Hikâye ve Romanlarda İstanbul Distopyası

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 21, 189 - 207, 30.12.2024

M. Halil Sağlam

https://doi.org/10.25306/skad.1524333

Öz

Edebi eserlerin sosyal hayatın gerçekleriyle yakın ilişki vardır. Bir dönem yer, zaman, şahıs ve mekânla ilgili olumlu algının siyasi, sosyal, kültürel veya çevre şartlarından dolayı nasıl değiştiğini gösteren çok sayıda edebi eser bulunmaktadır. İstanbul’la ilgili eserler bu tür edebi eserler arasındadır. Divan şiirinde adına kaside ve gazellerin yazıldığı İstanbul’la ilgi olumlu algı 20. yüzyıldan itibaren değişmiş, İstanbul bu yüzyıldan itibaren olumsuz algılanmaya başlanmıştır. Bu tema değişiminde son yüzyılda İstanbul’da yaşanan nüfus yoğunluğunun, kontrolsüz göçmenlerin, sosyal ve kültürel yozlaşmanın, trafik sıkışıklığının, çevre kirliliğinin, çarpık yapılaşmanın ve deprem riskinin önemli rolü olmuştur. İstanbul sorunları üzerine kurgulanan distopik roman ve hikâyeler olumsuz İstanbul algısının derinliğini göstermesi açısından önemlidir. Bu çalışmada Türk edebiyatında zamanla değişen İstanbul algısını yansıtan İstanbul distopyaları analiz edilmektedir. Çalışmada Çetin Altan’ın 2027 Yılının Anıları, Tahsin Yücel’in Gökdelen, Barış Müstecaplıoğlu’nun Osmanlı Cadısı, Sinem Ataklı’nın Proje 241, Emre Saver’in 2048 Geleceğe Hazır mısın? Selim Erdoğan’ın Kurbağa Adası: Bir İstanbul Distopyası romanları, Aslı Tohumcu ve Kutlukhan Kutlu'nun editörlüğünde hazırlanan İstanbul 2099 hikâye kitabındaki hikâyeler incelenmiştir. Çalışma sonucuna göre yazarlar İstanbul’un geleceği ile ilgili ciddi kaygılar taşımaktadırlar. Yazarlar, özellikle büyük İstanbul depremi, aşırı nüfus artışı, çarpık kentleşme, çevre kirliliği, ekolojik denge, totaliter rejim, biyoiktidar konularında öngörüde bulunmakta, bu öngörülerinden dolayı yetkilileri ve halkı ikaz etmektedirler.

Anahtar Kelimeler

Distopya, Roman, Öykü, İstanbul, İnceleme

Etik Beyan

DÖKÜMAN ANALİZİ

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

YOK

Istanbul Dystopia in Stories and Novel

Öz

Literary works have a close relationship with the realities of social life. There are many literary works that show how the positive perception of a place, time, person and space for a period changes due to political, social, cultural or environmental conditions. Works about Istanbul are among these literary works. The positive perception of Istanbul, for which odes and ghazals were written in Divan poetry, changed from the 20th century onwards. and Istanbul began to be perceived negatively from that century onwards. The population density, uncontrolled immigrants. social and cultural degeneration, traffic congestion, environmental pollution, irregular construction and earthquake risk in Istanbul in the last century have played an important role in this theme change. Dystopian novels and stories based on Istanbul problems are important in terms of showing the depth of the negative perception of Istanbul. This study analyzes Istanbul dystopias that reflect the changing perception of Istanbul in Turkish literature over time. The study examined Çetin Altan’s 2027 Yılının Anıları, Tahsin Yücel’s Gökdelen, Barış Müstecaplıoğlu’s Osmanlı Cadıs. Sinem Ataklı’s Project 241, Emre Saver’s 2048 Geleceğe Hazır mısın? Selim Erdoğan’s Kurbağa Adası: Bir İstanbul Distopyası, and the stories in the Istanbul 2099 story book edited by Aslı Tohumcu and Kutlukhan Kutlu. According to the results of the study, the authors have serious concerns about the future of Istanbul. The authors make predictions. especially about the great Istanbul earthquake, excessive population growth, unplanned urbanization, environmental pollution, ecological balance, totalitarian regime and biopower, and warn the authorities and the public about these predictions.

