Osmanlı Son Döneminde Kadınların İntihar Yöntemleri Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 17, 328 - 360, 11.11.2022

Zehra Nur Şimşek

https://doi.org/10.25306/skad.1173151

Öz

İntihar, geçmişten günümüze süregelen bir olgudur. Bu olguya sosyoloji ve psikoloji uzmanları ilgi göstermiş olmakla beraber intihar meselesi son zamanlarda sosyal tarihin de ilgi alanına girmektedir. Uzmanlık alanı ve araştırmanın sorusuna bağlı olarak intihar olgusu, çok boyutlu olarak ele alınmış, tartışılmış ve intiharla ilgili geniş bir literatür oluşmuştur. Yapılan çalışmalarda intiharlar üzerinde etkili olan kültürel, ekonomik ve sosyal etmenlerin yanı sıra intiharın sebebi, mekânı, zamanı, müntehirin cinsiyeti ve yaşı gibi konulara odaklanılmıştır. Bununla birlikte intiharın nasıl gerçekleştirildiği ve kullanılan yöntemin ne olduğu, kişinin niçin bu yönteme başvurduğu, kullanılan yöntemle kişinin cinsiyeti, ekonomik ve sosyal dünyasının bir ilişkisinin olup olmadığı gibi sorulara da cevap bulunmaya çalışılmıştır. Benzer yaklaşım ve sorular, intiharın tarihine ilgi gösteren araştırmacıları da meşgul etmiştir. Bununla birlikte Osmanlı dönemi intiharlarına dair araştırma sayısı çok az olduğu gibi doğrudan kadın intiharları üzerine kaleme alınmış çalışma da yoktur. Osmanlı’nın son dönemindeki kadın intiharları üzerine odaklanan araştırmaya dayanan bu çalışma ise “Osmanlı’nın son döneminde intihara kalkışan kadınların hangi yönteme başvurdukları” gibi çok daha özel bir soruya cevap aramaktadır. Araştırmalar Türkiye özelinde yürütülmüş olup modern döneme kadar zaman zaman değişmekle birlikte, kadın ve erkeklerin sıklıkla ekonomik sorunlar başta olmak üzere ailevi sorunlar, ihanet, hastalık ve psikolojik sebepler ile, ası, ateşli silah ile kendini hedef alma, suya atlama, kimyasal madde içme yoluyla intihar ettiği sonucuna varılmıştır. Günümüzde olduğu gibi son dönem Osmanlı dünyasının kadına yüklediği bazı sorumluluklar zaman zaman kadınların duygu dünyalarında bir karmaşaya sebep olmuş ve kadınları yaşamlarına son verme düşüncesiyle baş başa bırakmıştır. Bireylerin intihar yöntemini seçmelerinde ise başta cinsiyet olmak üzere, coğrafi mekân, zaman, müntehirin duygu dünyası ve kullanılacak malzemeye erişiminin kolaylığı gibi çeşitli faktörler etkili olmuştur. Bu çalışmada kadın intihar yöntemleri üzerine Osmanlı arşivinden alınan 194 belge incelenmiş ve sıklıkla rastlanan dört yöntem örneklendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

intihar, intihar yöntemleri, kadın intiharları, Suicide, Suicides of Women, Suicides Methods

Teşekkür

Çalışmamın yazım aşamasında bilgi ve tecrübesi ile desteklerini esirgemeyen Prof. Dr. Mehmet Yaşar Ertaş'a, burs imkânı sağlayan İlim Yayma Vakfı kurucu üyeleri ve müdürlüğüne teşekkür ederim.

