Türk Edebiyatında Habîb-i Neccâr

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 21, 149 - 174

Ayşe Merve Yazıcı

https://doi.org/10.25306/skad.1478344

Öz

Türk İslam edebiyatına kaynaklık eden unsurların başında Kur’an-ı Kerim’de bahsi geçen kıssalar gelmektedir. Yâsîn Sûresi’nde yer alan Habîb-i Neccâr ve ashâbu’l-karyenin konu edildiği kıssa bu örneklerden biridir. Halk edebiyatında, uğradığı zulüm neticesinde şehit edilip başının kesilmesi sebebiyle kesik baş efsanelerinde adına rastlanılan Habîb-i Neccâr ile ilgili şöhret bulmuş başka efsanevî hikâyeler ve bir dolabnâme örneği mevcuttur. Klasik Türk edebiyatında ise manzum ve mensur Yâsîn Sûresi tefsirlerinde ilgili ayete atıfla adından söz edilen Habîb-i Neccâr’ın sınırlı sayıda olmakla birlikte mesnevilerde de anıldığı görülmektedir. Bu çalışmada ilgili ayetlerin meali zikredilip kıssa hakkında bilgi verildikten sonra gerek Halk edebiyatında gerekse Klasik Türk edebiyatında Habîb-i Neccâr’a nasıl yer verildiği ele alınmıştır. Hem Klasik Türk edebiyatı çerçevesinde kaleme alınan manzum ve mensur eserler hem de Halk edebiyatına ait hikâye ve menkıbeler taranıp ilgili bölümler tespit edilerek mahiyetleri izah edilmeye çalışılmıştır. Halk edebiyatı ve Klasik Türk edebiyatı sahasında yer alan eserlerin yanı sıra günümüz edebiyatında bu şahsın nasıl bir yere sahip olduğu, antolojilerde yer alan şiirlerle tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Edebiyatı, Kıssa, Antakya, Ashâbu’l-karye, Habîb-i Neccâr

Habib-i Neccār in Turkish Literature

Öz

At the beginning of the elements that are the source of Turkish Islamic literature are the stories mentioned in the Qur’an. One of these examples is the story about Habîb-i Neccâr and ashâbu’l-karye in the Yâsîn Surah. In Folk literature Habîb-i Neccâr who is mentioned in the legends of the severed head takes place in other epic stories and a dolabname. In the Classical Turkish literature, it is seen that Habîb-i Neccâr who located in the poetical and prose tafsir of Surah Yasin is mentioned on it in the masnavis. In this study, after mentioning the meaning of the relevant verses and giving information about the story, it is discussed how Habîb-i Neccâr is included in both Folk literature and Classical Turkish literature. Both the poetical and prose works written within the framework of Classical Turkish literature and the stories and legends of Folk literature were scanned and the relevant sections were determined, and their natures were tried to be explained. In addition to these, it has been tried to determine what kind of place this person has in today’s literature, with the poems in the anthologies.

