Revânî Dîvânında Âh Kavramı

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 21, 175 - 188

Metin Aydın , Adnan Gül

https://doi.org/10.25306/skad.1510596

Öz

Klasik Türk şiirinde âşığın içinde bulunduğu çaresizliği, üzüntüyü, en iyi anlatan kavramlardan biri de âh kavramıdır. Âh kavramı sözlükte “sesin tonuna göre pişmanlık, öfke, özlem, beğenme, sevgi vb. duyguları anlatan bir ifade; ağrı, acı duyulduğunda söylenen bir söz olarak geçmektedir. Divan şairlerini âh ettiren birçok farklı durum bulunmaktadır. Bunların başında elbette ki sevgilinin ilgisizliği, âşığına kötü davranması gelmektedir. Âşık çoğu zaman sevgilisini gördüğünde hatta onu andığında dahi âh etmektedir. Ayrıca sevgilinin yüzü, boyu, saçları, yanakları, dudağı, kirpikleri, gözleri de âşığa âh ettiren unsurlardır. Bununla beraber âşık; vefâsızlıktan, rakibin davranışlarından, yaşadığı zamandan, ayrılıktan ve talihsizlikten dolayı da daima şikâyet etmektedir. Hatta şair çoğu zaman kendi gönlünden bile şikâyette bulunarak âh etmektedir. Âşığın âhının bütün insanları rahatsız etmesi ve göğe ulaşması da karşımıza çıkan mübalağalı anlatımlardandır. Aynı zamanda şairlerin âh kavramını; ateş, ok, duman, mum, haberci, sancak, dost, ney, nişancı, rüzgâr gibi unsurlara benzettiğini de görmekteyiz. Bunun dışında şiirlerde âh almak, âhı yerde kalmamak, âhı tutmak gibi deyimlere rastlamak da mümkündür. Tüm bunlar, âh kavramının dilimizde ve Klasik Türk şiirinde çok geniş bir kullanıma sahip olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada amaç XVI. yüzyıl klasik Türk edebiyatı şairlerinden olan Revânî’nin şiirlerinde âh kavramının hangi sebeplerle kullanıldığını tespit etmek ve bu kavramın hangi unsurlara benzetildiğini göstermektir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Revânî, Âh Kavramı, Âşık, Şair

The Concept of “Âh” in Divan of Revânî

Öz

In classical Turkish poetry, one of the concepts that best describes the despair and sorrow of the lover is the concept of âh (sigh). The concept of sigh is defined in the dictionary as "regret, anger, longing, liking, love, etc. depending on the tone of voice." a word that expresses feelings; a word spoken when pain is felt. There are many different situations that make Divan poets sigh. The most important of these is, of course, the beloved's indifference and mistreatment. The lover often sighs when he sees his beloved or even when he remembers her. In addition, the beloved's face, height, hair, cheeks, lips, eyelashes and eyes are the elements that make the lover sighs. In addition, the lover always complains about disloyalty, the behavior of the rival, the time he lives in, separation and misfortune. In fact, the poet often complains and sighs even from his own heart. The fact that the lover's sighs disturbs all people and reaches to the sky is among the exaggerated expressions we encounter. At the same time, we see that poets liken the concept of sighs to elements such as fire, arrow, smoke, candle, messenger, banner, friend, ney, marksman, wind. Besides, it is possible to see the idioms such as ‘’to be cursed for one’s cruelty’’ and ‘’to have one’s curse effect” in poems. All these show that the concept of sigh has a very wide usage in our language and in Classical Turkish poetry. The aim of this study is to determine the reasons for the use of the concept of sighs in the poems of Revânî, one of the poets of Classical Turkish literature of the 16th century, and to show which elements this concept is likened to.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Revânî, The Concept of Âh, Lover, Poet

