi Tarihi, TTK, Ankara 1999.
- Vā ı'a Ta rīri (ed. Selim Karahasanoğlu), Politics and Governance in the Ottoman Empire: The Rebellion of 1730 -An Account of the revolution that took place in Constantinople in the year 1143 of the Hegira-, Cambridge, Mass.: Harvard University, Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard 2010. Araştırmalar:
- Afyoncu, Erhan, Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, IV. baskı, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2012.
- Gezer, Yalçın, “Yazma Eserler Işığında Patrona Halil İsyanı Hak- kında Yeni Bir Değerlendirme”, III. Uluslararası Osmanlı İs- tanbulu Sempozyumu, İstanbul 2015.
- İlhan, M. Mehdi, “Patrona Halil İsyanı Yayımlanmamış Bir Yaz- manın Değerlendirilmesi”, VII. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi / International Turkish Culture Congress: Türk ve Dün- ya Kültüründe İstanbul, Bildiriler, I, AKM, 5-10 Ekim 2009, s. 603-622.
- Karahasanoğlu, Selim, “Osmanlı İmparatorluğu’nda 1730 İsyanı- na Dair Yeni Bulgular: İsyanın Organizatörlerinden Ayasofya Vaizi İspirîzâde Ahmed Efendi ve Terekesi”, OTAM, sy.: 24 (Güz 2008), s. 97-128.
- Yılmaz, Hakan, “Patrona Halil Vak‘ası Hakkında Yeni Bir Kay- nak”, HAİD, XVI/189 (Haziran 2009), s. 42-44.
Who is the Author of Rūz-nāme, One of the Short Chronicles on the Patrona Rebellion in 1730, Called “Aḥmed”?
Öz
The most significant details regarding one of the greatest rebellions witnessed in the Ottoman history, the Patrona rebellion in 1730, which are not noted and cannot expected to be noted either in the official writings of history, are covered in the contemporary short chronicles written by the eyewitnesses of the rebellion. The recent emergence of the new unknown chronicles has particularly enabled us to conduct an evaluation on this case from its different aspects. This article will attempt to determine who “Ahmed”, the unidentified author of Rūz-nāme, one of the mentioned new short chronicles on the rebellion is, the physical features of the piece and the clues in the other resources of the era.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Arşiv Belgeleri ve Birincil Kaynaklar:
- BOA, Cevdet, Zabtiyye, no. 91/4543.
- BOA, Cevdet, Dâhiliye, no. 5071/1-2.
- Arzuhâl, Millî Kütüphane, Yz. no. A. 190, vr.
- ‘Abdî, Tārīḫ-i Sul ān Ma mūd Ḫān ibn Sul ān Mus afā Ḫān, Süleyma- niye Ktp. Es‘ad Efendi, no. 2153.
- Köprülü-zâde Hâfız Ahmed Paşa, Defter, Köprülü Ktp. Hâfız Ah- med Paşa, no. 352.
- Köprülü-zâde Hâfız Ahmed Paşa (Ahmed), Rūz-nāme ('İbret- nümā), Diyarbakır Ziyâ Gökâlp Yazma Eserler Ktp., no. 479/1.
- Mustafa Sâmî Efendi, Tārīḫ-i Sāmī, Dârü’t-Tıba‘atü’l-‘Âmire, İstan- bul 1198.
- Selâhaddîn Salâhî Efendi, Destârî Sâlih Târîhi, nşr. Bekir Sıtkı Bay- kal, AÜ DTCF Yay., Ankara 1962.
- Şem‘dânî-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi, Şem‘dânî-zâde Süley- man Efendi Tarihi (Mür'ī’t-Tevārīḫ), I, haz. Münir Aktepe, İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1976.
- Unat, Faik Reşit, 1730 Patrona İhtilâli Hakkında Bir Eser: Abdi Tarihi, TTK, Ankara 1999.
- Vā ı'a Ta rīri (ed. Selim Karahasanoğlu), Politics and Governance in the Ottoman Empire: The Rebellion of 1730 -An Account of the revolution that took place in Constantinople in the year 1143 of the Hegira-, Cambridge, Mass.: Harvard University, Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard 2010. Araştırmalar:
- Afyoncu, Erhan, Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi, IV. baskı, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2012.
- Gezer, Yalçın, “Yazma Eserler Işığında Patrona Halil İsyanı Hak- kında Yeni Bir Değerlendirme”, III. Uluslararası Osmanlı İs- tanbulu Sempozyumu, İstanbul 2015.
- İlhan, M. Mehdi, “Patrona Halil İsyanı Yayımlanmamış Bir Yaz- manın Değerlendirilmesi”, VII. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi / International Turkish Culture Congress: Türk ve Dün- ya Kültüründe İstanbul, Bildiriler, I, AKM, 5-10 Ekim 2009, s. 603-622.
- Karahasanoğlu, Selim, “Osmanlı İmparatorluğu’nda 1730 İsyanı- na Dair Yeni Bulgular: İsyanın Organizatörlerinden Ayasofya Vaizi İspirîzâde Ahmed Efendi ve Terekesi”, OTAM, sy.: 24 (Güz 2008), s. 97-128.
- Yılmaz, Hakan, “Patrona Halil Vak‘ası Hakkında Yeni Bir Kay- nak”, HAİD, XVI/189 (Haziran 2009), s. 42-44.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 13 Ocak 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 Cilt: 1 Sayı: 2 |