Anahtar Kelimeler

Turkish Literature, Story, Antakya, Ashâbu’l-karye, Habîb-i Neccâr

Kaynakça

• Alper, K. (2012). Erzurumlu Mülhimî ve Şehen-şeh-nâme-i Murâdî Mesnevisi. [Yayımlanmamış doktora tezi, Uludağ Üniversitesi.]
• Alpaydın, M. A. (2017). Şeyhülislâm Mehmed Es‘Ad Efendi ve Hulâsatü’t-Tebyîn fî Tefsîri Sûreti Yâsîn İsimli Eseri. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (8), 357-394. https://doi.org/10.18498/amauifd.325842.
• Alvan, T. (2020). Klasik Türk Şiirinde Dolab-nâme Hakkında Mülahazalar. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 60(2), 443-476. https://doi.org/10.26650/TUDED2020-0031
• Anadolu Yayıncılık, (1982). “Hatay”. Yurt Ansiklopedisi, (C: V, s:3475).
• Ateş, S. (1996). “Habîn en-Neccâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 14, (373-374).
• Aydemir, A. (1991). “Ashâbü'l-karye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3, (468-469).
• Aydemir, Y. (2017). Vücudî-Hayâl u Yâr. E-kitap: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56189,vucudi-hayal-u-yarpdf.pdf?0.
• Çalışkan, N. (2015). Kur’ân-I Kerîm’e Göre Ashâbü’l-Karye ve Habîb En-Neccâr / Ashaabe Karia and Habib Al-Najjâr in Accordance with the Qur’an. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(32), 108-122.
• Durdu, A. (2010). Hatay Nusayrîlerinde Eren İnancı ve İnanç Merkezleri. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 54, 255-266.
• Evliya Ç. (1999). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi. S. A. Kahraman & Y. Dağlı (Haz.). YKY Yayınları.
• Eser, İ. (2019). Hoca-zâde Muhammed Râsim Şerh-i Müntehabât-ı Mesnevî (İnceleme-Metin-Dizin). [Yayımlanmamış doktora tezi, Dicle Üniversitesi.]
• Hakkı, İ. (2024). Haşim V. Tercümeli Yasin-i Şerif. Süleymaniye Kütüphanesi, 2-23. https://portal.yek.gov.tr/works/detail/288943.
• İnce, G. (2009). Hatay’da Bulunan Ziyaret-Yatır Yerleri ile İlgili İnanışlar ve Bu Ziyaretler Etrafında Oluşan Efsaneler. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi.]
• Karaman, H. (2019). Feyzî-i Kefevî'nin Rûhu'n-Nüfûs adlı eseri (İnceleme-metin). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi.]
• Kaya, R. (2002). Kur'an-ı Kerim kıssaları ve düşündürdükleri. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(2), 31-58.
• Kızıldağlı, E. (1943). Antakya Kapılarında. Başarı Matbaası.
• Köse, B. (2005). Şeyhî Ali Şehsüvaroğlu (Şeyhî Efendi) ve Riyâzü’l-Gufrân (Tefsir- Yâsîn-i Şerîf) Adlı Manzum Eserin Tenkitli Metni. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi.]
• Kurtûbî. (1427/2006). el-Câmi’u’l-Ahkâmu’l-Kur’ân, thk. ‘Abdullâh b. ‘Abdülmuhsin et-Türkî, Beyrût: Müesesetü’r-Risâle.
• MEB Basımevi, (1987). “Habîbünneccâr”. MEB İslam Ansiklopedisi, [5(1), s: 9-10]. Mollâ Kırımî. Tefsîru Sûreti'l-Yasin. Kastamonu: Kastamonu Yazma Eser Kütüphanesi, KHK, 1226/04. 1b-347a. https://portal.yek.gov.tr/works/detail/455128. (Erişim: 01.04.2024).
• Önder, M. (1972). Efsaneleri, Destanları, Hikâyeleriyle Şehirden Şehire Anadolu. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öntuğ, M. M. (2018). Yeni Bulunan Ahi Şecerenâmesi, XVIII. Türk Tarih Kongresi, 845-860.
• Öztürk, A. (2001). Eğirdir’de Yaşamış Bir Türk Alimi Muslihuddin Mustafa Bin Muhammed ve Eserleri. Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Yönleri ile Eğirdir/ I. Eğirdir Sempozyumu Bildirileri, 1, 729-740.
• Savran, Ö. (2009). Mehmed Râsim’in Mesnevî’nin İlk On Sekiz Beytine Şerhi ve Şerh Anlayışı, Turkish Studies, 4(6), 387-406.
• Sevgi, A. (2015). Livayî’nin Manzûm Yasin Tefsiri. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 33, 1-86.
• Sezgin, F. (1997). 14. Yüzyıla Ait Bir Yâsin Sûresi Tefsîri Üzerinde Sentaks Çalışması. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi.]
• Sıcak, A. S. (2017). Kur’ân Yorum Geleneğinde Habîb En-Neccâr: Bir Literatür İncelemesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(40), 445-460.
• Sılay, M. (1989). Hatay Evliyaları. Hatay Yayınları.
• Sinekzâde İbrahîm b. Ahmed b. Seyyid Ali el-Hüseynî el-Bursevî. Yasin-i Şerif Tefsiri. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hasan Hüsnü Paşa, 00063. 1a-31b. https://portal.yek.gov.tr/works/detail/269138. (Erişim: 01.04.2024).
• Şeyhülislam Ebû İshakzâde, İshak b. İsmâ‘il b. İbrahîm el-İstanbulî. Hulâsatü't-Tebyîn fî Tefsîri Sûreti Yâsîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, M Arif M Murad, 00163. 1b-185a. https://portal.yek.gov.tr/works/detail/304486. (Erişim: 01.04.2024).
• Taberî. (1422/2001). Tefsîru’t-Taberî, Dârul Hicr.
• Tekin, M. (2006). Habib Neccar ve Antakya. Mehmet Tekin Yayınları.
• Türk, H. (2016). Antakya’da Dinlerarası hoşgörü ve Habibi Neccar Örneği. Folklor/Edebiyat, 22(87), 181-198.
• Zemahşerî. (1418/1998). el-Keşşâf, thk. ‘Âdil Ahmed ‘Abdülmevcûd-‘Alî Muhammed Mu‘avved, Riyâd: Mektebetü’l-‘ubeykân.
• T.C. Altınözü Kaymakamlığı, “Altınözü St.Pierre ve Habib-i Neccar Uluslararası Öykü Yarışması Ödül Töreni Düzenlendi”. http://www.altinozu.gov.tr/altinozu-stpierre-ve-habib-i-neccar-uluslararasi-oyku-yarismasi-odul-toreni-duzenlendi. (Erişim: 11.06.2021).
• Antoloji.com, “İnanç Aşkı Antakya”. https://www.antoloji.com/inanc-aski-antakya-siiri/. (Erişim: 11.06.2021).
• Antoloji.com, “Habib-i Neccar Olmak”. https://www.antoloji.com/habib-i-neccar-olmak-siiri/. (Erişim: 11.06.2021).
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kuran-ı Kerim https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Y%C3%A2s%C3%AEn-suresi/3718/13-32-ayet-tefsiri. (Erişim 12.05.2021.)
• Edebiyat Defteri. İnanç Aşkı Antakya. https://www.edebiyatdefteri.com/siir/596144/inanc-aski-antakya.html. (12.06.2024)
• Hatay Mahalli Haber, “Ödüller Mayıs ayında verilecek”. http://www.hataymahallihaber.com/haberler/oduller-mayis-ayinda-verilecek-haberi/1656233. (Erişim: 11.06.2021).
• Siyer Araştırmaları. “Zenubiya”. http://www.siyerarastirmalari.com/zenubiya.html. (Erişim: 4 Aralık 2021).