What is pragmatism: an elusive philosophy

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 16, 147 - 168, 30.04.2022

Fatih Arslan

https://doi.org/10.25306/skad.1079612

Öz

Anahtar Kelimeler

Pragmatism, Marxism, Pozitivism, Emile Durkheim, Max Horkheimer, Giovanni Papini, William James

Pragmatizm’in “Ne”liği: Anlaşılması Zor “laştırılmış” Bir Felsefe

Öz

Pragmatizm, 19. Yüzyılda Charles Pierce öncülüğünde ortaya çıkan bir felsefe geleneğidir. Pragmatizm, ortaya çıkışından itibaren ABD bilim dünyasının içerisinde bulunduğu çatışma ortamını sonlandırmak suretiyle bilimsel faaliyetlere hız kazandırmayı amaçlamıştır. Ortaya çıkışından kısa bir süre içerisinde ciddi bir taraftar kitlesi kazanan pragmatizm çok geçmeden ABD’yi aşarak Avrupa’ya ulaşmıştır. Fakat pragmatizm, Avrupa’da yeterince taraftar toplayamamıştır. Bunun başlıca nedenleri arasında pragmatizmin Avrupa’ya faydacılık olarak sirayet etmesidir. Bu durumun nedeni ise döneminde Avrupa’da etkili olan bilim insanlarının pragmatizm tasavvurlarından ileri gelmektedir. Bu isimlerden pragmatizmi eleştiren kişiler, Emile Durkheim ve Max Horkheimer’dır. Başlarda pragmatizm taraftarı olmasına rağmen daha sonra nihilizmi tercih eden Giovanni Papini ise İtalya’da bir süre pragmatizmin temsilciliğini yapmıştır. Bir diğer unsur ise Avrupa’da halihazırda büyük felsefe geleneklerinin olmasıdır. Keza bu geleneklerin temsilcilerinin pragmatizmi, faydacılık olarak Avrupa’ya aktarması sonucunda ise pragmatizm, sıklıkla fırsatçılık, hazcılık ve faydacılık ile özdeşleştirilmiştir. Çalışmada bahsi geçen isimlerin pragmatizm tasavvurları gösterilmek suretiyle pragmatizmin “ne”liği üzerinde durulmuştur. Karmaşaya yol açan “useful” kelimesinin kullanımının yerine ise “adaptif” kelimesi önerilerek pragmatizmin, epistemolojik, etik, metafizik görüşleri üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Pragmatizm, Pozitivizm, Marksizm, Emile Durkheim, Max Horkheimer, Giovanni Papini, William James

Kaynakça

• Dewey, J. (2013). A Common Faith. Connecticut, U.S.A: Yale University Press.
• Durkheim, E. (2020). Pragmatizm ve Sosyoloji. (F. Kıyak, Çev.) Eskişehir: Dorlion Yayınevi.
• Durkheim, E. (2021). Sosyolojik Yöntemin Kuralları. (E. Aytekin, Çev.) İstanbul: Pozitif Yayınevi.
• Edgerton, R. B. (2019). Hasta Toplumlar. (H. Turgut, Çev.) Ankara: Buzdağı Yayınevi.
• Horkheimer, M. (1988). Akıl Tutulması. (O. Koçak, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• James, W. (1922). Pragmatism: A New Name For Some Old Ways of Thinking . New York: Longsman, Green And Co. .
• James, W. (2019). Pragmatizm. (F. B. Aydar, Çev.) İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mead, G. H. (2019). Zihin, Benlik ve Toplum. (Y. Erdem, Çev.) Ankara: Heretik Yayınları.
• Öztürk, E. (2020). Pragmatizm Bağlantıları . Konya: Eğitim Yayınevi.
• Papini, G. (2012). Bitik Adam. (S. Carnabuci, Çev.) İstanbul: MonoKL Yayınları.
• Sahlins, M. (2014). Akrabalık Nedir, Ne Değildir? (A. Pala, Çev.) Ankara: Dipnot Yayınları.
• Tomasello, M. (2020). İnsan Ahlakının Doğal Tarihi. (A. Onacak, Çev.) İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Yücesan, B. (2017). Giovanni Papini'nin Bitik Adam Adlı Yapıtında Pragmatizme Bakış. DTCF Dergisi, 102-115.