The Impact of Changes in Institutional Orders on Institutional Logics: The Case of the Turkish Public Sector

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 2, 219 - 265, 29.07.2025

Salih Arslan

https://doi.org/10.54733/smar.1654940

Öz

This study aims to explain the institutional logic changes in the Turkish public sector and the relationship between these changes and institutional orders. The theoretical framework was created by utilizing institutional logics and public administration approaches. The research was designed qualitatively with a case study design. A total of 12 five-year Development Plans (DP) prepared between 1963-2024 were used as data. The data were analyzed with thematic analysis method. The data were coded as two separate sections as central public administration and Public Economic Enterprises (KİT). In terms of central public administration, it was found that market logic was added to the state logic after the 5th DP (1985-1989), community logic was added after the 7th DP (1996-2000), and these three logics hybridized in the 12th DP (2024-2028). Another finding is that the state logic was dominant between the 1st KP (1963-1967) and the 4th KP (1979-1983) in terms of Public Economic Enterprises, and the market logic rose to a dominant position after the 5th KP (1985-1989). It was concluded that the dominant effect in the change in institutional logics was the change and interaction in institutional orders, but the change in institutional orders affected the institutional logics of the central public administration and the Public Economic Enterprises in different ways in terms of time and form.

Anahtar Kelimeler

institutional logics , institutional orders , public administration approaches , Turkish public sector , change in institutional logics

Kurumsal Düzenlerdeki Değişimin Kurumsal Mantıklar Üzerindeki Etkisi: Türk Kamu Sektörü Örneği

Öz

Bu çalışma Türk kamu sektöründe kurumsal mantık değişimleri ve bu değişimin kurumsal düzenlerle ilişkisini açıklamayı amaçlamaktadır. Teorik çerçeve kurumsal mantıklar ve kamu yönetimi yaklaşımlarından yararlanılarak oluşturulmuştur. Araştırma nitel olarak örnek olay deseniyle tasarlanmıştır. Veri olarak 1963-2024 yılları arasında toplamda 12 defa hazırlanan beş yıllık Kalkınma Planları (KP) kullanılmıştır. Veriler tematik analiz yöntemiyle çözümlenmiştir. Veriler merkezi kamu yönetimi ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) şeklinde iki ayrı bölüm olarak kodlanmıştır. Merkezi kamu yönetimi açısından 5. KP’den (1985-1989) itibaren devlet mantığının yanına piyasa mantığının, 7. KP’den (1996-2000) sonra da topluluk mantığının eklendiği ve 12. KP’de (2024-2028) ise bu üç mantığın melezleştiği bulguları elde edilmiştir. Bir diğer bulgu ise Kamu İktisadi Teşebbüsleri açısından 1. KP (1963-1967) ile 4. KP (1979-1983) arasında devlet mantığının baskın olduğu, 5. KP’den (1985-1989) sonra piyasa mantığının baskın konuma yükseldiğidir. Kurumsal mantıklardaki değişimde başat etkinin kurumsal düzenlerdeki değişim ve etkileşim olduğu ancak kurumsal düzenlerdeki değişimin merkezi kamu yönetimi ile Kamu İktisadi Teşebbüsleri kurumsal mantıklarını zaman ve biçim açısından farklı şekillerde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kurumsal mantıklar , kurumsal düzenler , kamu yönetimi yaklaşımları , Türk kamu sektörü , kurumsal mantıklarda değişim

