Özel Yetenekli Öğrencilerde Liderlik

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 2, 198 - 219, 31.12.2020

Muhammet İbrahim Akyürek

Öz

Bu araştırmanın amacı, özel yetenekli öğrencilerin liderlik becerilerine ilişkin algılarını belirlemektir. Bu araştırma, kesitsel tarama modelindedir. Araştırmanın örneklemini, 2018-2019 eğitim öğretim yılında Ankara ilinde bulunan BİLSEM’lerde öğrenim gören toplam 338 öğrenci oluşturmaktadır. Bu araştırmada öğrencilerin algısına göre, özel yetenekli öğrencilerin liderlik becerileri düzeyi incelenmiştir. Analizler sonucunda; özel yetenekli öğrencilerin liderlik becerilerinin yeterli ve iyi bir düzeyde olduğu ifade edilebilir. Öğrencilerin liderlik becerileri düzeyine ilişkin algıları toplam kardeş sayısı, anne eğitim durumu, baba eğitim durumu ve BİLSEM özel yetenek alanı değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermiştir. Ayrıca öğrencilerin liderlik becerileri düzeyine ilişkin algıları cinsiyet, sınıf, kaçıncı çocuk ve aile gelir durumu değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Benzer araştırmalar; özel yetenekli olan ve olmayan öğrencilerin liderlik becerileri düzeyinin karşılaştırılmasına dönük olarak da gerçekleştirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, özel yetenek, öğrenci, özel yetenekli öğrenci

