Türkçe Atasözlerinde Kadına Yönelik Bakış Açısı Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 47, 50 - 76, 31.12.2020

Berrin Bayburt

Öz

Kültürel birikimi yeni nesillere aktaran ve yaşatan değerlerin başında dil gelmektedir. Her dil kendine özgü kelime, cümle, atasözleri, deyimler gibi unsurlara sahiptir. Bu unsurlar gerçek anlamlarının yanında mecaz anlamlar yoluyla, o dili kullanan toplumlara ait bakış açılarını, algı ve yargıları içermektedir. Bu nedenle dil unsurlarının taşıdıkları anlamlar, toplumların bakış açılarını sürdürmek, aktarmak bakımından önem taşımaktadır.
Kadına yönelik ayrımcı, dışlayıcı yaklaşım sorunu yüzyıllardır tartışılagelmekte olup dünyada birçok ülkede çözüme kavuşturulamamıştır. Dünyanın birçok bölgesinde kadınlar sosyal, siyasal, ekonomik hayatta ayrımcılıkla karşı karşıya kalmaktadır. Benzer sorunları Türk toplumunda da gözlemlemek mümkündür. Dünya genelinde bu sorunun çözümünün bilim-kültür hayatındaki gelişmeler, bu gelişmelerin toplum geneline eğitim yoluyla kazandırılması ile gerçekleşeceği açıktır.
Bu çalışmanın amacı, Türkçe atasözlerini kadınlar ile ilgili vurguladıkları anlam bakımından incelemektir. Bu amaçla kadın kavramı ve bu kavramın kapsamındaki kelimeler taranmış, atasözleri anlamlarına göre sınıflandırılmıştır. Araştırma nitel bir durum çalışması olarak planlanmış, yürütülmüş, TDK’nin “Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler” kitabı temel alınarak gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Kültür, Dil, Atasözleri

