CEMİL SENA ONGUN’UN “FİKİR KIRINTILARI”NDA SOSYAL DARWİNİST YANSIMALAR

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 13 - 38, 15.05.2022

Ragıp Ergün

https://doi.org/10.38004/sobad.1026851

Öz

Bu çalışma Tek Parti Dönemi aydınlarından Cemil Sena Ongun’un Varlık Mecmuasındaki uzun metrajlı “Fikir Kırıntıları” başlıklı yazı dizindeki sosyal Darwinizmin etkisini anlamaya odaklanmaktadır. 19. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak 20. yüzyılın ikinci yarısına kadar Batı düşüncesini etkileyen yaklaşımlarından olan sosyal Darwinizm, insanı biyolojiye indirgemekte, içtimai yaşamı bu düzlemde inşa etmeye çalışmaktadır. Başta Avrupa olmak üzere dünyanın pek çok ülkesinde uygulama alanı bulan sosyal Darwinizm, Tek Parti Dönemi aydınlarının da dikkatini çekmiş ve bu insanları oldukça fazla etkilemiştir. Bu yüzden dönemin devlet ideolojisini yansıtma ve inşa etme iddiasında olan Varlık Mecmuası’nın yazarlarından Cemil Sena Ongun’un “Fikir Kırıntıları” yazı dizisinin anlaşılması önem arz etmektedir. Bu yazı dizisinde Cemil Sena, Tanrı fikrinin tekâmülünden insanın ontolojik anlamına, ahlak mefhumunun mahiyeti ve kökeninden “tarih evvel” zamanların nasıl anlaşılması gerektiğine kadar pek çok konuya değinmiştir. Bu konuları/kavramları sosyal Darwinist perspektifle inceleyen Cemil Sena bu yaklaşımı doğrudan kullanan ve savunduğunu da açıkça ifade eden nadir Cumhuriyet dönemi aydınları arasındadır. Bu nedenle Cemil Sena’nın “Fikir Kırıntıları”ndaki sosyal Darwinist etkinin anlaşılması dönemin düşünce dünyasının anlaşılması için oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Varlık Mecmuası, Sosyal Darwinizm, Cemil Sena Ongun

CEMİL SENA ONGUN’UN “FİKİR KIRINTILARI”NDA SOSYAL DARWİNİST YANSIMALAR SOCIAL DARWINIST REFLECTIONS IN CEMİL SENA ONGUN’S “IDEAS CRUMBS”

Öz

This study focuses on understanding the impact of social Darwinism in the feature-length article titled “Idea Crumbs” in the Varlık Magazine by Cemil Sena Ongun, one of the intellectuals of the Single Party Era. Social Darwinism, one of the approaches that influenced Western thought from the second half of the 19th century to the second half of the twentieth century, reduces human beings to biology and tries to build social life on this plane. Social Darwinism, which has found application in many countries of the world, especially in Europe, also attracted the attention of the intellectuals of the Single Party Era and greatly influenced these people. For this reason, it is important to understand the article series “Idea Crumbs” by Cemil Sena Ongun, one of the authors of Varlık Magazine, which claims to reflect and build the state ideology of the period. In this series of articles, Cemil Sena touched upon many issues from the evolution of the idea of God to the ontological meaning of man, from the nature and origin of the concept of morality to how “prehistoric” times should be understood. Examining these issues/concepts from a social Darwinist perspective, Cemil Sena is among the rare Republican period intellectuals who directly use this approach and openly express that he defends it. For this reason, understanding the social Darwinist influence in Cemil Sena’s “Idea Crumbs” is very important for understanding the world of thought of the period.
Bu çalışma Tek Parti Dönemi aydınlarından Cemil Sena Ongun’un Varlık Mecmuasındaki uzun metrajlı “Fikir Kırıntıları” başlıklı yazı dizindeki sosyal Darwinizmin etkisini anlamaya odaklanmaktadır. 19. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak 20. yüzyılın ikinci yarısına kadar Batı düşüncesini etkileyen yaklaşımlarından olan sosyal Darwinizm, insanı biyolojiye indirgemekte, içtimai yaşamı bu düzlemde inşa etmeye çalışmaktadır. Başta Avrupa olmak üzere dünyanın pek çok ülkesinde uygulama alanı bulan sosyal Darwinizm, Tek Parti Dönemi aydınlarının da dikkatini çekmiş ve bu insanları oldukça fazla etkilemiştir. Bu yüzden dönemin devlet ideolojisini yansıtma ve inşa etme iddiasında olan Varlık Mecmuası’nın yazarlarından Cemil Sena Ongun’un “Fikir Kırıntıları” yazı dizisinin anlaşılması önem arz etmektedir. Bu yazı dizisinde Cemil Sena, Tanrı fikrinin tekâmülünden insanın ontolojik anlamına, ahlak mefhumunun mahiyeti ve kökeninden “tarih evvel” zamanların nasıl anlaşılması gerektiğine kadar pek çok konuya değinmiştir. Bu konuları/kavramları sosyal Darwinist perspektifle inceleyen Cemil Sena bu yaklaşımı doğrudan kullanan ve savunduğunu da açıkça ifade eden nadir Cumhuriyet dönemi aydınları arasındadır. Bu nedenle Cemil Sena’nın “Fikir Kırıntıları”ndaki sosyal Darwinist etkinin anlaşılması dönemin düşünce dünyasının anlaşılması için oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Varlık Magazine, Social Darwinism, Cemil Sena Ongun, Idea Crumbs., Varlık Mecmuası, sosyal Darwinizm, Fikir Kırıntıları.