Anahtar Kelimeler

Dystopia, Istanbul, Story, Novel, Examination

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Açar, M. (2019). Üçüncü çocuk, K. Kutlu ve A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 116-146). Doğan Kitapçılık.
• Altan, Ç. (2005). 2027 Yılının anıları. İnkılap Yayınevi.
• Algün, E. (2012). 2359 Adem ile Havva’nın aşkı. Kozalak Yayınları
• Akaş, C. (2019). Uzun Siyah Tül. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 167-183). Doğan Kitapçılık.
• Amicis, E. D. (1993). İstanbul (1874). B. Akyavaş (Çev.). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Andı, F. (2020). XIX. yüzyıldan XXI. yüzyıla Türk edebiyatında İstanbul, Büyük İstanbul Tarihi, C.7. 146-153. İSAM ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı.
• Ataklı, S. (2019). Proje 2417. Epsilon Yayınları
• Atasoy, E. (2020). Distopik kurgu ve ümitvar distopya bağlamında ütopyacılık geleneği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (3), 1135-1147.
• Bayraktar, B. (2021). İklim-kurgu ve distopik bir hikâye olarak “Günübirlikçiler”. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırma Dergisi 22 (17), 575-597.
• Belon, P. (2020). Pierre Belon seyahatnamesi İstanbul ve Anadolu gözlemleri (1546-1549) Antakya, Adana, Konya, Afyon, Kütahya, Bursa. H. Yalın (Çev.). Kitap Yayınevi.
• Bıçakçı, H. (2019). Cesur Yeni İstanbul. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 259-262). Doğan Kitapçılık.
• Demir, A. (2009). Küresel iklim değişikliğinin biyolojik çeşitlilik ve ekosistem kaynakları üzerine etkisi. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 1(2), 37-54.
• Dursunoğlu, İ., Gündoğdu, S. & Palabıyık, A. (2021). Gezi olayları siyasal hafıza üzerine bir araştırma. Z. Yaman (Ed.), Sosyal, Beşeri ve idari bilimler alanında uluslararası araştırmalar VI içinde (s. 695-720). Eğitim Yayınevi
• Erdoğan, S. (2019). Kurbağa adası: bir İstanbul distopyası. İthaki Yayınları.
• Ersoy, M. A. (1992). Safahat. O. Okay & M. İsen (Eds.), Diyanet İşleri Başkanlı.
• Faraşoğlu, Y. (2023). Divan şiirinde payitaht sevgisi: İstanbul redifli gazeller. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (34), 612-644.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin tarihi. H. U. Tanrıöver (Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2002). Toplumu savunmak gerekir. Ş. Aktaş (Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Gürses, S. (2019). Bergamavi. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 115-146). Doğan Kitapçılık.
• Gündüz, F. (2007). Ortaköy Camii. İslam Ansiklopedisi C.33 içinde (s. 408-409) TDV Yayınları.
• Hisar, A. Ş. (2010). Boğaziçi Yalıları, Yapı Kredi Yayınları
• Huxley, A. (2000). Cesur yeni dünya. Ü. Tosun (Çev.). İstanbul, İthaki Yayınları, Perker, E. Aslı. (2019). “Günübirlikçiler”. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 15-35). Doğan Kitapçılık.
• Kahraman, A. (2010). İstanbul ve edebiyat. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 8(16), 149-170. Kaplan, M. (1998). Şiir tahlilleri I. Dergâh Yayınları.
• Koçak, G. (2019). İstanbistan’ın İllegal Koroları. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 185-199). Doğan Kitapçılık.
