Germiyanoğulları’nın Menşei, Vakıfları Ve Batı Anadolu’nun Türkleşmesi Meselesi Üzerine

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 5, 1 - 98, 22.06.2017

Vedat Turgut

Öz

Germiyanoğulları’nın
menşei ve Anadolu’ya ne zaman ve nereden geldikleri hususu üzerinde yapılan
araştırmalarda, ailenin üst ata isminin “Alişir” olduğu konusunda birleşilmiş
ancak ailenin XIII. yüzyıldaki soy ağacının oluşturulması noktasında farklı
sonuçlara varılmıştır. Bu çalışmada beyliğin menşei, diğer beyliklerle ve
özellikle Osmanlılarla olan ilişkisi ve “Osmanlılaşma”sı üzerinde durulurken,
vakıf belgelerinden faydalanılmış ve varılan sonucun, daha önce ulaşılmış olan
yeni bulgularla tutarlı olmasına özen gösterilmiştir. Bu bakımdan çalışma, XIII.
ve XIV. yüzyıl Anadolu’sunun siyasî, dinî ve toplumsal hayatının farklı bir
bakış açısıyla ele alınması için bir başlangıç niteliğindedir.

Anahtar Kelimeler

Alişir, Mehmed Bey, Kayır Han, Yakub, Germiyanoğlu

Kaynakça

• KAYNAKÇA Arşiv Kaynakları
• Afyon Müzesi, Kadı Sicilleri, A. 81, No: 59.
• Afyon Müzesi, Kadı Sicilleri, No: 505/144.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Kamil Kepeci, (BOA. KK.), 3357.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Tahrir Defteri, (BOA. TD.), 382.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Tahrir Defteri, (BOA. TD.) 387.
• Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tapu Tahrir Defteri, Evkaf, (TADB. TTD. EV.), 547.
• Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tapu Tahrir Defteri, Evkaf, (TADB. TTD. EV.), 548.
• Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tapu Tahrir Defteri, Evkaf, (TADB. TTD. EV.), 559.
• Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tapu Tahrir Defteri, Evkaf, (TADB. TTD. EV.), 560.
• Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tapu Tahrir Defteri, Evkaf, (TADB. TTD. EV.), 571.
• Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tapu Tahrir Defteri, Evkaf, (TADB. TTD. EV.), 572.
• Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tapu Tahrir Defteri, Evkaf, (TADB. TTD. EV.), 578.
• Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tapu Tahrir Defteri, Evkaf, (TADB. TTD. EV.), 580.
• Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tapu Tahrir Defteri, Evkaf, (TADB. TTD. EV.), 583.
• Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tapu Tahrir Defteri, Evkaf, (TADB. TTD. EV.), 585.
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, (VGMA, D. 1255).
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, (VGMA, D. 1751).
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, (VGMA, D. 1760).
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Mücedded Anadolu, (VGMA, M. A. D: 581, No: 270/271).
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Mücedded Anadolu, (VGMA, M. A. D. 19-605, 253/34).
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Mücedded Anadolu, (VGMA, M. A. D. 592, s. 139/116).
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Mücedded Anadolu, (VGMA, M. A. D. 608, s. 296-299).
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Mücedded Anadolu, (VGMA, M. A. D. 9, s. 103/96).
• Araştırma Eserleri
• Ahmed Eflâkî, Ariflerin Menkîbeleri, (çev. Tahsin Yazıcı), İstanbul: Kabalcı Yayınları 2006.
• Ahmed Refik, “Fatih Zamanında Teke-ili”, TTEM, S. XIV, C. 2 (9), (İstanbul 1340), s. 65-76.
