Eleştirel Realizm Yaklaşımıyla Ebeveynlerin Genç Gönüllülüğünü Destekleme(me) Eğilimleri ve “İlişkisel Gönüllülük”

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 17, 296 - 327, 11.11.2022

Abdurrahim Korkmaz

https://doi.org/10.25306/skad.1185738

Öz

Türkiye’deki gönüllülük çalışmalarının çoğunda, gönüllülüğün gelişmediği veya katılım düzeyinin düşük olduğu iddiası vardır. Ancak hem bunun nedenlerine dair derinlemesine çalışmalar az hem de gönüllülük ya yapı-merkezli ya da özne-merkezli bir yaklaşımla dikotomik olarak ele alınmaktadır. Bu çalışmada, gönüllülüğün ilişkisel veya bütüncül olarak araştırılması gerektiği düşüncesinden hareketle “ilişkisel gönüllülük” kavramı geliştirilmiştir. Bununla birlikte, Avrupa veya Batı ülkelerine kıyasla, Türkiye’de hem kültürel değerlere bağlılık hem de aile bağlarına bağ(ım)lılık yüksek düzeyde olmasına rağmen, literatürde gönüllülük katılımlarında ebeveynlerin veya ailenin nasıl bir rolü olduğu da az çalışılmıştır. Bu bağlamda çalışmada “Türkiye’de gençlerin gönüllülük faaliyetlerine katılımlarında, ebeveynlerin destekleme(me) eğilimleri nedir?” sorusuna odaklanılarak, “gençlerin gönüllülük faaliyetlerine katılımlarıyla ilgili, ebeveynlerin destekleme(me) eğilimlerini ve bu eğilimlerin arkasındaki fenomenleri veya üretici yapı mekanizmaları, eleştirel realizm ve ilişkisel sosyoloji yaklaşımıyla araştırmak” amaçlanmıştır. Nitel araştırma yöntemi ile tasarlanan çalışmada, Balıkesir’de amaçlı örneklemeyle belirlenen, 16 yaş üstü çocukları olan 30 beyaz yakalı ebeveynle, mülakatlar yapılarak veriler toplanmıştır. Toplanan veriler, hem fenomenolojik yaklaşım hem de eleştirel realizmdeki abdüksiyon ve retrodüksiyon çıkarım yöntemleri birlikte kullanılarak analiz edilmiştir. Elde edilen verilere göre; ebeveynlerin, çocuklarının gönüllülük faaliyetlerine katılımlarına yönelik eğilimleri, gerçekliğin üç (mikro, mezo, makro) farklı düzeyi ile ilişkili olmaktadır. Ebeveynler, STK, din ve siyaset konuları ile STK, cemaat/vakıf ve siyasi parti ortamlarında çocuklarının gönüllülük katılımlarından korkmakta veya riskli olarak görmektedir. Bu düzeylerin etkileşimlerine veya ilişkilerine bütüncül bakıldığında, korku veya risk durumunun arkasındaki fenomenlere veya üretici yapı mekanizmalara odaklanıldığında, ebeveynlerin korku veya risk olarak gördükleri durumlara atıf için “korkulu veya riskli gönüllülük” kavramı geliştirilmiştir. Atılacak adımlar, bu korku veya risk durumlarının giderilmesine yönelik olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Gönüllülük, Ebeveynlik ve Gönüllülük, Genç Gönüllülüğü, İlişkisel Gönüllülük, Korkulu veya Riskli Gönüllülük, Eleştirel Realizm, Volunteering, Parenting and Volunteering, Youth Volunteering, Relational Volunteering, Fearful or Risky Volunteering, Critical Realism.

Destekleyen Kurum

Balıkesir Üniversitesi

Proje Numarası

2018/132

Teşekkür

Balıkesir Üniversitesi Rektörlüğüne proje kapsamındaki desteklerinden dolayı teşekkür ederim. Her zaman yanımda olan ve beni destekleyen bu çalışmada öneri ve eleştirileriyle yol gösteren Prof. Dr. Fahri ÇAKI hocama teşekkürü bir borç bilirim.