Kaynakça

• Adıgüzel, N. (2019). Klasik Türk şiirindeki vefa kavramının Mahmûd Nedîm Paşa Divanı'nda tezahürü. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (17), 191-205.
• Aka, B. (2015). Divan şiirinde rüzgâr [Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi].
• Akarsu, K. (2011). Rumelili Za’îfî Dîvânı. Berikan Yayınları.
• Akcan, E. (2015). Divan edebiyatında hat [Yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi].
• Aktaş, H. (2004). Klasik Türk şiirinde edebi sanatlar. Yort Savul Yayınları.
• Avşar, Z. (2017). Revânî Divanı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Ayverdi İ. (2010). Misalli büyük Türkçe sözlük. Kubbealtı Yayınları.
• Birici, S. (2016). Nedîm Dîvânı’nda ateş ve ateşle ilgili kelimelerin kullanımı. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 2(4), 1-15.
• Cebecioğlu, E. (2005). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü. Anka Yayınları.
• Çalka, M. S. & Türk, F. (2018). Divan şiirinde ‘Gönül’ kavramının redif bağlamında kazandığı anlamlar üzerine bir değerlendirme”. HİKMET-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], (4), 474 – 490.
• Çeltik, H. (2010). Âşığın trajik ikilemi: Vuslat ve ayrılık. Turkish Studies, 5(3), 135-145.
• Çorak, R. (2002). Klasik edebiyatta sevgilide göz, kirpik ve kaş üzerine benzetmeler [Yüksek lisans tezi Gazi Üniversitesi].
• Devellioğlu, F. (2012). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Aydın Kitabevi.
• Ekici, H. (2018). Kâmî Divanında rakip tipi ve rakip ile ilgili tasavvurlar. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(2), 877-889.
• Gök, U. Qasımov, C. & Kimya, O., (2021). Klasik dönem Osmanlı devlet teşkilatında sancak biriminin idarȋ yapısı ve işleyişi. Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 2(1), 44-62.
• Gönel, H. (2010). 15.-16. yüzyıl divanlarına göre divan şiirinde sevgili [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi].
• Hünerli, D. D. (2017). Klâsik Türk şiirinde gönül [Doktora tezi, Trakya Üniversitesi].
• Keklik, M. (2019). Klasik Türk şiirinde yıldızlarla ilgili deyimler, Vakıf İnsan Prof. Dr. Hikmet Özdemir Armağanı. Kriter Yayınevi.
• Kemikli, B. (2007). Divan şiirinde hastalık ve tedavi. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 16 (1), 19-36.
• Kılıç, Z. (2008). Türk dîvân şiirinde sosyal eleştiri [Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi].
• Kılıçarslan, O. (2019). Klasik Türk şiirinde duhân. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal Of Academic Literature], 5 (11), 124-149.
• Koçin, A. (2008). Divan şiirinde bâd-ı sabâ. Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, (20), 1-19.
• Kola, F. (2016). Aşka dair bazı tasavvurlar (XVI. yüzyıl divanlarındaki aşk redifli gazellerden hareketle). Journal of Turkish Language and Literature, 2(2), 67-94.
• Köksal, M. F. (2001). Divan şiirinde okçuluk terimleri’ne ekler. Türklük Bilimi Araştırmaları, (10), 234-253.
• Okçu, N. (2017). Şeyh Gâlib Dîvânı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Onay, A. T. (2019). Açıklamalı divan şiiri sözlüğü, (Haz. Cemal Kurnaz). Berikan Yayıncılık.
• Özdemir, M. (2019). Revânî’nin gazellerinde feleğin kullanımı üzerine bir inceleme. Türklük Bilimi Araştırmaları, (46), 103-133.
• Özdemir, M. (2020). Revani’nin gazellerinde ay. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13 (74), 68-81.
• Özkan, M. (2017). Muhibbî divanı’nda rakip [Yüksek lisans tezi, Çağ Üniversitesi].
• Saraç, M. A. Y. (2015). Emrî Divanı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Şentürk, A. A. (2015). Okçuluk tarihine yeni bir kaynak olarak Osmanlı şiiri. M. Ali Tanyeri’nin Anısına Makaleler. Ülke Kitapları.
• Tarlan, A. N. (1966). Ahmed Paşa Divanı. Akçağ Yayınları.
• Tarlan, A. N. (2005). Fuzûlî Divanı şerhi. Akçağ Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uludağ, E. (2016). Fuzûlî’nin gazellerinde bir güzellik unsuru olarak yanak. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (3), 15-68.
• Üstüner, K. (2007). Divan şiirinde tasavvuf. Birleşik Yayınevi.
• Yazar, İ. (2017). Kânî Divanı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Yıldırım, K. (2017). İslam öncesi Türk devletlerinde hükümdar unvanları ve alâmetleri. H. Alan, A. Ahmetbeyoğlu, U. Demir & A. Baycar (Eds.). Afyonkarahisar I. Türk tarihi sempozyumu Türklerde devlet, 491-496.