• Kum, A. (2019). “Ekmek Parası”. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 109-114). Doğan Kitapçılık.
• Kumar, K. (2006). Modern zamanlarda ütopya ve karşı ütopya. A. Galip (Çev.). Kalkedon Yayıncılık.
• Müstecaplıoğlu, B. (2019). “Yabancı”. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds. ), İstanbul 2099 içinde (s. 53-72). Doğan Kitap.
• Müstecaplıoğlu, B. (2019). Osmanlı cadısı. Doğan Egmont Yayınevi.
• Philippe du F. C. (2017). Fresne-canaye seyahatnamesi, 1573. T. Tunçdoğan (Çev.). Kitap Yayınevi.
• Omay, M. (2009). Utopya üzerine genel bir inceleme. Sosyoloji Dergisi, 18 (1), 1-14.
• Oyal, E. (2012). I. Uluslararası dünya edebiyatın İstanbul açılış konuşması. E. Ülgen, M. M. Karaörs & E. Özbaş (Eds.), Dünya Edebiyatında İstanbul kitabı içinde (s. 16-29). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Öktem, A. (2019). Kanal İstanbul’da sıradan bir olay. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 200-206). Doğan Kitapçılık.
• Öztürk, K. (2002). Küresel iklim değişikliği ve Türkiyeye olası etkileri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 47-65.
• Pirselimoğlu, T. (2019). İstanbul'un düştüğü gün. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 36-52). Doğan Kitapçılık.
• Roth, M. (2005). Trauma: A Dystopia of the Spirit,” In Thinking Utopia: Steps. J, Rüsen (Ed.), into Other Worlds (s. 230-246), Berghahn.
• Sağlam, H. (2022). Distopik Romanlarda Kaygı. DBY.
• Sarcey, M. R. (2003). Ütopyalar sözlüğü. T. Ilgaz (Çev.). Sel Yayınları.
• Sayer, E. (2018). 2048 geleceğe hazır mısın? Büyükada Yayıncılık.
• Uyurkulak, M. (2019). Gündem toplantısı. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 207-213). Doğan Kitapçılık.
• Tanpınar, A. H. (2016). Beş Şehir. B. Ayvazoğlu (Ed.), Dergâh Yayınları.
• Tarsus, D. (2019). Galip'e feza. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 73-94). Doğan Kitapçılık.
• Türkölmez, E. (2019). Noran’ın yosunları. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 2014-223). Doğan Kitapçılık.
• Türkgeldi, E. (2019). Sur. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 95-108). Doğan Kitapçılık.
• Uğur, A. (2022). Müslüman bir şehre bakmak: Batılı seyyahların İstanbul’a dair ilk izlenimleri. Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 7(2), 36-62.
• URL 1: 2023’ün en yoğun havalimanları açıklandı. https://www.airturkhaber.com/haberler/iste-2023un-en-yogun-havalimanlari/. Erişim tarihi: 18.06.2024.
• URL 2: İç göç istatistikleri 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Ic-Goc-Istatistikleri-2022-49727. Erişim tarihi: 18.04.2024.
• Yaltırık, M. B. (2019). Bozkıresk. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 224-258). Doğan Kitapçılık.
• Yeniterzi, E. (2009). Klasik Türk şiirinde ülke ve şehirlerin meşhur özellikleri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, The Journal of International Social Research, Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı,-Prof. Dr. Turgut Karabey Armağanı, 3 (15), 301-334.
• Yücel, D. (2019). Öldüğünü google'dan öğrenen adam ve diğer tuhaf hikâyeler. Can Yayınları.
• Yücel, D. (2019). İstanbullu. K. Kutlu & A. Tohumcu (Eds.), İstanbul 2099 kitabı içinde (s. 117-183). Doğan Kitapçılık.
• Yücel, T. (2006). Gökdelen. Can Yayınları.