Kâmûs-i Türkî’de Yer Alan Deyimler, Şemsettin Sami’nin Deyim Dünyasını Ne Ölçüde Kapsar? (To What Extent the Idioms in Kamus-i Turki Contain Şemseddin Sâmi’s Vocabulary of Idioms?)

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 10, 1 - 9, 24.10.2019

Andija Kutrolli

https://doi.org/10.25306/skad.623309

Öz

Deyimler söz
varlığında dilin yaratıcılık ve
kendine özgü kavramsallaştırma özelliklerini ortaya koyan, toplumun tarihini,
kültürel özelliklerini, değer yargılarını, bakış açılarını yansıtan önemli unsurlarıdır.
Tarihî metinler üzerine yapılan incelemeler Türklerin en eski dönemlerden
itibaren yaygın olarak deyim kullandığını göstermektedir. Şemseddin Sami, Kâmûs-i
Türkî’de 3017 deyime yer vermiştir. Çağdaş Türkiye Türkçesi sözlüklerinde ise
bu sayı 8500 civarındadır. Bu çalışmada Şemseddin Sami’nin deyim dünyasının araştırılması
amacıyla örneklem olarak  “Gâve”
adlı piyesi ele alınmıştır. Çalışmada söz konusu piyeste yer alan deyimler belirlenerek
kullanım sıklığına göre değerlendirilmiş ve çağdaş Türkiye Türkçesi söz varlığı
ile karşılaştırılmıştır. Şemseddin Sami’nin Kâmûs-ı Türkî’de yer verdiği ve
günümüz Türkiye Türkçesinde de yer alan yalnız 49 deyimin piyeste geçtiği
tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

deyim, Şemseddin Sami

Teşekkür

Doç.Dr.Şahru Pilten Ufuk

Kaynakça

• AKSOY, Ö. A. (1984), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1- Atasözleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.AKSOY, Ö. A. (1988), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 2- Deyimler Sözlüğü, İstanbul: İnkılâp Yayınevi.BİLGİN, A. A., (2007), Şemseddin Sami’nin Edebiyatla İlgili Eserleri ve Görüşleri, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SUTAD), (22), 39-51.ESENTÜRK, E. (2000), Türkçe Sözlük ve Kâmûs-ı Türkî’de Bulunan Deyimlerin Karşılaştırılması, T.C. Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Kocaeli: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. KENZHALİN, K. (2017). TÜRK DÜNYASINDA DEYİM BİLİMİ ÇALIŞMALARI. Türk Dünyasında Dil ve Edebiyat Dergisi , (43) , 107-124.PÜSKÜLLÜOĞLU, A. (1995), Türkçe Deyimler Sözlüğü, Ankara: Arkadaş Yayınevi.SAMİ, Ş. (1293), Gâve: Beş Fasıldan İbâret Fâcia, İstanbul: YAY.?Türkçe Sözlük (2005), Ankara: TDK Yayınları. (bk. http://tdk.gov.tr/)UCUZSATAR N. & BAŞ B. (2019), Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Kitaplarında Atasözü ve Deyimlerin Öğretim Stratejileri Üzerine Bir Durum Tespiti, XI. Uluslararası Türkçenin Eğitimi ve Öğretimi Kurultayı, 04-06 Ekim 2018. YUNUS, B. (2006), Anlambilim Açısından Türkçe ve Çince’de Deyim Karşılaştırması (Organ Adları ile İlgili Deyimler), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara: Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.