The Last Battle to Liberate Hungary from Habsburg Domination: The Battle of Zenta (September 11, 1697)

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 56, 84 - 113, 30.06.2025

Gökhan Dilbaş

https://doi.org/10.70854/sobbiad.1621726

Öz

The city of Zenta (Hungarian: Szenta, Serbian: Senta), located in the Bačka region of Vojvodina, Serbia, marks the site of the Battle of Zenta, fought on September 11, 1697. This battle marked the end of the struggle between the Ottomans and European powers, particularly the Habsburgs, following the 1683 Siege of Vienna. The Battle of Zenta was the most significant and bloodiest clash in the fight to reclaim Hungary after its capture by the Habsburgs in 1686. The Ottoman defeat in this battle not only ended their hopes of regaining lost territories, including Hungary, but also played a key role in forcing the Ottomans to accept the Treaty of Karlowitz in 1699, which resulted in substantial territorial losses in Europe. After the successful campaigns in Hungary in 1695 and 1696 under Sultan Mustafa II (1695-1703), the Ottomans launched another campaign to liberate Hungary from Habsburg control. However, due to internal disagreements and strategic errors during the campaign, the Ottomans suffered an unexpected defeat at the hands of the Habsburgs. The Battle of Zenta was a turning point in both Turkish and Hungarian history, and a detailed examination of it from both Turkish and Hungarian sources will provide a deeper understanding of the reasons behind the Treaty of Karlowitz, which is considered the beginning of the Ottoman Empire’s Decline Period (1699-1792). Additionally analyzing the Ottoman-Holy League conflict between 1683 and 1699 will shed light on this period, and the study of the battle from both perspectives will make a significant contribution to the literature. Beyond the military outcomes, the article will also address the strategic mistakes that led to the Ottoman defeat and the impact of the battle’s results on both the Ottoman and Hungarian sides. Furthermore by recognizing the Battle of Zenta as one of the major factors that paved the way for the Treaty of Karlowitz, the article will offer a broader perspective on the reasons behind the decline of Ottoman power in Europe, thus contributing to a new discourse on the subject.

Anahtar Kelimeler

The Battle of Zenta , Sultan Mustafa II , Prince Eugene , The Treaty of Karlowitz , Kingdom of Hungary

Macaristan’ı Habsburg Hâkimiyetinden Kurtarmak İçin Gerçekleştirilen Son Muharebe: Zenta Muharebesi (11 Eylül 1697)

Öz

Günümüzde Sırbistan Cumhuriyeti’nin Voyvodina eyaletine bağlı Bačka bölgesinde yer alan Zenta (Macarca: Szenta, Sırpça: Senta) şehri yakınlarında 11 Eylül 1697 tarihinde 1683 Viyana Kuşatması sonrası Osmanlıların başta Habsburglar olmak üzere Avrupalı güçler ile sürdürdüğü mücadeleye son nokta koyulur. Zenta Muharebesi, 1686 yılında Budin’in Habsburgların eline geçmesi üzerine Macaristan’ı kurtarmak için yapılan en önemli ve en kanlı mücadeledir. Osmanlıların mağlubiyeti ile biten muharebe sonucunda Osmanlılar başta Macaristan olmak üzere Avrupa’da kaybettikleri toprakları geri alma ümitlerini yitirdikleri gibi Zenta Muharebesi, Osmanlıları 1699 yılında Avrupa’da büyük toprak kaybına sebep olan Karlofça Antlaşması’nı kabul etmeye zorlayan en büyük etkenlerden birisidir. Sultan II. Mustafa’nın (1695-1703) 1695 ve 1696 yıllarında Macaristan üzerine gerçekleştirdiği iki seferin başarı ile sonuçlanması üzerine Macaristan’ı Habsburg hâkimiyetinden kurtarmak için bir kez daha sefere çıkan Osmanlılar sefer sırasında yaşanan anlaşmazlıklar ve yapılan stratejik hatalar sebebiyle Habsburglar tarafından da beklenmeyen şekilde bir mağlubiyet alırlar. Türk ve Macar tarihinde önemli bir dönüm noktası teşkil eden Zenta Muharebesi’nin Türk ve Macar kaynaklarından detaylı şekilde incelenip değerlendirilmesi Osmanlı İmparatorluğu’nun Gerileme Dönemi’nin (1699-1792) başlangıcı olarak kabul edilen Karlofça Antlaşması’nın nedenlerinin daha iyi anlaşılmasını sağlayacağı gibi 1683-1699 yılları arasında yaşanan Osmanlı-Kutsal İttifak mücadelesine de bir ışık tutacak, ayrıca Zenta Muharebesi’nin hem Türk hem de Macar perspektifinden inceleniyor olması literatüre önemli bir katkı sağlayacaktır. Makalede muharebenin askerî sonuçlarının ötesine geçilerek muharebenin kaybedilmesine sebep olan stratejik hatalar ve muharebenin sonuçlarının Osmanlı ve Macar tarafında yarattığı etkiler de ele alınmış, ayrıca Zenta Muharebesi’nin Karlofça Antlaşması’na zemin hazırlayan ana faktörlerden birisi olduğu gerçeğinden hareket edilerek Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’da yaşamakta olduğu güç kaybının sebeplerine daha geniş bir çerçeveden bakılmasına ve bu bağlamda yeni bir tartışma zemininin oluşmasına katkıda bulunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zenta Muharebesi , Sultan II. Mustafa , Prens Eugene , Karlofça Antlaşması , Macar Krallığı