Kaynakça

• Aalto, K., & Kallio, K. M. (2019). Changing institutional logics: Shifting to a new service model in the Finnish public sector. Public Money & Management, 39(7), 486-493. https://doi.org/10.1080/09540962.2019.1588559
• Acar, E. (2016). Dünyada ve Türkiye’de idareyi değişime iten nedenler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Afro-Avrasya Özel Sayısı, 147-159.
• Alptekin, H. D., & Koç, U. (2022). 1991-2021 yılları arasında gerçekleştirilen kurumsal mantık çalışmalarının bibliyometrik ve bilimsel haritalama teknikleri ile incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 40(3), 514-547. https://doi.org/10.17065/huniibf.994092
• Alvesson, M., & Blom, M. (2022). The hegemonic ambiguity of big concepts in organization studies. Human Relations, 75(1), 58-86. https://doi.org/10.1177/0018726720986847
• Alvesson, M., & Spicer, A. (2018). Neo-institutional theory and organization studies: A mid-life crisis?. Organization Studies, 40(2), 199-218. https://doi.org/10.1177/0170840618772610
• Angın, C., & Övgün, B. (2020). Kamu yönetiminde yeni bir eğilim: hibrit merkezileşme. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 38(4), 633-654. https://doi.org/10.17065/huniibf.714946
• Ayhan, E., & Önder, M. (2017). Yeni kamu hizmeti yaklaşımı: Yönetişime açılan bir kapı. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 3(2), 19-48.
• Battilana, J., & Dorado, S. (2010). Building sustainable hybrid organizations: The case of commercial microfinance organizations. Academy of Management Journal, 53(6), 1419-1440. https://doi.org/10.5465/amj.2010.57318391
• Berg, L. N., & Pinheiro, R. (2016). Handling different institutional logics in the public sector: Comparing management in Norwegian universities and hospitals. In Towards a comparative institutionalism: Forms, dynamics and logics across the organizational fields of health care and higher education (pp. 145-168). Emerald Group Publishing Limited. http://dx.doi.org/10.1108/S0733-558X20150000045018
• Besharov, M. L., & Smith, W. K. (2014). Multiple institutional logics in organizations: Explaining their varied nature and implications. Academy of Management Review, 39(3), 364-381. http://dx.doi.org/10.5465/amr.2011.0431
• Boztepe, M. (2018). Yeni kamu yönetimi anlayışı ve geleneksel kamu personel rejimi üzerine etkileri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 191-210. https://doi.org/10.32709/akusosbil.425043
• Bringselius, L., & Thomasson, A. (2017). Balancing stability and change in the new Weberian state. Statsvetenskaplig tidskrift, 119(1), 155-162.
• Christensen, T., & Lægreid, P. (2011). Complexity and hybrid public administration—Theoretical and empirical challenges. Public Organization Review, 11, 407-423. https://doi.org/10.1007/s11115-010-0141-4
• Coule, T., & Patmore, B. (2013). Institutional logics, institutional work, and public service innovation in non‐profit organizations. Public Administration, 91(4), 980-997. https://doi.org/10.1111/padm.12005
• Creswell, J. W. (2009). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Sage.
• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2025).
• Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2023). On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028). Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2025).
• Currie, G., & Spyridonidis, D. (2015). Interpretation of multiple institutional logics on the ground: Actors’ position, their agency and situational constraints in professionalized contexts. Organization Studies, 37(1), 77-97. https://doi.org/10.1177/0170840615604503
• Denhardt, R. B., & Denhardt, J. V. (2000). The new public service: serving rather than steering. Public Administration Review, 60(6), 549-559. https://doi.org/10.1111/0033-3352.00117
• Denhardt, R. B., & Denhardt, J. V. (2003). The new public service: An approach to reform. International Review of Public Administration, 8(1), 3-10. https://doi.org/10.1080/12294659.2003.10805013
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1963). Kalkınma Planı – Birinci Beş Yıl (1963-1967). Başbakanlık. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2025).
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1967). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972). Başbakanlık. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2025).
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1973). Kalkınma Planı - Üçüncü Beş Yıl (1973-1977). Başbakanlık. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2025).