• Ahmed Tevhid, “Rum Selçûkî Devletinin İnkirâzıyla Teşekkül Eden Tevâif-i Mülûkdan: Kütahya’da Germiyan Beyleri”, TOEM, II/8, İstanbul 1327 (1911), s. 505-513.
• Akın, Himmet, Aydınoğulları Tarihi Hakkında Bir Araştırma, Ankara: Üniversite Dil, Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1968.
• Atsız, Aşıkpaşaoğlu Tarihi, İstanbul: Ötüken Yay., 2011.
• Âşıkpaşazâde, Osmanoğulları’nın Tarihi, (Haz. K. Yavuz-M. A. Y. Saraç), İstanbul: K Kitaplığı, 2003.
• Aydın, İ. Hakkı, “Molla Fenâri”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), 30, Diyanet Vakfı Yay., (İstanbul 2005), s. 245-247.
• Barkan, Ö. Lütfi-Meriçli, Enver, Hüdavendigâr Livası Tahrir Defterleri, I, Ankara: TTk Yay.,1988.
• Barkan, Ö. Lütfi, Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler I: İstila Devrinin Türk Dervişleri ve Zâviyeleri, Vakıflar
• Dergisi (VD), II, (Ankara 1942), s. 279-386.
• Bayatlı Mahmud Oğlu Hasan, Câm-ı Cem-Âyin, Osmanlı Tarihleri, I, (Haz. Atsız), İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1949.
• Baybars, Baypars Tarihi, (çev. Ş. Yaltkaya), Ankara: TTK Yayınları, 2000.
• Çiftçioğlu, İsmail, “Germiyanoğulları Dönemi Kütahya Medreseleri”, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, S. 15, (Ağustos 2006), s. 161-180.
• Danişmend Gazi Destanı, (haz. Necati Demir), Ankara: Hece Yay., 2009.
• Dukas, Bizans Tarihi, (çev. İ. Mırmıroğlu), İstanbul: Fetih Derneği Yayınları, 1956.
• Emecen, Feridun M., Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi, İstanbul: İş Bankası Yay., 2015.
• Ersan, Mehmet, “Katalanların Anadolu’daki Faaliyetleri: 1304”, Uluslararası Batı Anadolu Beylikleri Sempozyumu Bildirileri, (18-20 Ekim 2004), s. 76-84.
• Enverî, Düsturnâme, (haz. M. Halil Yinanç), İstanbul: Devlet Matbaası, 1928.
• Gordlevski, V. Aleksandrovich, Anadolu Selçuklu Devleti, (çev. Azer Yoran), Ankara: Onur Yayıncılık, 1988.
• Gölpınarlı, Abdülbaki, Mevlana Celaleddin, İstanbul: İnkılap Kitapevi, 1959.
• Gönçer, Süleyman, “Değerli Bir Belge Bir Vakıfnâme”, Afyon Taşpınar Halkevi Mecmuası, S. 89-91, (Afyon 1942), s. 110-113.
• Halil Ethem, Anadolu’da İslâmî Kitâbeler, TOEM, 5/27, (İstanbul 1330), s. 135-158.
• Hacı Bektaş-ı Veli Velâyetnâmesi, (nşr. Bedri Noyan), Aydın: Doğuş Matbaacılık, 1986.
• Hoca Sadeddin Efendi, Tacü’t-Tevârih, I, (çev. İ. Parmaksızoğlu), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992.
• Hüseyin Hüsameddin, “Molla Fenâri”, TTEM, S. 16/95, (İstanbul 1926), s. 368-383.
• İbn Battuta, Seyahatnâme, I, (çev. A. Sait Aykut), İstanbul: YKY., 2000.
• İbn Bibî, El-Evâmirü’l-Âlâiyye fi’l-Umuri’l-Âlâiyye, (çev. Mürsel Öztürk), Ankara: TTK Yay., 2014.
• Kafesoğlu, İbrahim, Harzemşahlar Devleti Tarihi, Ankara: TTK, 2000.
• Karaca, Behset, XV. ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı, Isparta: Fakülte Kitapevi, 2002.
• Kaymaz, N., Pervane Muinüddin Süleyman, Ankara: Üniversite DTCF Yay., 1970.
• Kılıç, Mustafa, “Celaleddin Harizmşah’tan Sonra Anadolu ve Suriye’de Harizmliler”, Eyyübiler, (Yönetim, Diplomasi, Kültürel Hayat), Ed. Önder Kaya, İstanbul: Küre Yay., 2012, s. 231-247; Krş. için Kılıç, Mustafa, “Celaleddin Harzemşah’tan Sonra Anadolu ve Suriye’de Harzemliler”, http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/328.pdf, s. 1-16.
• Kılıç, Şahin, Bizans Kısa Kronikleri, Osmanlı Tarihinin Bizanslı Tanıkları, İstanbul: İthaki Yay., 2013.
• Kofoğlu, Sait, Hamidoğulları Beyliği, Ankara: TTK, 2006.
