Demokrat Parti Döneminde Rize’de Siyasi Hayat (1950-1960)

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 47, 278 - 302, 31.12.2020

Kaan Cem Geniş

Öz

Demokrat Parti 7 Ocak 1946 tarihinde kurulduğu günden itibaren büyük halk kitlerinin desteğini almayı başarmıştır. Tarihe hileli seçimler olarak geçen 1946 erken seçiminde hatırı sayılır bir başarı kazanan DP, iktidara geldiği ve “Beyaz İhtilal” olarak adlandırılan 14 Mayıs 1950 seçimlerinin ardından 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesine kadar iktidarda kalmıştır. 10 yıllık iktidarları süresince doğru ve yanlışlarıyla pek çok işe imza atmış olan DP, Türk siyasi tarihindeki önemli figürlerden birisi olmuştur. DP’nin güçlü olduğu çevrelerden biri de Rize olmuştur. DP, Rize’de girmiş olduğu üç seçimde de büyük farklarla seçimi kazanmıştır. Bu çalışmada DP’nin Rize’deki faaliyetleri ele alınacaktır. Rize’de gerçekleşen genel ve yerel seçimler ile sonuçları, partilerin seçim faaliyetleri, Rize milletvekillerinin meclis faaliyetleri, siyasi parti liderlerinin Rize seyahatleri dönemin siyasi gelişmeleriyle birlikte ele alınacaktır. Bu bilgiler ışığında dönemin siyasi panoraması hakkında çıkarımlar yapılması hedeflenmektedir. Çalışmada T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi’nden elde edilmiş olan arşiv vesikalarının yanı sıra pek çok araştırma eserden ve süreli yayından faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Rize, Seçimler, Siyasi Partiler

Teşekkür

İlgilenen editör ve hakem hocalarıma şimdiden teşekkür ederim.

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.01.14.81.1/295.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.01.14.81.1/296.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.01.51.309.6/3.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.01.51.309.7/1.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.01.51.309.7/2.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.01.51.309.7/3.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.01.51.309.8/1.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.01.52.311.1/3.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.01.52.312.2/1.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.01.52.312.2/12.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.01.52.312.4.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.01.52.312.4/1.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.10.77.511.17/2.
• Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB), 030.10.78.517.22/2.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (1950-1960)
• Ahmad T. ve Ahmad B.T. (1976), Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971). İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Çavdar, T. (2013). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950’den Günümüze. Ankara: İmge Kitabevi.
• Erdemir, S. (Der.). (1956). Muhalefette İsmet İnönü (1.Cilt). İstanbul: Sıralar Matbaası.
• _______________ (1959). Muhalefette İsmet İnönü (2.Cilt). İstanbul: Ekicigil Matbaası.
• Goloğlu, M. (2013). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi IV (1946-1950) Demokrasiye Geçiş. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Koçak, C. (2017). Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950) CHP İktidarının Sonu (6.Cilt). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mahmutoğlu, T.B. (2017). CHP’nin Belediye ve Genel Seçim Çalışmaları ve Propagandaları (1923-1957). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Özdemir, A. (2014). Türkiye’de Çok Partili Dönemde Seçim Sistemleri ve Siyasal İstikrar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Sanal, T. (1997). Türkiye’nin Hükümetleri. Ankara: Sim Matbaacılık.
• Şahingiray, Ö. (Der.). Celal Bayar’ın Söylev ve Demeçleri Demokrat Parti’nin Kuruluşundan İktidara Kadar Politik Konuşmalar (1946-1950). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tekeli, Ş. (1983). Cumhuriyet Döneminde Seçimler. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi 7.Cilt (ss.1798-1824). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tuncer, E.(2010). 1950 Seçimleri. Ankara: Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı (TESAV).
• _________ (2011). 1954 Seçimleri. Ankara: Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı (TESAV).
• __________(2012). 1957 Seçimleri. Ankara: Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı (TESAV).
• Toker, M. (1990a). Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları Tek Partiden Çok Partiye Geçiş (1946-1950) (Genişletilmiş ikinci baskı). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• ______ (1990b). Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları DP’nin Altın Yılları (1950-1954). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Turan, Ş. (1999). Türk Devrim Tarihi (4.Cilt/ 2.Bölüm). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2011). Milletvekili Genel Seçimleri (1923-2011). Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.
• Yıldırmaz, S. (2004). 1950 Seçimleri ve Propaganda. T.C. İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 6, 131-157.
• Yılmaz, E. (2010). 1954 Seçimlerinin Önemi, Öne Çıkan Özellikleri ve Siyasi Sonuçları. e-Journal of New World Sciences Academy, 4, 541-551.