Diyarbakır İli Merkez İlçeleri Mahalle, Bulvar, Cadde ve Sokak Adları Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 21, 240 - 259, 30.12.2024

Mehmet Emin Tuğluk , Semih Arcan

https://doi.org/10.25306/skad.1596542

Öz

Kentlik adları arasında kabul edilen mahalle cadde, bulvar ve sokak adları bir şehrin kimliğini ve kültürel geleneğini yansıtan önemli ögelerdir. Tarih, coğrafya, sosyoloji gibi toplumsal hafıza hakkında bilgi veren kentlik adlarının doğru ve anlamlı bir şekilde seçilmesi kent kültürü açısından önemlidir. Ayrıca geçmişte verilen bazı kentlik adlarının neden verildiğinin tespiti kentlerin kimliğini ve kültürel mirasını doğru yorumlamada önemli bir rol oynar. Bu çalışmada Diyarbakır ili merkez ilçelerinin mahalle, cadde, bulvar ve sokak adlarının toplumsal, kültürel ve tarihsel bağlamları incelenerek, adlandırma süreçlerinin kent kimliği, toplumsal aidiyet ve mekânsal hafıza üzerindeki etkileri incelenmiştir. Kentlik adlarının sadece birer tanımlayıcı unsurlar olmaktan öte, toplumların hafızasında nasıl anlamlar kazandığına değinilmiştir. Çalışma, adlandırmaların yerel yönetim politikaları, tarihsel miras, ideolojik tercihler ve sosyo-kültürel dinamiklerle nasıl şekillendiğini ele almaktadır. Ayrıca, bu adların kamusal alanın sembolik düzenlenmesindeki rolü ve bireyler arası iletişimdeki işlevine de değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bağlar, Kayapınar, Sur, Yenişehir, Ad bilimi

An Evaluation on Neighbourhoods, Boulevards, Avenues and Street Names in the Central Districts of Diyarbakır Province

Öz

Neighbourhood, avenue, boulevard and street names, which are accepted as urban names, are important elements that reflect the identity and cultural tradition of a city. Choosing correct and meaningful urban names that provide information about social memory, such as history, geography and sociology, is important for urban culture. In addition, determining why some city names were given in the past plays an important role in correctly interpreting the identity and cultural heritage of cities. In this study, the social, cultural and historical contexts of the neighborhood, avenue, boulevard and street names of the central districts of Diyarbakır province were examined, and the effects of naming processes on urban identity, social belonging and spatial memory were examined. It has been mentioned how urban names gain meanings in the memory of societies, rather than just being descriptive elements. The study examines how naming is shaped by local government policies, historical heritage, ideological preferences and socio-cultural dynamics. In addition, the role of these names in the symbolic organization of public space and their function in interpersonal communication is also mentioned.

Anahtar Kelimeler

Bağlar, Kayapınar, Sur, Yenişehir, Onomastics

Kaynakça

• Asımgil, B. (2018). İzmir’de kentsel kimlik bileşenlerinden cadde ve sokakların toponimisi ve milliyetçi, etnik izlerin sosyal yapı oluşumuna katkıları. Trakya Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 19 (1). 21-36.
• Ayhan, F. (2024). İstanbul’da Cumhuriyet döneminde değişen yerleşme isimleri. Ad Bilimi Araştırmaları 2 (Ed. Mehmet emin Tuğluk, Ünal Kalaycı) içinde. Efe Akademi Yayınları.
• Başkan, Ö. (1970). Türkiye köy adları üzerine bir deneme. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, (319), 237-251.
• Gündüz, Ö. A., & Yalkın, A. O. (2023). Burdur ili merkez ilçesine bağlı köy adları üzerine bir değerlendirme. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11, 263-284.
• Eröz, M. (1974). Doğu Anadolu köy adları üzerinde sosyolojik bir araştırma. Cumhuriyetin 50. Yılında Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Sorunları Semineri, 271-31, Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Işıtman, İ. R. (1945). Köy adları üzerine bir inceleme. Türk Dili Belleten, 1(3), 52-61.
• Güzel, M., & Yeşil, P. (2021). Ordu ilindeki mahalle adlarının doğal ve kültürel peyzaj ögeleri bağlamında incelenmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11 (3), 763-776.
• Orhan, F., & Dönmez, H. İ. (2023). Erzincan’ın şehirsel toponimisi ve şehir kimliği üzerindeki etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Cumhuriyet Özel Sayısı), 230-246. https://doi.org/10.53568/yyusbed.1361255
• Özdoğan, H. (2016). Kırklareli ili köy adları incelemesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]
• Somuncu, M. (2020). İş yeri adlarının dil-kültür zemininde incelenmesi. Develi İlçesi örneği. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16 (29), 1955-1986.
• Tuğluk, M. E., & Özfidan, T., (2022). Batman ili mahalle, bulvar, cadde ve sokak adları üzerine bir Değerlendirme. Folklor Akademi Dergisi, 5 (2), 496 – 530.
• Tuğluk, M. E., & Özfidan, T. (2022). Batman ili köy ve bağlı yerleşim yerleri yer adları üzerine bir değerlendirme. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, 8 (16), 464-487.
• Tunçel, H. (2020). Türkiye’de ismi değiştirilen köyler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 23-34.
• Üstünova, K., vd. (2010). İş yeri adlarında Türkçenin kullanımı. Turkish Studies 5 (11), 1391-1419.
• Yasak, Ü., & Sıtmaç, C. (2024). Uşak şehrinde cadde ve sokak isimlerinin hodonimik analizi. Lnternational Journal of Geography and Geography Education, (52), 52-70. https://doi.org/10.32003/igge.1421026
• https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx (Erişim Tarihi 03.11.2024, 17.50)
• https://adres.nvi.gov.tr/VatandasIslemleri/AdresSorgu (Erişim Tarihi 04.11.2024, 10.07.)