Kaynakça

• Akçura, Yusuf (1932), “Tarih Yazmak ve Tarih Okutmak Usullerine Dair” Birinci Türk Tarih Kongresi, içinde (576-607), Maarif Vekâleti, Ankara.
• Arsal, Sadri Maksudi (1932), “Tarihin Amilleri”, Birinci Türk Tarih Kongresi, içinde (338-364), Maarif Vekâleti, Ankara.
• Barnett, Laryy D. (1964), “Anti-Miscegenation Laws”, The Family Life Coordinator, Vol. 13, No. 4, 95-97.
• Başgil, Ali Fuat (1937), “Türk Milliyetçiliği Doğuşu - Manası - Gayesi ve Vasıfları” İkinci Türk Tarih Kongresi, içinde (983-995), Devlet Basımevi, Ankara.
• Biyoloji II (1938), Devlet Basımevi, İstanbul.
• Cemil Sena (1933a), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Sayı: 10, 146.
• Cemil Sena (1933b), “Mektep Kitabı Hayat Kitabı, Varlık, Sayı: 4, 51.
• Cemil Sena (1934a), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Cilt: 2, Sayı: 27, 42.
• Cemil Sena (1934b), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Cilt: 2, Sayı: 29, 75.
• Cemil Sena (1934c), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Cilt: 2, Sayı: 30, 90.
• Cemil Sena (1934d), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Sayı: 22, 7.
• Cemil Sena (1934e), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Sayı: 24, 379.
• Cemil Sena (1934f), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Sayı: 20, 308.
• Cemil Sena (1934g), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Cilt: 2, Sayı: 31, 108.
• Cemil Sena (1934h), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Cilt: 2, Sayı: 26, 23.
• Cemil Sena (1934ı), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Sayı: 21, 7.
• Cemil Sena (1934i), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Cilt: 2, Sayı: 25, 12.
• Cemil Sena (1934j), “İffet ve Namus”, Varlık, Cilt: 2, Sayı: 32, 116-117.
• Cemil Sena (1935a), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Cilt: 3, Sayı: 53, 7.
• Cemil Sena (1935b), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Cilt: 2, Sayı: 36, 184.
• Cemil Sena (1935c), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Cilt: 2, Sayı: 39, 232.
• Cemil Sena (1935d), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Cilt: 2, Sayı: 43, 324.
• Cemil Sena (1935e), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Cilt: 2, Sayı: 38, 222.
• Cemil Sena (1935f), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Cilt: 2, Sayı: 48, 376.
• Cemil Sena (1935g), “Fikir Kırıntıları”, Varlık, Cilt: 2, Sayı: 47, 359.
• Cemil Sena Ongun (1938), “Ahlâksel Şüphecilik” Varlık, Cilt: 6, Sayı: 130, 150-153.
• Cemil Sena Ongun (1940a), “Modern Siyasetin Felsefi Prensipleri”, Varlık, Cilt: 9, Sayı: 156, 307-309.
• Cemil Sena Ongun (1940b), “Harbin Mahiyeti ve Felsefesi”, Varlık, Cilt: 11, Sayı: 178, 219-221.
• Cemil Sena Ongun (1941a), “Bu Harpten Alınacak Dersler” Varlık, Cilt: 12, Sayı: 196, 73-77.
• Cemil Sena Ongun (1941b), “Erkek Çocuklarımız ve Yuva Terbiyesi”, Varlık, Cilt: 11, Sayı: 181, 291-293.
• Cemil Sena Ongun (1941c), “Makine Ahlâkı”, Varlık, Cilt: 12, Sayı: 193, 3-6.
• Cemil Sena Ongun (1942a), “İnsan Ruhunda Anarşi”, Varlık, Cilt: 13, Sayı: 218, 23-28.
• Cemil Sena Ongun (1942b), “Ahlâkın Kaynağı ve Mahiyeti” Varlık, Cilt: 13, Sayı: 224, 162-164.
• Cemil Sena Ongun (1976), Filozoflar Ansiklopedisi, R-Z, Remzi Kitabevi, C.IV, İstanbul.
• Crook, David Paul (1994), Darwinism, War and History: The debate over the biology of war from the “Origin of Species” to the First World War, Cambridge University Press, New York.
• Darwin, Charles Robert (1975), İnsanın Türeyişi, (Çev. Öner Ünalan), Onur Yayınları, Ankara.
• Darwin, Charles Robert (1976), Türlerin Kökeni, (Çev. Öner Ünalan), Onur Yayınları, Ankara.
• Descartes, Rene (1984), Metot Üzerine Konuşmalar, (Çev. Afşar Timuçin ve Yüksel Timuçin), Paradigma Yayıncılık, İstanbul.
• Dennis, Rutledge M. (1995), “Social Darwinism, Scientific Racism, and the Metaphysics of Race”, The Journal of Negro Education, Vol. 64, No. 3, 243-252.