An Evaluation of Women’s Suicide Methods in the Late Ottoman Period

Öz

Suicide has been an ongoing phenomenon from the past to the present. Although sociology and psychology experts have shown interest in this phenomenon, the issue of suicide has recently become an area of interest for social history. Depending on the area of expertise and the question of the research, the phenomenon of suicide has been handled and discussed in a multidimensional way, and a large literature on suicide has emerged. Studies have focused on the cultural, economic and social factors that affect suicides, as well as the cause, place, time, gender and age of the victim. In addition, it has been tried to find answers to questions such as how the suicide was committed and the method used, why the person resorted to this method, whether there is a relationship between the method used and the gender of the person, and the economic and social world. Similar approaches and questions have also preoccupied researchers interested in the history of suicide. However, the number of studies on suicides in the Ottoman period is very few, and there is no study directly on female suicides. This study, which is based on research focusing on female suicides in the last period of the Ottoman Empire, seeks an answer to a much more specific question such as "Which method did the women who tried to commit suicide use in the last period of the Ottoman Empire". The researches were carried out in Turkey and although it changed from time to time until the modern period, it was concluded that women and men often committed suicide by hanging, targeting themselves with a firearm, jumping into the water, and drinking chemicals, due to family problems, betrayal, illness and psychological reasons, especially economic problems has been reached. As it is today, some responsibilities that the late Ottoman world imposed on women from time to time caused confusion in the emotional world of women and left them with the thought of ending their lives. Various factors such as gender, geographical location, time, emotional world of the victim and ease of access to the materials to be used were influential in individuals’ choosing the suicide method. In this study, 194 documents taken from the Ottoman archives on women’s suicide methods were examined and four methods that are frequently encountered were tried to be exemplified.