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1979). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983). Başbakanlık. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2025).
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1984). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985-1989). Başbakanlık. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2025).
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1989). Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı (1990-1994). Başbakanlık. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2025).
• Devlet Planlama Teşkilatı. (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000). Başbakanlık. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2025).
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005). Başbakanlık. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2025).
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2006). Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013). Başbakanlık. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2025).
• Dunn, M. B., & Jones, C. (2010). Institutional logics and institutional pluralism: The contestation of care and science logics in medical education, 1967-2005. Administrative Science Quarterly, 55(1), 114-149. https://doi.org/10.2189/asqu.2010.55.1.114
• Eroğlu, O. (2020). Türkiye’de kurumsal mantıklar. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(19), 232-247.
• Ferris, J. M., & Graddy, E. A. (1998). A contractual framework for new public management theory. International Public Management Journal, 1(2), 225-240. https://doi.org/10.1016/S1096-7494(99)80092-0
• Flick, U. (2009). An introduction to qualitative research. Sage.
• Frederickson, H. G. (1996). Comparing the reinventing government movement with the new public administration. Public Administration Review, 56(3), 263-270. https://doi.org/10.2307/976450
• Friedland, R. (2012). The institutional logics perspective: A new approach to culture, structure, and process. Management, 15(5), 583-595.
• Friedland, R., & Alford, R.R. (1991). Bringing society back in: Symbols, practices, and institutional contradictions. In W. W. Powell & P. J. DiMaggio (Eds.), The new institutionalism in organizational analysis (pp. 232-263). University of Chicago Press.
• Friedland, R., Mohr, J. W., Roose, H., & Gardinali, P. (2014). The institutional logics of love: Measuring intimate life. Theory and Society, 43, 333-370. https://doi.org/10.1007/s11186-014-9223-6
• Genç, N. F. (2010). Yeni kamu hizmeti yaklaşımı. Türk İdare Dergisi, 466, 145-159
• Glynn, M. A., & Lounsbury, M. (2005). From the critics’ corner: Logic blending, discursive change and authenticity in a cultural production system. Journal of Management Studies, 42(5), 1031-1055. https://doi.org/10.1111/j.1467-6486.2005.00531.x
• Goodrick, E., & Reay, T. (2011). Constellations of institutional logics: Changes in the professional work of pharmacists. Work and Occupations, 38(3), 372-416. https://doi.org/10.1177/0730888411406824
• Greenwood, R., Díaz, A. M., Li, S. X., & Lorente, J. C. (2010). The multiplicity of institutional logics and the heterogeneity of organizational responses. Organization Science, 21(2), 521-539. https://doi.org/10.1287/orsc.1090.0453
• Greenwood, R., Raynard, M., Kodeih, F., Micelotta, E. R., & Lounsbury, M. (2011). Institutional complexity and organizational responses. Academy of Management Annals, 5(1), 317-371. https://doi.org/10.5465/19416520.2011.590299
• Gruening, G. (2001). Origin and theoretical basis of new public management. International Public Management Journal, 4(1), 1-25. https://doi.org/10.1016/S1096-7494(01)00041-1
• Gullmark, P., Clausen, T. H., Gümüsay, A. A., & Alsos, G. A. (2024). Public entrepreneurial opportunities: How institutional logics shape public servants' opportunity evaluation. Public Administration Review. https://doi.org/10.1111/puar.13920
• Gültekin, S. (2011). New public management: is it really new?. Journal of Human Sciences, 8(2), 343-358.
• Haveman, H. A., & Rao, H. (2006). Hybrid forms and the evolution of thrifts. American Behavioral Scientists, 49(7), 974-986. https://doi.org/10.1177/0002764205285179
• Haveman, H. A., Joseph-Goteiner, D., & Li, D. (2023). Institutional logics: Motivating action and overcoming resistance to change. Management and Organization Review, 19(6), 1152-1177. https://doi.org/10.1017/mor.2023.22
• Hood, C. (1991). A public management for all seasons?. Public Administration, 69(1), 3-19. https://doi.org/10.1111/j.1467-9299.1991.tb00779.x
