TÜRKÇE SÖZLÜ METİNLERDE AFEKTİF EZGİ GÖRÜNÜMLERİ: ŞİZOFRENLER, SAĞLIKLI HASTA YAKINLARI VE SAĞLIKLI BİREYLER ARASINDA KARŞILAŞTIRMALI BİR GÖZLEM

Yıl 2014, , 31 - 58, 02.04.2014

İpek Pınar Uzun

https://doi.org/10.1501/sbeder_0000000070

Öz

Şizofreni tanısı konmuş bireylerin sözlü anlatım metinlerinde görülen kullanımbilimsel dil
süreci ile prozodik dil süreci etkileşimi, alanyazınında uzun yıllardan beri tartışılmaktadır (Andreasen,
1979; Leff ve Abberton, 1981; Mitchell ve Crow, 2005; Bach ve diğerleri, 2009). Buna göre, şizofreni
hastalarının duygudurumunu yansıtan afektif ezgiyi algılama ve anlamlandırma süreçlerinde elde
edilen verilerin, sağlıklı bireylerinkine oranla daha sorunlu oldukları düşünülmektedir. Bu durum,
şizofreni tanısı konmuş bireylerde beynin sağ ön frontal lobundaki bilgi işleme bozukluğundan dolayı,
sözlü dilin işlemlenmesi sürecinde dilin prozodik sistemine ilişkin yapıların işleyişinin bozulmasıyla
ilişkilendirilmektedir. Bu çalışmada, şizofreni tanısı konmuş bireylerin, sağlıklı hasta yakınlarının ve
sağlıklı bireylerin farklı duygudurum özellikleri taşıyan tümce yapılarında ortaya çıkan afektif ezgi
görünümleri karşılaştırılmaktadır. Toplamda 45 olmak üzere 15 şizofren, 15 sağlıklı hasta yakını ve 15
sağlıklı bireyden oluşan örneklem grubuna Afektif Ezgi Ölçüm Testi uygulanmış ve yedi farklı
duygudurumunun yüklendiği tümce yapıları sesbilimsel gözlem tekniği çerçevesinde sesbilgisel
parametreler kullanılarak değerlendirilmiştir. Sözlü dilde afektif ezginin çözümlenmesi amacıyla
kullanılan bu parametreler; temel sıklık (F0), sesletim süresi, perde vurgusu ve enerji yoğunluğu
biçiminde ele alınmıştır. Örneklem grubundan elde edilen sesbilgisel ölçümlerin hem gruplararası ve
grupiçi değerlendirmeleri yapılmıştır. Pierrehumbert (1980)’in ortaya koyduğu ‘Alçalan-Yükselen
Tonlama Modeli çerçevesinde örneklem grubunun afektif ezgi örüntüleri sesbilimsel olarak
çözümlenmiş ve gruplararası aynılıklar ve farklılıklar ortaya konulmuştur. Buna göre,
gruplararasındaki başarım düzeyi açısından şizofreni grubu en düşük sırada yer alırken, sağlıklı hasta
yakınları orta sırada, sağlıklı bireyler ise son sırada yer almıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular,
şizofreni tanılı bireylerdeki prozodik bozukluğun, şizofrenik bireyin birinci dereceden sağlıklı hasta
yakınlarında da görüldüğünü göstermiştir. Sağlıklı hasta yakınlarında da ortaya çıkan bu prozodik
bozulmanın, genetik yatkınlıkla ilişkili olabileceği düşünülmektedir. Araştırmadan elde edilen
bulgular, şizofrenide görülen prozodik bozulmanın yalnızca ‘bradikinezi’ adı verilen ilaç yan etkisiyle
ile ilgili olmayabileceğini de sezdirmektedir

Anahtar Kelimeler

Afektif ezgi, temel sıklık, sesletim süresi, sağlıklı hasta yakınları

Kaynakça

• Alpert, M., Rosenberg, S.D., Pouget, E.R. ve Shaw, R.J. (2000). “Prosody and lexical accuracy in flat affect schizophrenia”. Psychiatry Research (97): 107-118.