Anahtar Kelimeler

Suicide, Suicides of Women, Suicides Methods

Kaynakça

• Osmanlı Arşiv Belgeleri A. MKT. DV. 194/87. 01 ; 194/87. 02
• A.MKT.MVL 65/95.04, 50/30.01
• A. MKT. NZD. 180/61.01
• A. MKT. UM. 510/38.01; 447/70.01
• DH.EUM.6 ŞB. 47/18.01
• DH.EUM.AYŞ. 63/19/01 ; 52.21.01 ; 15/16.01.
• DH. EUM. EN. 25/23.01
• DH.MKT. 1482/8.01 ; 2380/137.01 ; 2111/118.01 ; 2380/137.01
• DH. EUM. KADL. 20/25.01
• DH. EUM. THR. 95/45.01
• DH. EUM. VRK 11/68.01
• DH. TMIK. M. 270/73.01
• MF. MKT. 1217/1.03
• MF.MKT. 214/48.06
• MVL. 598/58.1
• TFR.I.KV.73/7252/01 ; 156/15529.01 ; 156/15529.02 ; 93/9207.01 ; 10/941.01 ; 167/16682.01.
• TFR.I.MN. 94/9372.01
• TFR.I.SL. 67/6697.01 ; 67/6686.01
• Y.PRK.AZI. 6/55.01
• ZB. 51/31.02- ZB. 51/31/03 ; 303/65 ; 51/31.04 ; 51/31.05 ; 335/85.01; 335/85.02
• Yayınlar Arkun, N., (1978), İntiharın Psikodinamikleri, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Atay, İ.M. ve Gündoğar, D. (2004), İntihar Davranışında Risk Faktörleri: Bir Gözden Geçirme, Isparta, Kriz Dergisi, 12(3), 39-52.
• Avis, SP. (1994), Suicidal Gunshot Wound, Forensic Sci Int;28:67(1),7-41. <https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8082859/>, (21/07/2022).
• Balcı, Y., (2003), Toplumsal Cinsiyet Açısından İntiharlara Yaklaşım, Ankara: Çalışma Ortamı Dergisi, 70,4.
• Bilginer Ç., Çöp E., Göker Z., Hekim Ö., Sekmen E., Ünen. Ö., (2017), İlaç İçerek İntihar Girişiminde Bulunan Gençler ve Koruyucu-Önleyici Hizmetlere Genel Bakış, Düşünen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences. 30, 246.
• Çakır, S.,(2009); Osmanlı’da Kadınların Mekanı, Sınırları ve İhlaller, Cins Cins Mekan ( Ayten Alkan (ed.)), Varlık Yayınları, İstanbul, 76-101. <https://www.academia.edu/44338528/_Osmanl%C4%B1da_Kad%C4%B1nlar%C4%B1n_Mekan%C4%B1_S%C4%B1n%C4%B1rlar_%C4%B0hlaller_ > (26/08/2022)
• Çetingüç, Büyakçakır, M., C.(1994); Askeri Ortamlarda İntihar Sorunu, Kriz Dergisi 2(1), 247-249. < https://dergipark.org.tr/tr/pub/kriz/issue/41112/496915 > ( 28/07/ 2022)
• Durkheim, E.(2021); İntihar, ( Z. İlkegelen (çev.))İstanbul, Pozitif Yayınevi.
• Güller, A. (2015); XIX. Yüzyıl Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı Toplumunda İntiharlar, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ordu.
• GÖK, Ş. (1991); Adli Tıp, VI. Baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi.
• Koçu, R.E. (1958); Tarihimizde Garip Vakalar, İstanbul, Varlık Yayınları.
• KOZATEPE, E. (2015); İntihar ve İntihara Teşebbüs Yöntemleri, Sebepleri ve Çözüm Yolları, İstanbul, Beykent Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Lester, D. ve Gunn, J. F. (2016). Psychology of Suicide. In Stress: Concepts, Cognition, Emotion, and Behavior: Handbook of Stress, (Elsevier (ed.)). https://doi.org/10.1016/B978-0-12-800951-2.00032-7
• Poyraz, T.,(2019); Türkiye Özelinde İntihar Olgusunun Sosyolojik Açıdan Analizi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi,8(4), 2959-2960. Saraçoğlu, U., (2011); Acil Servise Zehirlenme Sonucu Gelen Hastaların Sosyodemografik Özellikleri ve Psikiyatrik Analizi, ÇÜ Tıp Fakültesi Anabilim Dalı, Tamamlanmamış Uzmanlık Tezi, Adana.
• Taşdelen, M., (2006); İnanç Açısından İntihar, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Kelam Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya. Tatlılıoğlu, D.(2012); Sosyal Bir gerçeklik Olarak İntihar Olgusu: Sosyal Psikolojik Bir Değerlendirme, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 141-142.
• TDK, Sözlükler, https://sozluk.gov.tr/
• Tekin, S. (2010); Osmanlı’da Kadın ve Kadın Hapishaneleri, Tarih Araştırmaları Dergisi, 29(47), 85-86. < https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/139967/ > (23/07/2022). Uludüz D.U ve Uğur M. (2001); Bir Vaka Dolayısıyla İntiharların Gözden Geçirilmesi, Yeni Symposium,39(1),19.
• Velidedeoğlu H.V. (1970); Atatürk İlkeleri ve Türk Kadınının Çilesi, Konferans, İzmir, İzmir Meslek Kadınları Kulübü Yayınları.
• Yıldırım, M.B ve Sivri S. (2015); Ası Olgularının Adli-Tıbbi Açıdan İncelenmesi, Journal of Clinical and Experimental Investigations (JCEI), 6(4),400.
• Yavuz, Y., Yürümez Y., Küçüker H., Demirel R., Küçük E. (2006); İntihar Sonucu Meydana Gelen Ölümlerin İncelenmesi, Genel Tıp Dergisi:16, 184.
• Yüksel, O., (1971), Prenses Seniha’nın Yedi Mektubu, Hayat Tarih Mecmuası, İstanbul, 2(11), 64-67.
• İnternet Kaynakları
• https://core.ac.uk/download/pdf/43800673.pdf
• https://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_44352/TBLM-19-49.pdf
• http://cmj.cumhuriyet.edu.tr/tr/download/article-file/47831
• https://www.academia.edu/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27637961/
• https://trdizin.gov.tr/
• https://dergipark.org.tr/tr/