Kaynakça

• Afyoncu, E. (2013). Zenta. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/279-281. İstanbul: TDV Yayınları. https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/44/C44014295.pdf
• Afyoncu, E. (2019). Sultan III. Ahmed’in gözünden Pasarofça barışı. G. Yıldız (Ed.). Harp ve Sulh, 300. Yılında Pasarofça Antlaşması Sempozyumu 28 Haziran 2018, İstanbul, Türkiye Bildiriler içinde (1-19). Kütüphane ve Dökümantasyon Daire Başkanlığı Merkez Basım ve Yayınevi.
• Bagi, Z. P. (2020). “A végső győzelem”, Bácország-Vajdasági Honismereti Szemle, 4, 93. szám, 22-27.
• Balázs, P. (2017). “Csatatérkutatás a második mohácsi csata helyszínén”, Hatartalan régészet, 2, 19-21.
• Barta, L. (1995). A Zentai Csata, Dudás Gyula Múzeum- és Levéltárbarátok Köre, Zenta.
• Çapraz, H. Ş. Ç. (2022). “Mohaç ve Karlofça mihverinde Macaristan’daki Osmanlı anlatımına örnekler: György Szerémi ve Mihály Cserei”. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(4), 2022-2034. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1102569
• Doğan, G. (2022). “Venedik elçisinin raporlarında Zenta Savaşı ve Osmanlı ordusunun harp düzeni hakkında yeni bilgiler”. Harp Tarihi Dergisi, 5, 1-39. https://dergipark.org.tr/tr/pub/htde/issue/71442/1149137
• Dudás, G. (1885). A Zentai Csata, Schvarcz Sándor, Zenta.
• Faroqhi, S. (2004). The Ottoman Empire and the world around It, I.B. Taurus, London.
• Karagöz, H. (2019). “General Johann Georg von Browne’un Osmanlı-Habsburg harpleriyle ilgili yazmaları ve bir örnek inceleme: 1716 Petervaradin Muharebesi”. Tarih Dergisi 70(2), 51-88. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/915829
• Karagöz, H. (2020). “Belgrad, Petervaradin ve Zenta arasında Osmanlı-Habsburg savaşları”. Ankara Anadolu ve Rumeli Araştırmaları Dergisi 1(2), 503-575. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1741036
• Katona, A. (2012). Zentai csata, https://boss.pozsony.net/docs/97/Zenta%20csata.pdf Erişim Tarihi: 28.11.2024.
• Keleş, A., Kaymaz, B. (2020). “323 yıl önce Avrupa’nın güneşi doğarken: Zenta savaşı”. Aksaray Üniversitesi Genç Kalemler Tarih Araştırmaları Dergisi 6(7), 54-57.https://tarih.aksaray.edu.tr/dosya/28ebcb4c-a1e7-4e47-b034-0e15a4a29683.pdf
• Özkan, S. H. (2009). “Türk tarihinin kırılma noktası: Zenta faciası”. Turkish Studies 4(3), 1779-1793. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.756
• Papp, S. (2001). Egy nagy háború utolsó csatája, Zenta.
• Pešalj, J. (2019). 1718 Pasarofça barış antlaşması ve Habsburg Osmanlı ilişkileri. G. Yıldız (Ed.). Harp ve Sulh, 300. Yılında Pasarofça Antlaşması Sempozyumu 28 Haziran 2018, İstanbul, Türkiye Bildiriler içinde (19-37). Kütüphane ve Dökümantasyon Daire Başkanlığı Merkez Basım ve Yayınevi.
• Stepanovič, M. (2019). Battle Of Zenta-the Painting Of Glorious History, Simbol, Sombor.
• Türker, F. A. (2018). Avusturyalıların gözünden büyük Türk savaşı. Doktora Tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Cenez Ülker, D. S. (2022). II. Mustafa’nın son seferi Zenta Muharebesi’ne dair bir vakʻanüvis notu ve kaynak olarak değeri. Korkmaz, F. (Ed.), 9. Milletlerarası Türkoloji Kongresi İstanbul, Türkiye Bildiriler içinde (275-288).
• Resimler Zenta Muharebesi (1896) (Ferenc Eisenhut. 1857-1903) https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e9/A_zentai_csata_Eisenhut_Ferenc_k%C3%A9pe.jpg Erişim Tarihi: 30.12.2024
• Sultan II. Mustafa (1695-1703) https://tr.wikipedia.org/wiki/II._Mustafa#/media/Dosya:II._Mustafa.jpg Erişim Tarihi: 30.12.2024
• Erdel Prensi Imre Thököly (1682-1685) https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0e/Thokolyi.jpg Erişim Tarihi: 30.12.2024
• Savoy Prensi Eugene (1663-1736) Bagi, Zoltán Péter, “A végső győzelem”, Bácország-Vajdasági Honismereti Szemle, 4, 93. szám, 2020, 22.
• Zenta Muharebesi’nde Habsburgların ele geçirdiği Mühr-i Hümayun Karagöz, Hakan, “Belgrad, Petervaradin ve Zenta Arasında Osmanlı-Habsburg Savaşları”, Ankara Anadolu ve Rumeli Araştırmaları Dergisi, Sayı 1(2), 2020, 560.
• Zenta Muharebesi anısına darp edilmiş bir madalyon Bagi, Zoltán Péter, “A végső győzelem”, Bácország-Vajdasági Honismereti Szemle, 4, 93. szám, 2020, 24.