Tendencies of Parents to (not)Support Youth Volunteering With The Approach of Critical Realism and “Relational Volunteering”

Öz

In most of the volunteering studies in Turkey, there is a claim that volunteering is not developed or the level of participation is low. However, there are few in-depth studies on the reasons for this, and volunteering is handled dichotomously with either a structure-centered or subject-centered approach. In this study, the concept of “relational volunteering” was developed based on the idea that volunteering should be investigated as relational or holistic. However, although both adherence to cultural values and adherence to family ties are at a high level in Turkey compared to European or Western countries, little has been studied in the literature about the role of parents or family in volunteering participation. In this context, in the study, “What are the to support or not support tendencies of parents in the participation of young people in volunteering activities in Turkey?” focusing on the question, it is aimed “to investigate the parental to support or not support tendencies of young people regarding their participation in volunteering activities and the phenomena behind these tendencies or productive structure mechanisms, with the approach of critical realism and relational sociology”. In the study, which was designed with the qualitative research method, data were collected by interviewing 30 white-collar parents with children over the age of 16, who were determined by purposive sampling in Balıkesir. The collected data were analyzed by using both the phenomenological approach and the abduction and retroduction inference methods in critical realism together. According to the data obtained; The tendencies of parents towards the participation of their children in volunteering activities are related to three (micro, meso, macro) different levels of reality. Parents are afraid or see their children's voluntary participation in NGO, religion and politics issues, as well as in NGO, community/foundation and political party environments as risky. When looking at the interactions or relationships of these levels holistically, focusing on the phenomena or productive structural mechanisms behind the fear or risk situation, the concept of “fearful or risky volunteering” has been developed to refer to situations that parents see as fear or risk. The steps to be taken should be aimed at eliminating these fear or risk situations.

Anahtar Kelimeler

Volunteering, Parenting and Volunteering, Youth Volunteering, Relational Volunteering, Fearful or Risky Volunteering, Critical Realism.