• Kalkınma Bakanlığı. (2013). Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018). Kalkınma Bakanlığı. https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ (Erişim Tarihi: 30 Ocak 2025).
• Kaya, F. (2017). Kamu yönetimi yaklaşımlarının karşılaştırılmalı analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(53), 747-755.
• Kobal, H. Y. (2020). Türkiye’de sosyal girişimcilik alanında çoklu kurumsal mantıklar. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (24), 559-590.
• Kraatz, M. S., & Block, E. S. (2008). Organizational implications of institutional pluralism. In R. Greenwood, C. Oliver, K. Sahlin, & R. Suddaby (Eds.), The sage handbook of organizational institutionalism (pp. 243-275). Sage.
• Kurt, M., & Uğurlu, Ö. Y. (2007). Yeni kamu yönetimi ve yeni kamu yönetimi yaklaşımının gelişiminde Avrupa Birliği’nin rolü: İlerleme raporları içerik analizi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 9(2), 81-109.
• Laihonen, H., & Kokko, P. (2023). Knowledge management and hybridity of institutional logics in public sector. Knowledge Management Research & Practice, 21(1), 14-28. https://doi.org/10.1080/14778238.2020.1788429
• Lounsbury, M. (2007). A tale of two cities: Competing logics and practice variation in the professionalizing of mutual funds. Academy of Management Journal, 50(2), 289-307. https://doi.org/10.5465/amj.2007.24634436
• Lounsbury, M., & Wang, M. S. (2024). Expanding the scope of institutional logics research. Management and Organization Review, 19(6), 1185-1188. https://doi.org/10.1017/mor.2023.24
• Lounsbury, M., Steele, C. W., Wang, M. S., & Toubiana, M. (2021). New directions in the study of institutional logics: from tools to phenomena. Annual Review of Sociology, 47, 261-280. https://doi.org/10.1146/annurev-soc-090320-111734
• Lynn, L. (2008). What is a neo-Weberian state? reflections on a concept and its implications. The NISPAcee Journal of Public Administration and Policy, 1(2), 17-30.
• Marquis, C., & Lounsbury, M. (2007). Vive la résistance: Competing logics and the consolidation of U.S. community banking. Academy of Management Journal, 50(4), 799-820. https://doi.org/10.5465/amj.2007.26279172
• Meyer, R. E., Egger‐Peitler, I., Höllerer, M. A., & Hammerschmid, G. (2014). Of bureaucrats and passionate public managers: Institutional logics, executive identities, and public service motivation. Public Administration, 92(4), 861-885. https://doi.org/10.1111/j.1467-9299.2012.02105.x
• Misangyi, V. F., Weaver, G. R., & Elms, H. (2008). Ending corruption: The interplay among institutional logics, resources, and institutional entrepreneurs. Academy of Management Review, 33(3), 750-770. https://doi.org/10.5465/amr.2008.32465769
• Nigam, A., & Ocasio, W. (2010). Event attention, environmental sensemaking, and change in institutional logics: An inductive analysis of the effects of public attention to Clinton's health care reform initiative. Organization Science, 21(4), 823-841. https://doi.org/10.1287/orsc.1090.0490
• Ocasio, W., Thornton, P., & Lounsbury, M. (2017). Advances to the institutional logics perspective. In R. Greenwood, C. Oliver, T. B. Lawrence, & R. E. Meyer (Eds.), Sage handbook of organizational institutionalism (pp. 509-531). Sage.
• Osborne, D., & Gaebler, T. (1993). Reinventing government: The five strategies for reinventing government. Penguin.
• Ökmen, M., & Canan, K. (2009). Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinde Türk kamu yönetimi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 16(1), 139-171.
• Önder, Ç., & Üsdiken, B. (2016). Kurumsal mantıklar, örgüt altyapısı ve örgütsel alanlarda değişim: Türkiye’de işçi sendikalarının tarihsel gelişimi, 1947-1980. ODTÜ Gelişme Dergisi, 43(Ağustos), 573-605.
• Özdoğan, M. (2018). Neo-Weberyen devlet ve bürokrasi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(14), 597-608.
• Özer, M. A., & Çiftçi, A. (2023). Yeni kamu yönetimi anlayışı sonrası kamu yönetiminde paradigma değişimi ve Türkiye açısından bir durum analizi. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 25-38. https://doi.org/10.14744/ysbed.2023.00029
• Özer, M. A., & Yıldırım, S. (2023). Türk kamu yönetiminin değişim sürecine uluslararası kuruluşların etkisi. TÜRKAV Kamu Yönetimi Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 161-206.
• Özmen, A., & Yılmaz, B. (2019). Her dönem geçerli bir kamu yönetimi modeli mümkün mü?: Yönetim kültürü temelli bir perspektif. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 269-292. https://doi.org/10.17494/ogusbd.672842
• Özseven, M. (2017). Alan tözü ve kurumsal mantıklar: Türk sağlık alanının evrilmesinde sağlık tözünün rolü. Yönetim ve Organizasyon Araştırmaları Dergisi, 2(2), 69-106.