Kaynakça

• Abel, T., & Karnes, F. A. (1993). Self-perceived strengths in leadership abilities between suburban and rural gifted students using the Leadership Strengths Indicator. Psychological Reports, 73, 687-690.
• Acar, S. (2007). Raven SPM plus testi ve Roets liderlik değerlendirme ölçeğinin 10–11 yas geçerlik, güvenirlik, on-norm çalışmalarına göre üstün zekâlı olan ve olmayan öğrencilerin liderlik özelliklerinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Alkan, N. (1999). Değişim yönetiminde liderlik faktörü ve Siemens-Simko Sanayi ve Ticaret A.Ş.'de bir uygulama örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Avcı, B. (2009). Öğrencinin liderliği. Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
• Bass, B. M. (1990). Bass And Stogdill's handbook of leadership: Theory, research and managerial applications. New York: Free Press.
• Bennis, W. (1999). Five competencies of new leaders. Executive Excellence, 16(7), 4-5.
• Brown, D. L., Swanson, L. E., & Barton, A. W. (2003). Challenges for rural America in the twenty first century. University Park, PA: Pennsylvania State University Press.
• Büyüköztürk, Ş. (2013). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A.
• Cansoy, R. (2015). Türkiye’de ortaöğretim okullarındaki öğrencilerin gençlik liderlik özelliklerinin incelenmesi. Doktora Tezi. Osman Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Cansoy, R., Türkoğlu, M. E., & Parlar, H. (2016). Liderlik özellikleri: Bir ölçek geliştirme çalışması ve öğrencilere yönelik bir araştırma. Milli Eğitim, 212.
• Carter, R. I., & Spotanski, D. R. (1989). Perceptions of leadership and personel development of selected high school students in Iowa. Journal of Agricultural Education, 30(4), 30-34.
• Covey, S. R. (2011). Etkili insanların 7 alışkanlığı. (Çev. O. Deniztekin ve F. N. Deniztekin). İstanbul: Varlık. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi 2004).
• Çayırdağ, N., & Acar, S. (2007), “Roets’un Liderlik Degerlendirme Ölçegi (RLDÖ)’nin Güvenirlik ve Geçerlik Çalısması”, 16. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Eğitim Fakültesi, 5-7 Eylül, Tokat.
• Davaslıgil, Ü. (2004). Üstün çocuklar. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi seçilmiş makaleler kitabı. İstanbul: Çocuk Vakfı.
• Demirçelik, E., Karacabey, A. S., & Cenan, E. D. (2017). Özel yetenekli öğrencilerin liderlik becerilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(13), 399-425.
• Durmuş, Ö. (2011). İlköğretim ve lise öğrencilerinde görülen liderlik davranışlarının araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Emir, S., & Acar, S. (2007). Zekâ-liderlik ilişkisi: Üstün zekâlı olan ve olamayan öğrencilerin liderlik becerilerinin karşılaştırılması. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 189-201.
• Eren, E. (2001). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. İstanbul: Beta.
• Fertman, C., & Long, J. A. (1990). All students are leaders. School Counselor, 37( 5), 391-396.
• Fullan, M. (2001). Leading in a culture of change. San Francisco: CA: John Wiley & Sons.
• Fulmer, R., & Goldsmith, M. (2000). The leadership investment: How the world’s best organizations gain strategic advantage through leadership development. New York: AMACON.
• Gardner, H. (2013). Çoklu zekâ: Yeni ufuklar. İstanbul: Optimist.
• Güneş, A. (2010). İlköğretim çağındaki üstün yetenekli öğrencilerle normal gelişim gösteren öğrencilerin liderlik becerilerinin karşılaştırılması (Kırşehir ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler. Ankara: Nobel.
• Koçel, T. (2014). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta.
• Küçük, H. D. (2017). Özel yetenekli olan ve olmayan 4. ve 5. Sınıf öğrencilerinin liderlik becerilerinin empati becerileri ile ilişkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Levent, F. (2012). BİLSEM öğretmenlerine göre üstün yetenekli öğrencilerin sosyo-duygusal özellikleri. Geleceğin Mimarları Üstün Yetenekliler Sempozyumu, 27 Nisan, Namık Kemal Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Tekirdağ.
• MEB (2018). 2017-2018 öğretim yılı eğitim istatistikleri. https://ankara.meb.gov.tr/www/egitim-istatistikleri/icerik/24 sayfasından erişilmiştir.
• MEB (2019a). Bilim ve Sanat Merkezleri yönergesi. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_10/07031350_bilsem_yonergesi.pdf sayfasından erişilmiştir.
• MEB (2019b). BİLSEM'lere yerleştirme sonuçları açıklandı. https://www.meb.gov.tr/bilsemlere-yerlestirme-sonuclari-aciklandi/haber/19174/tr sayfasından erişilmiştir.
• Milligan, J. (2004). Leadership skills of gifted students in a rural setting: Promising programs for leadership development. Rural Special Education Quarterly, 23(1) 16-22.
• Ogurlu, Ü. (2012). Liderlik becerileri geliştirme programının üstün zekâlı olan ve olmayan öğrencelerin liderlik becerilerine etkisi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özgüven, İ. E. (1994). Psikolojik ölçekler. Ankara: Yeni Doğmuş.
• Posner, B. Z., & Brodsky, B. (1994). Leadership practices of effective student leaders: Gender makes no difference. NASPA Journal, 31(2), 113-120.
• Posner, B. Z., & Kouzes, J. M. (1997). Ten lessons for leaders and leadership developers. Journal of leadership Studies, 3(3), 3-10.
• Riley, T. L., & Karnes, F. A. (1994). A leadership profile of disadvantaged youth based on leadership strengths indicator. Psychological Reports, 74, 815-818.
• Roets, L. F. (1992). Leadership: A skills training program. Des Moines: Leadership Publishers Inc.
• Sak, U. (2014). Üstün Zekâlılar. Ankara: Vize.
• Schlechty, P. C. (2011). Okulu yeniden kurmak. (Çev. Y. Özden). Ankara: Nobel. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi 2000).
• Senge, P. M. (2013). Beşinci disiplin. (Çev. A. İldeniz, A. Doğukan ve B. Pala). İstanbul: Yapı Kredi. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi 2010).
• Smith, D. L., Smith, L., & Barnette, J. (1991). Exploring the development of leadership giftedness. Roeper Review, 14(1), 7-12.
• Smyth, E. &, Ross, J.A. (1999). Developing leadership skills of pre-adolescent gifted learners in small group settings. Gifted Child Quarterly, 43,204-211.
• Tabb, M., & Riddle, M. C. (2000). A model for long-term leadership development among groups of diverse persons: The delta emerging leaders program. Journal of the Community Development Society, 31(2), 331-47.
• Tüysüz, B. (2007). Öğrenci liderliği programının 6. sınıf öğrencilerinin liderlik rolleri ve davranışlarına etkisinin incelenmesi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.