Proje Numarası

2018/132

Kaynakça

• Afşar, S. T. (2019). Gönüllülük Olgusunu Sosyolojik Teorilerle Anlama Denemesi, Gençlik Araştırmaları Dergisi, 7 (191), 27-58.
• Aydınlıgil, S. (2013). Sosyal Politika Geliştirmede Yeni Bir Alan: Gönüllülük, UNV ve GSM (Ed.), Türkiye’de Gönüllülük: Gönüllülüğün Rolünün ve Katkılarının Keşfedilmesi içinde (32-39), İstanbul: Tasarımhane.
• Beck, U. (2014). Risk Toplumu, (K. Özdoğan ve B. Doğan, Çev.), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Berger, P., Luckmann, T. (2020). Gerçekliğin Sosyal İnşası, (V. S. Öğütle, Çev.), Ankara: Atıf Yayınları.
• Betil, İ. (2013). Etkin Bir Sivil Toplum Yansıması Olarak Gönüllülük: Karşılaştığı Zorluklar ve Fırsatlar, UNV ve GSM (Ed.), Türkiye’de Gönüllülük: Gönüllülüğün Rolünün ve Katkılarının Keşfedilmesi içinde (16-18), İstanbul: Tasarımhane.
• Bhaskar, R. (2017). İnsan Bilimlerinin Felsefi Eleştirisi Natüralizmin Olanaklılığı, (V. S. Öğütle, Çev.), Ankara: Nika Yayınları.
• Coşkun, İ. ve Erkilet, A. (2011). Kapıya Geleni Geri Çevirmeme: İstanbul Esnafının Dilencilik Olgusuna Bakış Açısı, İstanbul University Journal of Sociology, 3 (20), 1-21.
• Çakı, F. (2014). Türk Sosyolojisinde Yeni Bir Alan: Gönüllülük araştırmaları, Sosyoloji Dergisi, 3 (29), 185-202.
• Çakı, F. (2021). Gençlik Politikalarında Güçlendirme, Katılım ve Kalkınma Söylemleri, F. Çakı, Ş. Öner, A. Uzun vd. (Ed.), 21. Yüzyılda Kalkınmaya Yeniden Bakış içinde (167-191), Ankara: Nobel bilimsel Yayıncılık.
• Danermark, B., Ekström, M., Jakobsen, L. vd. (2018). Toplumu Açıklamak: Sosyal Bilimlerde Eleştirel Realizm, (Ü. Tatlıcan, Çev.), Ankara, Phoeix Yayınları.
• Erdoğan, E., Uyan Semerci, P., Yentürk, N. vd. (2020). Türkiye’de Gönüllülük: Deneyimler, Sınırlılıklar ve Yeni Açılımlar, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Fazlıoğlu, A., ASPB. (2013). Kaybolmamış Duyarlılıkların Ortaya Çıkarılmasında Gönüllülük Anlayışının Önemi, UNV ve GSM (Ed.), Türkiye’de Gönüllülük: Gönüllülüğün Rolünün ve Katkılarının Keşfedilmesi içinde (69-75), İstanbul: Tasarımhane.
• Furedi, F. (2017). Korku Kültürü, (B. Yıldırım, Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gök Demir, Z. (2020). Sivil Toplum Kuruluşlarında Paydaş İlişkileri Sürecinde Genç Gönüllüler, Z. Gök Demir ve M. Bayırlı (Ed.), Gençlik ve Gönüllülük Bağlamında SivilAnT İçinde (55-76), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Görgün Baran, A. (2019). Türkiye’de Gençlerin Gönüllülük Faaliyetlerine Katılım Durumu, Gençlik Araştırmaları Dergisi, 7 (191), 5-26.
• Güner, M. F. (2020). Sivil Toplum Ekonomisi ve Genç Gönüllülüğü, Z. Gök Demir ve M. Bayırlı (Ed.), Gençlik ve Gönüllülük Bağlamında SivilAnT İçinde (39-54), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Günerigök, M. (2018). Risk Toplumu ve Din. Ankara: maarifmektepleri.
• İÜSAM, (2016). Üniversite Gönüllü Olmak, (M. Şentürk, Y. Adıgüzel ve B. Turan, Ed), İstanbul: Limit-Ofset.
• Kesgin, B. (2016). Türkiye’de Gönüllülük Çalışmaları Üzerine Bir Değerlendirme, MSGSÜ Sosyal Bilimler, (13), 119-131.
• Korkmaz, A. (2019). Risk Toplumu ve Korku Kültüründeki Ebeveyn Tutumları ve Genç Gönüllülüğü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Balıkesir Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Neuman, W. L. (2017). Toplumsal Araştırma Yöntemleri, (S. Özge, Çev.), Ankara: Yayınodası.
• Powell, C., Dêpeltau, F. (2015). İlişkisel Sosyoloji: Ontolojik ve Teorik Yönelimler, (Ö. Akkaya, Çev.), İstanbul: Phoenix Yayınları.
• Saniye Palaz, F. (2021). 50+ Nüfusun Gönüllülüğe Katılımı ve Gönüllülük Motivasyonları: Avrupa Örneği, Journal of Economy Culture and Society, (64), 163-182.
• Sarıyer, N. (2011). Hayırsever Tüketici Davranışı Çanakkale Örneği, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 6 (2), 255-268.
• Tiltay, M. A., Torlak, Ö. (2015). Bir Tüketici Davranışı Olarak Bireysel Bağış: Gönüllü hizmet Sağlayanlar Üzerine Odak Gurup Çalışması, Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 10 (1), 7-30.
• UNV., GSM. (2013). Türkiye’de Gönüllülük: Gönüllülüğün Rolünün ve Katkılarının Keşfedilmesi, İstanbul: Tasarımhane.
• URL-1: “Caf World Gıvıng Index 2021”. https://www.cafonline.org/docs/default-source/about-us-research/cafworldgivingindex2021_report_web2_100621.pdf (Erişim:09.06.2022).
• Yaşar Ekici, F. (2014). Türk Aile Yapısının Değişim ve Dönüşümü ve Bu Değişim ve Dönüşüme Etki Eden Unsurların Değerlendirilmesi, International Journal of Social Science, (30), 209-224.