Kaynakça

• Açıl, O. (2016), “İlk Türk Devletlerinde Kadın Algısı ve Kadın Hakları”, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:2, Sayı: 3, ss. 63-72.
• Afşar, B., Öğrekçi, S. (2015), “Tarihsel Süreçte Kadının Gelişimi ve Ekonomideki Rolü: Toplayıcı Kadından Günümüz Kadınına Dönüşüm”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, Cilt. 17, Sayı: 1, ss. 65-86.
• Annaberdiyev, D. (2018), “Türkmen Atasözlerine Psikolojik Bir Yaklaşım”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 2, ss. 253-273.
• Arat, N. (2017). Feminizmin ABC’si, 3. Baskı, İstanbul: Say Yayınları.
• Aydın, N. (2018), “Kız-Kadın Kimliğinin Oluşumu ve Kadına Bakış Bağlamında Toplumsal Algıya Yön Veren Atasözleri”, SEFAD, (39), ss. 169-180.
• Bakırcı, N. (2018) “Dede Korkut Kitabı’nda ve Halk Hikâyelerinde Evlilik”, Türük Uluslar arası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 15, ss. 1-20.
• Bars, M. E. (2014), “Türk Kültürü’nde Anne ve Âşık Garip Hikayesinde Görünüşü”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 6, Yıl: 2, ss. 82-94.
• Bora, A. (2018). Kadınların Sınıfı, 8. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bulut, M. (2013). Türkçe Eğitimi ve Öğretiminde Dil ve Kültür Aktarımı Aracı Olarak Atasözleri ve Deyimlerin Önemi, Turkish Studies, 8/13, Fall 2013, ss. 559-575.
• Bulut, S. (2013), “Türkçülerin Penceresinden Osmanlı’da Kadın Meselesi ve Orta Asya Referansı”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 10, ss. 313-336.
• Gökçimen, S. (2008), “Ülkemizde Kadınların Siyasal Hayata Katılım Mücadelesi”, Yasama, Sayı: 10, ss. 5-59.
• Gürhan, N. (2010), “Toplumsal Cinsiyet ve “İslami Feminist” Söylem”, Internatıonal Symposıum Samsun, 26-28 November 2010, ss. 365-383.
• Gürsoy, E. Ö., Arslan, H. (2014), “Türkiye’de Üniversite Öğrencilerinin Kadına İlişkin “Namus” Algısı”, Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 5(3), ss. 149-159.
• Heper, A. (2014), “Feminizm ve Hukuk”, Hukuk Kuramı, Cilt: 1, Sayı: 5, ss. 11-27.
• İlhan, N. (2017), “Dil Öğretiminde Kalıp Sözlerin, Şiirin Önemi/Etkisi”, Turkish Studies, Vol: 12/22, ss. 401-412.
• Karahan, A. (2006), “Tarihi Türk Dilinin Söz Varlığına Katkılar: Kadınla İlgili Kelimeler Üzerine”, Bilkent Üniversitesi l. uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, ss.1-12.
• Karaman, A. (2016). Uygur Atasözlerinde Kadın, Türk Dünyası, Sayı: 41, ss. 93-111.
• Kartal, F. (2016), “Kadınların Yurttaşlığı ve Feminist Kuram”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 49, Sayı: 3, ss.59-87.
• Keklik, S. (2013), “Atasözleri Sadece Gerçek ve Mecaz Anlamlı Mıdır?”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 23, ss. 239-250.
• Keklik, S. (2015), “Atasözlerinin Öğretimine İlişkin Bir Öneri: Atasözlerinin Anlamlarına Göre Derecelendirilmesi”, KSBD, Sayı: 12, Yıl: 7, ss. 31-47.
• Kolay, H. (2015), “Kadın Hareketinin Süreçleri, Talepleri ve Kazanımları”, EMO Kadın Bülteni, Sayı: 3, ss. 5-11.
• Kongar, E. (1984), Kültür Üzerine, İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Köylü, M., Bekmurzayev, M. (2018), “Kırgız Atasözleri Işığında Aile Kurumu”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1, ss. 119-147.
• Küçük, S. (2003), “Cinsiyet Ayrımlı Atasözlerinde Kadın ve Erkek Kimliği”, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:2, Sayı: 2, ss. 213-225.
• Küneci, D. (2018), “İlişkiler Bağlamında Dil, Yazın, Kültür, Toplum ve Eğitim”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 39, ss. 109-124.
• Moroğlu, N. (2012), “Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi 6284 Sayılı Yasa ve İstanbul Sözleşmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 99, 357-380.
• Özaydınlık, K. (2014), “Toplumsal Cinsiyet Temelinde Türkiye’de Kadın ve Eğitim”, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Yıl: 14, Sayı: 33, ss. 93-112.
• Özdemir, H., Aydemir, D. (2019), “Dördüncü Dalga Feminizm Üzerine”, International Social Sciences Studies Journal, Vol. 5, Issue: 32, ss. 1706-1711.
• Sapmaz, H. (2016), “Kadın, Neoliberal Politikalar ve Küreselleşme”, Yasama, Sayı: 32, ss. 41-63.
• Şengül, M. B. (2016), “Türk Romanında (1960-80) Boşanma ve Kadın”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 47, ss. 169-177.
• Subaşı, M., Okumuş, K. (2017), “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Durum Çalışması”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), ss. 419-426.
• Tacoğlu, T. P. (2011), “Türkiye’de Gerçekleştirilen Geleneksel Evlilik Çeşitlerinin Nedenleri ve Evlilikler Üzerinde Törenin Etkisi”, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 4, ss. 114-143.
• Taslaman, C. (2019), İslam ve Kadın, İstanbul: İstanbul Yayınevi.
• Touraine, A. (2007), Kadınların Dünyası, İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Taş, G. (2016), “Feminizm Üzerine Genel Bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi”, Tarihsel Süreçleri ve Dönüşümleri, Akademik Hassasiyetler, Cilt: 3, Sayı: 5, ss. 163-175.
• Tellioğlu, İ.(2016), “İslam Öncesi Türk Toplumunda Kadının Konumu Üzerine”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 55, ss. 209-224.
• Topcu, B., Baş, E. (2018), “Sosyolojik Açıdan Namus Kavramına Bakış: Trabzon İli Örneği”, Sosyoloji Dergisi, Sayı: 38, 173-196.
• Türkan, K. (2015), “Anadolu Masallarında Çok Eşlilik”, Millî Folklor, Yıl 27, Sayı: 105, ss. 43-57
• Ünveren Kapanadze, D. (2018), “Dil ve Kültür Aktarımında İşlevsel Bir Araç Olarak Ders Kitapları: Türkçe Ders Kitapları Örneği”, Turkish Studies, Vol. 13/27, ss. 1575-1592.
• Yazıcı Ersoy, H. (2012), “Başkurt Türkçesinde “Kadın” ile İlgili Söz Varlığı”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 31, ss. 55-82.
• Yenen Avcı, Y. (2014), “Türk Atasözlerinde Çocuğa Bakış”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:6, Sayı:11, ss. 203-226. Yıldırım, S. (2019), “Feminist Çalışmalarda Kadın Deneyimlerinin Önemi: Simone de Beauvoir Örneği”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), ss. 145-150.
• Yılmaz, A. (2004), “Türk Kültüründe Kadın”, Millî Folklor, Yıl: 16, Sayı: 61, ss. 111-123.
• Yüce, S. (2005), “İletişim ve Dil: Yöntemler, Avrupa Dil Portföyü Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi”, Journal of Language and Linguistic Studies, Vol: 1, No: 1, ss. 81-88.
• “Kadınlara Yönelik Yasal Düzenlemeler”, https://kadem.org.tr/kadinlara-yonelik-yasal-duzenlemeler/, (Erişim Tarihi: 15.04.2020).
• “Kadına Yönelik Şiddette Türkiye İstatistikleri”,11.12.2018, https://www.cnnturk.com/video/turkiye/kadina-yonelik-siddette-turkiye-istatistikleri, (Erişim Tarihi: 30.12.2019).
• https://sozluk.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 15.04.2020).