• Dobzhansky, Theodosius (1959), Evolution, Genetics and Man, John Wiley and Sons INC, New York.
• Doğan, Atila (2012), Osmanlı Aydınları Ve Sosyal Darwinizm, Küre Yayınları, İstanbul.
• Galip Ata (1931), Darwin, Devlet Matbaası, İstanbul.
• Geary, Dick (2000), Hitler and Nazism, Routledge, New York.
• Habibullayev, İlham (2001), Hüseyinzade Ali Bey (Turan) Hayatı ve Fikirleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi - Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
• Halil Nimetullah Bey (1932), “Ferdi Varlık, İçtimai Varlık” Birinci Türk Tarih Kongresi, Maarif Vekâleti, Ankara.
• Hanioğlu, M. Şükrü (1981), Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi, Üçdal Neşriyat, İstanbul.
• Heidegger, Martin (2013), Hümanizm Üzerine, (Çev. Yusuf Örnek), Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara.
• Herwig, Holger H. (2003) “Germany”, Richard F. Hamilton ve Holger H. Herwig (Ed.), The Origins of World War I, Cambridge University Press, Cambridge.
• Hodgson, M. Geoffrey (2004), “Social Darwinism in Anglophone Academic Journals: A Contribution to the History of the Term”, Journal of Historical Sociology, Vol.17, No 4, December, 428-463.
• Hofstadter, Richard (1955), Social Darwinism in American Thought, The Beacon Press, Boston.
• Irmak, Sadi (1937), “Türk Irkının Biyolojisine Dair Araştırmalar Kan Grupları ve Parmak İzleri”, İkinci Türk Tarih Kongresi, içinde (841-845), Devlet Basımevi, Ankara.
• Jones, Greta (1980), Social Darwinism and English Thought, Humanities Press, Atlantik Highlands, New Jersey.
• Kalaycıoğulları, İnan ve Akgündüz, Batuhan (2019), “Osmanlılardan Erken Cumhuriyet Dönemine Öjenizme Dair İlk Metinler”, ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 10, Sayı: Özel, 87-95.
• Kansu, Şevket Aziz (1932), “Türklerin Antropolojisi”, Birinci Türk Tarih Kongresi, içinde (270-278) Maarif Vekâleti, Ankara.
• Kansu, Şevket Aziz (1939), “Öjenik Problemleri” Ülkü Halkevleri Mecmuası, Sayı: 72, Cilt: 12, 480-488.
• Karahasan, Ahmet (1936), “Allah Fikrinin Tekâmülü”, Varlık, Cilt: 4, Sayı: 78, 91-92.
• Küçükali, Adnan (2019), “Klasik İktisadi Düşünce İle Evrim Teorisinin Entelektüel Beraberliği”, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 20, 43-58.
• Lamarck, Jean-Baptiste (1963), Zoological Philosophy, (Translated by Hugh Elliot), Hafner Publishing Company, Newyork and London.
• Le Bon, Gustave (2001), The Psychology Of Socialism, Batoche Books, Kitchener, Ontario.
• Malthus, Thomas Robert (1966), An Esssay on The Principle of Population, Palgrave Macmillan, New York.
• Marshall, Henry Rutgers (1916), War and The Ideal of Peace, Duffield and Co. New York.
• Onur, Nureddin (1937), “Kan Grupları Bakımından Türk Irkının Menşei Hakkında Bir Etüd”, İkinci Türk Tarih Kongresi, içinde (845-851), Devlet Basımevi, Ankara.
• Ortamektep İçin Tarih I (1933), Devlet Matbaası, İstanbul.
• Öztürk, Tuncay (2011), Cemil Sena’nın Estetik ve Sanat Anlayışı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Spencer, Herbert (2004), Man Versus the State With Six Essays on Government, Society and Freedom, Liberty Fund, Inc..
• Spencer, Herbert (2009), First Principles, Cambridge University Press, New York.
• Sohoni, Deenesh (2007), “Unsuitable Suitors: Anti-Miscegenation Laws, Naturalization Laws, and the Construction of Asian Identities”, Law & Society Review, Vol. 41, No. 3, 587-618.
• Toprak, Zafer (2012), Darwin’den Dersim’e Cumhuriyet ve Antropoloji, Doğan Kitap, İstanbul.
• TBMM Zabıt Ceridesi (1938), Seksen Üçüncü İnikad, 29 Haziran, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d05/c026/tbmm05026083.pdf (25.03.2021).
• Türk Tarihinin Ana Hatları (1930), Devlet Matbaası, İstanbul.
• Unat, Yavuz (2020), Tarih Boyunca Evren Anlayışları ve Tanrı, Bilim ve Ütopya Dergisi, Sayı: 308, 1-14.
• Ülken, Hilmi Ziya (1983), Bilim Felsefesi, Ülken Yayınları, İstanbul.
• Ülken, Hilmi Ziya (2005), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul.