Öz
Current studies help in bringing together what is known about Hûzî, a today-forgotten terkîb which had been mentioned in the edvar tradition for centuries, yet they also raise new questions. This study aims to contribute to the illumination of a relatively dark region in the history of this terkîb by reviewing sources with reference to such questions.
The evaluation of the theoretical sources revealed that there are two forms of Hûzî that probably began to diverge in the sixteenth and seventeenth centuries. The first of these forms; with its descending melodic course beginning with hüseynî, bûselik tonal order and the Acem closure at hüseynî aşîrân, exhibits a different structure from today's Hûzî which "starts with Rast and ends with Uşşâk". Therefore, making a distinction between an "old" and a "new" form seems inevitable.
Kaynakça
- Başer, F. A. (1996). Türk Mûsikîsinde Abdülbâkî Nâsır Dede (1765-1821). Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- Behar, C. (2015). Osmanlı/Türk Musıkisinin Kısa Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Cevher, H. (1995). Ali Ufkî Bey ve Hâzâ Mecmû’a-i Sâz ü Söz (Transkripsiyon, İnceleme). Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
- Çaylı, F. (2019). 13.-18. Yüzyıllar Arasında Makamsal Müzik Teorisi Anlayışının Değişimi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Fırat, H. B. (2019). Dönemlendirme Çalışmaları ve Osmanlı-Türk Müziği Tarih Yazımı: Bir Bilanço Denemesi, YILLIK: Annual of Istanbul Studies 1, s. 145-164.
- Güray, C. (2012). Bin Yılın Mirası Makamı Var Eden Döngü: Edvar Geleneği. İstanbul: Pan Yayıncılık.
- Hatipoğlu, E. (2020). Makâmlar ve Terkîbler. Erişim: 10.05.2020, https://books.google.com.tr/books?id=MnGqDwAAQBAJ&lpg=PA410&ots=aybQuO4BKK&dq=dede%20efendi%20huzi&hl=tr&pg=PP1#v=onepage&q&f=true
- İrden, S. (2020). Türk Musıkisinde Düzen Perde Makam Terkib Uygulamaları. Konya: Eğitim Yayınevi.
- Karaca, T. (2015). Hûzî Makamının Tarihsel Süreçlere Göre Değişim Çizgileri, Rast Müzikoloji Dergisi, 3(2), s. 953-968. Erişim: 10.05.2020, http://static.dergipark.org.tr/article-download/6610/efb6/1afe/5bb0a9b94a732.pdf?
- Meriç, T. (2012). XVII. Yüzyılda Makâmlar. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.
- Nâsır Abdülbâkî Dede. (2006). Tedkîk ü Tahkîk (Y. Tura, Çev.). İstanbul: Pan Yayıncılık.
- Öztürk, O. M. (2014). Makam Müziğinde Ezgi ve Makam İlişkisinin Analizi ve Yorumlanması Açısından Yeni Bir Yaklaşım: Perde Düzenleri ve Makamsal Ezgi Çekirdekleri. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
- Tekin, H. (1999). Ladikli Mehmet Çelebi ve er-Risâletü’l Fethiyye’si. Doktora Tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde.
- Tura, Y. (2001a). Kantemiroğlu: Kitâb-ı ‘İlmi'l Mûsikî ‘alâ Vechi'l-Hurûfât - Mûsikîyi Harflerle Tesbît ve İcrâ İlminin Kitabı, 1. Cilt, İnceleme-Edvâr (Tıpkıbasım-Çeviriyazı-Çeviri-Notlar). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Tura, Y. (2001b). Kantemiroğlu: Kitâb-ı ‘İlmi'l Mûsikî ‘alâ Vechi'l-Hurûfât - Mûsikîyi Harflerle Tesbît ve İcrâ İlminin Kitabı, 2. Cilt, Notalar (Tıpkıbasım-Çeviri-Notlar). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Uygun, N. (1990). Kadızâde Tirevî ve Musikî Risalesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Öz
Kimi güncel çalışmalar, edvar geleneğinde yüzyıllar boyunca bahsi geçmesine karşın günümüzün unutulmuş makamları arasında anılan Hûzî terkîbine dair bilinenleri bir araya getirmenin yanında yeni soru işaretleri de doğurmaktadır. Bu çalışma; böylesi soru işaretlerine binaen kaynakların tekrar gözden geçirilmesi yoluyla, terkîbin tarihindeki görece karanlık bir bölgenin aydınlatılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.
