KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE İKİ TABLOYU BİRBİRİNE KIYAS ETMENİN BİR YOLU

Yıl 2022, , 1 - 9, 02.07.2022

Ahmet Zahid Demirciler

https://doi.org/10.33537/sobild.2022.13.2.1

Öz

Klasik Türk şiirinde beyitler çoğu zaman tek başına bir şiir
değerinde oldukları için anlamlarının yoğun olmasına özen
gösterilirdi. Bu doğrultuda kullandıkları yöntemler belagat ve nakd
teorilerinin terimleriyle tespit edilip açıklanagelmiştir. Bununla
beraber şairlerin beyitlerin inşasında kullandıkları bir yöntemin
hangi terimle ifade edileceği belirlenmemiştir. Bu, şairin
muhayyilesinde kıyasladığı tabloları sunarken bu tabloların
parçalarını karşılıklı birbirine karıştırarak vermesidir. Bu konudaki
hâkim yaklaşım sözü edilen parçaların tek başlarına yorumlanıp
değerlendirilmesidir. Bu makalede, sözü edilen yapıların bir bütün
olarak anlaşılıp yorumlanması gerektiği savunulmaktadır. Bu
amaçla öncelikle bu yapıların bütünlüklü yorumuna dair bazı
görüşler ve genellikle Farsça izafet şeklinde kendini gösteren
kelime öbeklerinin anlamıyla ilgili eleştiriler ele alınmıştır. Yapıların
bütününü yorumlayan görüşler değerlendirilmiş, kelime
öbeklerinin ise her zaman tek başlarına bir anlamının
olmayabileceği tespit edilmiştir. Teşbih taraarının bazen bir
ifadenin anlamının bütününden çekip çıkarılabileceği görüşüne
dayanarak, sözü edilen kelime öbeklerinin aslında birleşik bir
teşbihin unsurları olduğu savunulmuştur. Bu birleşik teşbihin
taraarından her biri şairin muhayyilesinde kıyasladığı tablolara
denk gelmektedir. Bu tespitlerden sonra Türk belagat kitaplarının
teşbih taraarını işleyen bölümlerinden sözü edilen üsluba uyan
örnek beyitler seçilerek bunlardaki teşbihler tartışılmış ve yeniden
yorumlanmıştır. Makalede ortaya konan çözümün klasik şiirin
beyit yapısını tahlile ve beyitlerdeki kelime öbeklerinin
anlamlandırılmasına katkı sunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Şiirde üslup, Beyit yapısı, Birleşik teşbih;

Kaynakça

• Abbâs Efendi-zâde Mehmed (2018). Haşmet Dîvânı. (M. Arslan ve İ. H. Aksoyak, Yay. haz.) Kültür eserleri dizisi. Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57256,hasmetdivanipdf.pdf?0 adresinden erişildi.