Celâyirî Hükümdarı Şeyh Üveys’e Sunulan Desturü’l-Kâtib fî Ta’yini’l-Merâtib Adlı Eser Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 4, 0 - 0, 29.06.2017

Abdullah Dodangeh

Öz

Devlet adamları arasında yazılan mektuplar ve buna dair bilgiler, Tarih ilminin
önemli kaynaklarından sayılır. 761/1360 tarihinde Farsça olarak telif
olunan Düstûrü’l-kâtib fî Ta‘yini’l-merâtib adlı eser de bu tür kaynaklardandır.
Eser Muhammed b. Hindûşah-ı Nahcuvânî (Şems-i Münşî) tarafından
Celâyirî Hükümdarı Şeyh Üveys (ö.776/1374-1375) adına kaleme alınmıştır.
Eserde, inşa sanatı ve âdâbına ilişkin, padişah, vezir ve diğer devlet ricali
arasındaki yazışmalarda kullanılması gereken lakaplar, unvanlar ve çeşitli
ifade biçimleri üzerinde durulmuştur. Eserde ferman, tevcih, tezkere, berat,
emir, tebriknâme, ahitnâme, iktâ sistemi ile ilgili sözleşme gibi devletin
teşrifat ve resmî münasebetlerine ilişkin mektup örnekleri yer almaktadır.
Şems-i Münşî’nin divân mektup örneklerinde hassasiyet ile adaletli olmayı
tavsiye etmiş olması, esere siyasetnâme/nasihatnâme niteliğini kazandırmıştır.
Düstûrü’l-kâtib fî Ta‘yini’l-merâtib’de geçen bilgilere dayanarak, siyasî ve
kültürel açılardan yöneticiler ve reaya arasındaki ilişki ve münasebetleri değerlendirmek
mümkündür.