Nazari kaynakların değerlendirilmesi, Hûzî terkîbinin, olasılıkla on altı ilâ on yedinci yüzyıllarda ayrışmaya başlamış iki biçiminin var olduğu sonucunu ortaya çıkarmıştır. Söz konusu biçimlerden ilki; hüseynîden âgâz eden inici seyri, bûselik perde düzeni ve hüseynî aşîrândaki Acem kararı ile günümüzde tanınan “Rast gösterip Uşşâk biten” Hûzî’den oldukça farklı bir yapı sergilemektedir. Dolayısıyla terkîbe dair bir “eski” ve “yeni” ayrımına gidilmesi kaçınılmaz görünmektedir.
Kaynakça
- Başer, F. A. (1996). Türk Mûsikîsinde Abdülbâkî Nâsır Dede (1765-1821). Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- Behar, C. (2015). Osmanlı/Türk Musıkisinin Kısa Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Cevher, H. (1995). Ali Ufkî Bey ve Hâzâ Mecmû’a-i Sâz ü Söz (Transkripsiyon, İnceleme). Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
- Çaylı, F. (2019). 13.-18. Yüzyıllar Arasında Makamsal Müzik Teorisi Anlayışının Değişimi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
- Fırat, H. B. (2019). Dönemlendirme Çalışmaları ve Osmanlı-Türk Müziği Tarih Yazımı: Bir Bilanço Denemesi, YILLIK: Annual of Istanbul Studies 1, s. 145-164.
- Güray, C. (2012). Bin Yılın Mirası Makamı Var Eden Döngü: Edvar Geleneği. İstanbul: Pan Yayıncılık.
- Hatipoğlu, E. (2020). Makâmlar ve Terkîbler. Erişim: 10.05.2020, https://books.google.com.tr/books?id=MnGqDwAAQBAJ&lpg=PA410&ots=aybQuO4BKK&dq=dede%20efendi%20huzi&hl=tr&pg=PP1#v=onepage&q&f=true
- İrden, S. (2020). Türk Musıkisinde Düzen Perde Makam Terkib Uygulamaları. Konya: Eğitim Yayınevi.
- Karaca, T. (2015). Hûzî Makamının Tarihsel Süreçlere Göre Değişim Çizgileri, Rast Müzikoloji Dergisi, 3(2), s. 953-968. Erişim: 10.05.2020, http://static.dergipark.org.tr/article-download/6610/efb6/1afe/5bb0a9b94a732.pdf?
- Meriç, T. (2012). XVII. Yüzyılda Makâmlar. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.
- Nâsır Abdülbâkî Dede. (2006). Tedkîk ü Tahkîk (Y. Tura, Çev.). İstanbul: Pan Yayıncılık.
- Öztürk, O. M. (2014). Makam Müziğinde Ezgi ve Makam İlişkisinin Analizi ve Yorumlanması Açısından Yeni Bir Yaklaşım: Perde Düzenleri ve Makamsal Ezgi Çekirdekleri. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
- Tekin, H. (1999). Ladikli Mehmet Çelebi ve er-Risâletü’l Fethiyye’si. Doktora Tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde.
- Tura, Y. (2001a). Kantemiroğlu: Kitâb-ı ‘İlmi'l Mûsikî ‘alâ Vechi'l-Hurûfât - Mûsikîyi Harflerle Tesbît ve İcrâ İlminin Kitabı, 1. Cilt, İnceleme-Edvâr (Tıpkıbasım-Çeviriyazı-Çeviri-Notlar). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Tura, Y. (2001b). Kantemiroğlu: Kitâb-ı ‘İlmi'l Mûsikî ‘alâ Vechi'l-Hurûfât - Mûsikîyi Harflerle Tesbît ve İcrâ İlminin Kitabı, 2. Cilt, Notalar (Tıpkıbasım-Çeviri-Notlar). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Uygun, N. (1990). Kadızâde Tirevî ve Musikî Risalesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 16 Temmuz 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Sayı: 13 |