• Özseven, M., Danışman, A., & Bingöl, A. S. (2014). Dönüşüm mü, gelişim mi? Kamu hastanelerinin yönetiminde yeni bir kurumsal mantığa doğru. ODTÜ Gelişme Dergisi, 41(Ağustos), 119-150.
• Pache, A. C., & Santos, F. (2013). Inside the hybrid organization: Selective coupling as a response to competing institutional logics. Academy of Management Journal, 56(4), 972-1001. https://doi.org/10.5465/amj.2011.0405
• Parlak, B., & Doğan, K. C. (2021). Kamu yönetiminde yeni trendler. Değişim Yayınları.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research and evaluation methods: Integrating theory and practice. Sage.
• Pollitt, C., & Bouckaert, G. (2004). Public management reform: a comparative analysis. Oxford University Press.
• Polzer, T., Meyer, R. E., Höllerer, M. A., & Seiwald, J. (2016). Institutional hybridity in public sector reform: Replacement, blending, or layering of administrative paradigms. In How institutions matter! (pp. 69-99). Emerald. https://doi.org/10.1108/S0733-558X201600048B003
• Purdy, J. M., & Gray, B. (2009). Conflicting logics, mechanisms of diffusion, and multilevel dynamics in emerging institutional fields. Academy of Management Journal, 52(2), 355-380. https://doi.org/10.5465/amj.2009.37308255
• Reay, T., & Hinings, C. R. (2009). Managing the rivalry of competing institutional logics. Organization Studies, 30(6), 629-652. https://doi.org/10.1177/0170840609104803
• Shipilov, A. V., Greve, H. R., & Rowley, T. J. (2010). When do interlocks matter? Institutional logics and the diffusion of multiple corporate governance practices. Academy of Management Journal, 53(4), 846-864. https://doi.org/10.5465/amj.2010.52814614
• Skelcher, C., & Smith, S. R. (2015). Theorizing hybridity: Institutional logics, complex organizations, and actor identities: The case of nonprofits. Public Administration, 93(2), 433-448. https://doi.org/10.1111/padm.12105
• Stake, R. E. (2010). Qualitative research: Studying how things work. Guilford Press.
• Stark, A. (2002). What is the new public management?. Journal of Public Administration Research and Theory, 12(1), 137-151.
• Thornton, P. H. (2002). The rise of the corporation in a craft industry: Conflict and conformity in institutional logics. Academy of Management Journal, 45(1), 81-101.
• Thornton, P. H., & Ocasio, W. (1999). Institutional logics and the historical contingency of power in organizations: executive succession in the higher education publishing industry, 1958-1990. American Journal of Sociology, 105(3), 801-843. https://doi.org/10.1086/210361
• Thornton, P. H., & Ocasio, W. (2008). Institutional logics. In R. Greenwood, C. Oliver, K. Sahlin, & R. Suddaby (Eds.), The sage handbook of organizational institutionalism (pp. 99-129). Sage.
• Thornton, P. H., Ocasio, W., & Lounsbury, M. (2012). The institutional logics perspective: A new approach to culture, structure, and process. Oxford University Press.
• Uysal, Y. (2020). Klasik kamu yönetiminden yeni kamu işletmeciliği ve post-YKİ'ye kamu hizmetlerinin değişimi ve dönüşümü üzerine bir değerlendirme. International Journal of Management and Administration, 4(7), 112-135.
• Ünal, A. F. (2017). Türkiye yükseköğretim alanında rakip kurumsal mantıklar: Akademik performans kriterlerinde çeşitlilik ve yayın üretkenliği üzerine etkisi. Amme İdaresi Dergisi, 50(4), 83-114.
• Ütük, U. (2015). Denhardt ve Denhardt’ın yeni kamu hizmeti kuramına bakış. Sayıştay Dergisi, (99), 47-70.
• Van den Broek, J., Boselie, P., & Paauwe, J. (2014). Multiple institutional logics in health care: Productive ward: Releasing time to care. Public Management Review, 16(1), 1-20. https://doi.org/10.1080/14719037.2013.770059
• Vickers, I., Lyon, F., Sepulveda, L., & McMullin, C. (2017). Public service innovation and multiple institutional logics: The case of hybrid social enterprise providers of health and wellbeing. Research Policy, 46(10), 1755-1768. https://doi.org/10.1016/j.respol.2017.08.003
• Waldo, D. (1972). Supplement: Developments in public administration. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 404(1), 217-245. https://doi.org/10.1177/000271627240400118
• Weber, M. (2012). Bürokrasi ve otorite (H. B. Akın, Çev.). Adres Yayınları.
• Yıldız, Ü. (2018). Örgütsel alanlarda çoklu kurumsal mantıklar üzerine bir yazın taraması. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(16), 2258-2279. https://doi.org/10.26466/opus.488566
• Yin, R. K. (2003). Case study research: Design and methods. Sage.
• Yin, R. K. (2016). Qualitative research: From start to finish. Guilford Press.