TÜRK MİSTİSİZM GELENEĞİNDE YUNUS EMRE’NİN SIRRA ERMESİ

Yıl 2016, Sayı: 38, 111 - 134, 01.01.2017

Mehmet Surur Çelepi

Öz

Türklerin kültürel bellekleri ve abide şahsiyetleri, köklü medeniyete ulaşmalarında geleneklerinin devamlılığını sağlarlar. Yunus Emre, bu medeniyetin en önemli temellerinin atıldığı 13. yüzyılda, varlığı doğruya ve birlikteliğe çağrı olan, İslam’ın gereklerini bireysel tecrübeye dönüştüren, Türk mistisizminin öncüsü âlim ve mutasavvıflardandır. Yunus Emre, Türklerin kültürel belleklerindeki önemli hatırlama figürlerindendir. Menkıbevi hayatında ve şiirlerinde Türklerin kültürel sürekliliğini belirginleştiren birçok ortak değer yer alır. Onun tasavvuf bilgilerini içselleştirip sırra erme süreci Türk mistisizm geleneğinde gerçekleşir. Türk mistisizminde sırra erme sürecinde şamanların ve Yunus’tan önceki diğer mistiklerin maddi ve manevi yolculukları, beden terbiyesine yönelik uygulamaları, Yunus Emre’de gariplik, maddi ve manevi yolculuklar ve ızdırap olarak devam eder. Türk mistisizminde Yunus’tan önce var olan bu sırra erme süreçleri Yunus Emre’de evrilerek devam etmiş, Yunus’tan sonra da var olmuştur. Bu süreç, Türk mistisizm geleneğindeki kültürel belleğin ve taşıyıcılarının, farklı zaman dilimlerinde evrilerek farklı adlandırma, işlev ve ritüellerde karşımıza çıktıklarını gösterir.

Anahtar Kelimeler

Türk Mistisizmi, Sırra Erme, Yunus Emre

Kaynakça

• AKARPINAR, R. B. ve ARSLAN, M. (2015). Tekke-Tasavvuf Edebiyatı.Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (s.345-398). Ankara: Grafiker Yayınları.
• ALEKSEYEV, N. A. (2013). Türk Dilli Sibirya Halklarının Şamanizmi. (Çev. Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.
• ARAZ, N. (1994). Ballar Balını Bulan Şair Yunus Emre-Makaleler, Seçmeler. (Hzl. Hüseyin Özbay, Mustafa Tatçı). (s.26-30). İstanbul: MEB Yayınları.
• ARSLAN, M. (2005). Türk Destanlarında Evren Tasarımı. Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağanı (s.65-75). İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• ELİADE, M.(2014). Şamanizm. (Çev. İsmet Birkan). Ankara: İmge Kitabevi
• FİLİZOK, R. (1991). Yunus Emre’nin Şiirlerinde Mekân. IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri-Yunus Emre Seksiyonu Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• GÖLPINARLI, A. (1960). Yunus Emre. İstanbul: Varlık Yayınları.
• _______________.(2013).Yunus Emre-Hayatı, Bütün Şiirleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• GÜNGÖR, E. (1982). İslam Tasavvufunun Meseleleri. İstanbul: Ötüken Yayınları
• GÜZEL, A. (1991). Değerlendirmeler: Yunus Emre’de İnsan Kuramı. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C:1991/II. S:480, s.483-492,
• HARVA, U. (2014). Altay Panteonu (mitler, ritüeller, inançlar ve tanrılar). (Ç. Ömer Suveren). İstanbul: DoğuKütüphanesi Yayınları.
• İLAYDIN, H. (1983). Yunus Emre. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C:XLVII, S:384. s.514-522.
• KABAKLI, A. (1972). Yunus Emre. İstanbul: Toker Yayınları.
• KAPLAN, M. (1994a). Yunus Emre’nin İnsan ve Ahlak Görüşü. Yunus Emre-Makaleler, Seçmeler. (Hzl. Hüseyin Özbay, Mustafa Tatçı). (s.239-268). İstanbul: MEB Yayınları.
• ___________. (1994b). Yunus Bir Haber Verir İşitenler Şad Olur. Yunus Emre-Makaleler, Seçmeler. (Hzl. Hüseyin Özbay, Mustafa Tatçı). (s.277-281). İstanbul: MEB Yayınları,
• KARA, M. (1998). Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KARAKOÇ, S. (1994). Şiir. Yunus Emre-Makaleler, Seçmeler. (Hzl. Hüseyin Özbay, Mustafa Tatçı). (s.312-326). İstanbul: MEB Yayınları.
• KÖPRÜLÜ, F. (1993), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• _____________.(1999), Edebiyat Araştırmaları Ankara: TTK Yayınları.
• KUTLUER, İ. (2005). Mistisizm. İslâm Ansiklopedisi, TDV Yayınları, C.30, s.188-190.
• L’VOVO, E. L. ve diğerleri. (2013). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri, Simge ve Ritüel.(Ç. Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.
• OCAK, A. Y. (2002). Türk Sufiliğine Bakışlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• POTAPOV, L. P. (2012). Altay Şamanizmi. (Ç. Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.
• SCHIMMEL, A. (2000). Tasavvufun Boyutları İstanbul: Kırkambar Kitaplığı.
• TATÇI, M. (1990), Yunus Emre Divânı-İnceleme. Ankara: KB Yayınları.
• _________. (1998). Yunus Emre Divânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• TİMURTAŞ, F. K. (1972). Yunus Emre Divanı. İstanbul: Tercüman Yayınları
• TOPÇU, N. (2013). İslâm ve İnsan-Mevlana ve Tasavvuf. (Hzl. Ezel Erverdi-İsmail Kara). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• _________. (2014). Var Olmak. (Yayına hzl. Ezel Erverdi-İsmail Kara). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TUNA, S. T. (2016). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatında “İnsan”-XIII. Yüzyıl Anadolu’sunun Başlıca Mutasavvıfları Üzerine Bir Deneme. Konya: Çizgi Yayınları.
• UĞURLU, S. (2012). Türk Kültüründe Gelenek Bağlamında “Sırra Erme” ve “Vecd” Ritüellerinin Fenomenolojik Diyalektiği. Turkish Studies, V7/3, s. 2505-2514.
• ULUDAĞ, S. (1995). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul.
• ___________.(2006). Nefis. İslam Ansiklopedisi, C. 32, s.526-529.
• YASA, M. (2008). Din Felsefesi Açısından Yunus Emre’de Aşk-Yaratılış-Kendi Olma. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• YILMAZ, H. K. (1998). Tefekkür ve Tezekkür. Altınoluk Dergisi, 144, s.5.