• Köprülü, “Bektaşiliğin Menşeleri”, TV, III/7, (1341), s. 121-140.
• Köprülü, M. Fuad, “Hârizmşahlar”, İA, V/1, MEB Yay., (İstanbul 1987), s. 264-295.
• Köprülü, M. Fuad, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Ankara: TTK, 1991.
• Köprülü, M. Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Ankara: TTK, Ankara 1966.
• Köprülü, M. Fuad-Babinger, Franz, Anadolu’da İslamiyet, İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Mehmed Neşrî, Cihannümâ, I-II, (nşr. F. R. Unat-M. A. Köymen), Ankara: TTK Yayınları, 1995.
• Menâkıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli: Vilâyetnâme, (haz. Abdülbaki Gölpınarlı), İstanbul: İnkılap Kitapevi, 1956.
• Ocak, A. Yaşar, “Hacım Sultan”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), 14, İstanbul: Diyanet Vakfı Yay., 1996, s. 505-506.
• Ocak, A. Yaşar, Babailer İsyanı, Aleviliğin Tarihsel Alt Yapısı Yahut Anadolu’da İslam-Türk Heterodoksisinin Teşekkülü, İstanbul: Dergah Yayınları, 2011.
• Ocak, A. Yaşar, Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sufilik: Kalenderiler, Ankara: TTK, 1992.
• Pachymeres, Bizanslı Gözüyle Türkler, (çev. İ. Bihter Barlas), İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yay., 2009.
• Sümer, Faruk, Oğuzlar, Ankara: Üniversite Basımevi, 1967.
• Sümer, Faruk, “Keykubâd I”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), 25, İstanbul: Diyanet Vakfı Yay., 2002, s. 358-359.
• Şahin, Haşim, Dervişler ve Sufi Çevreler, Klasik Çağ Osmanlı Toplumunda Tasavvufi Şahsiyetler, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2017.
• Şihabeddin El-Ömerî, Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım, Mesâlikü’l-Ebsâr, (çev. D. Ahsen Batur), İstanbul: Selenge Yay., 2014; Krş için bkz. İbn
• Fadlullah El-Ömeri, Mesâlikü'l-Ebsâr fî Memâliki'l-Emsâr, C. III, (Thk. Kâmil Süleyman el-Cubûrî), Dar Al-Kutub Al-İlmiyah, I. baskı, Beyrut 2010.
• Taneri, Aydın, “Bayezid Paşa”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), 5, İstanbul: Diyanet Vakfı Yay., 1992, s. 242-243.
• Taneri, Aydın, Osmanlı Kara ve Deniz Kuvvetleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 1981.
• Taşköprizâde, Şaka’ikü’n-Nu’maniyye, (trc. Muhammed Mecdi Efendi), İstanbul, 1269/1852.
• Tekindağ, Ş., “Karamanlılar”, İslam Ansiklopedisi (İA), 6, MEB Yay., (İstanbul 1977), s. 323-324.
• Tekindağ, Ş., Anadolu’da Türk Tarihi ve Kültürü, Trabzon: KTÜ Yay., 1967.
• Togan, Zeki Velidî, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul: Enderun Yay., 1981.
• Turan, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1998.
• Turgut, Vedat, “Batı Anadolu Beyliklerinin Menşei Meselesi”, SKAD, C. II, S. 3, (Sakarya 2016), s. 55-89.
• Turgut, Vedat, “Karasi Beyliği”, Anadolu Beylikleri El Kitabı, (Ed. Haşim Şahin), Ankara: Grafiker Yayınları, 2016, s. 177-191.
• Turgut, Vedat, “Vakıf Belgeleri Işığında Umur Bey ve Lala Şahin Paşa’nın Menşei ve Osmanlılar ile İttifakına Dair”, Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, S. 47, (İstanbul 2015), s. 1-38.
• Turgut, Vedat, “Menteşe Bey’in İsmi, Menşe’i ve Menteşeoğulları’nın Vakıflarına Dair”, Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, S. 49, (İstanbul 2017), s. 25-55.
• Turgut, Vedat, “Vakıf Belgelerinde Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi Aileleri: Malkoçoğulları ve Mihallüler”, Yeni Türkiye, Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı, I, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2015, s. 566-590.
• Turgut, Vedat, “XVI. Yüzyılda Tahrir Defterlerine Göre Hüdâvendigâr ve Sultanönü Sancaklarında Abdalânı Rum”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 4, S. 19, (Güz), s. 207-227.
• Turgut, Vedat, Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Coğrafyası’nda Vakıflar ve Şehirleşme (16. yy. Bilecik ve Çevresi), Bilecik: Şeyh Edebâli Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Turgut, Vedat, “XVI. Yüzyılın Sonlarında Kocaeli Sancağı’nda Demografik ve İktisadi Vaziyet”, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, I. Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, (Kocaeli 2013), s. 315-416.
• Turgut, Vedat, Yitirilen Mirasımız: Balkanlarda Kurulan Osmanlı Vakıfları, Eskişehir: Türk Dünyası Vakfı Yayınları, 2016.
• Turgut, Vedat, Yitirilen Mirasımız: Niğbolu Sancağı Vakıfları, Eskişehir: Türk Dünyası Vakfı Yayınları, 2016.
• Turgut, Vedat, Yitirilen Mirasımız: Vize Sancağı Vakıfları, Eskişehir: Türk Dünyası Vakfı Yayınları, 2016.
• Tütüncü, Mehmet, “Seyitgazi Kurd Abdal Vakfiyesi-1369 Yılı”, Tarih ve Düşünce, (Mayıs 2015), s. 16-23.
• Urfalı Mateos, Vekâyinâme, (trc. Hrant Andreasyan), Ankara: TTK, 1962.
• Usta, Aydın, “Moğol İstilası Dönemi’ne Kadar Kıpçaklar ve Harzemşahlar Devleti”, Türkler, C. 4, (Ankara 2002), s. 1421-1430.
• Uzluk, Feridun N., “Germiyanoğlu Yakub II. Beyin Vakfiyesi”, Vakıflar Dergisi (VD), VIII, (Ankara 1969), s. 71-113.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı, “Germiyanoğulları”, İslam Ansiklopedisi (İA), IV, (İstanbul 1986), s. 767-770.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı, “Mehmed I”, İslam Ansiklopedisi (İA), VII, (İstanbul 1978), s. 496-506.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu Karakoyunlu Devletleri, Ankara: TTK Yayınları, 2011.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Çandarlı Vezir Ailesi, Ankara: TTK Yayınları, 1988.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Kitâbeler, II, İstanbul: Maarif Vekaleti Yay., 1929.
• Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Osmanlı Tarihi, I, Ankara: TTK, 1988.
• Varlık, M. Çetin, “Germiyanoğulları”, Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), 14, (İstanbul 1996), s. 33-35.
• Varlık, M. Çetin, Germiyanoğulları Tarihi (1300-1429), Erzurum: Atatürk Ün. Yayınları, 1974.
• Wittek, Paul, Menteşe Beyliği, (çev. O. Ş. Gökyay), Ankara: TTK, 1999.
• Yazıcızâde Ali, Tevârih-i Âl-i Selçuk, (çev. Abdullah Bakır), İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2009.
• Yıldırım, Aydın-Yılmaz, Edip, “İlk Osmanlı Şeyhülislamı Molla Fenâri”, Diyanet İlmi Dergi, (Temmuz-Ağustos-Eylül 1995), C. 31, S. 3, s. 71-77.
• Yılmaz, Hakan, “Ertuğrul Gazi’nin Bithynia’daki Seferleri ve Sivas’ta Moğollara Karşı Kazandığı ‘Boğa-Öyüğü Zaferi/I-II’”, HAİD, XVII/201-202, İstanbul (Haziran 2010-Temmuz 2010), s. 43-45.
• Yılmaz, Hakan, “Osman Gazi’nin Bizans Sınırındaki İlk Fetihleri ve Germiyanlılarla Savaşının Tarihi Delilleri/I”, HAİD, XXI/253, İstanbul (Ekim 2014), s. 45-46.
• Yılmaz, Hakan, “Mehmed Fuad Köprülü’nün Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu İle İlgili Tezlerine İlişkin Yeni Bir Değerlendirme”, SKAD/JSCS, II/4 (2016), s. 19-60.
• Yinanç, M. Halil, “Bayezid I”, İslam Ansiklopedisi (İA), II, (İstanbul 1979), s. 369-392.