1980 SONRASI GELİŞMELERİN ÇEVREYE ETKİLERİ KARŞISINDA BİR DİRENÇ OLARAK SANAT

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 99 - 112, 31.01.2024

Gülçağ Konçe

Öz

Çalışma içerisinde; kültürel ve çevresel sorunların iç içe geçtiği 1980 sonrası dönemin olumsuz etkilerinin önemli ölçüde kendini hissettirdiği ortaya konmaktadır. İnsanın çevre yanlısı çalışmaları kolayca göz ardı edebilen yapısının temeli sorgulanırken neoliberal politikaların bir sonucu olarak kapitalist sistemin desteklediği ölçüsüz tüketim ve sistem tarafından doğa üzerinde kurulan tahakküm eleştirilmektedir. Sanatsal üretimlerin sistemin yarattığı çevre sorunları karşısındaki direnci ve bu kavramı çalışmalarında ortaya çıkarma biçimlerini incelemek amaçlanmıştır. 1980 sonrasına tarihlenen sanatsal çalışmaların direnç kavramını nasıl ele aldığını açıklığa kavuşturmak için kuramsal bir çerçeve çizilmiştir. Toplum içerisindeki sınıf farklılıkları ve çevresel felaketler arasında büyük bir bağlantı vardır. Tahakkümün belirginleştiği bir toplumda kapitalist sistem güçlüdür ve tüketim kültürü yaygındır. Sonuç olarak toplum çevresel sorunlar ve doğa tahribatı ile karşı karşıya kalmaktadır. İnsan doğanın bir parçasıdır ve doğa pasif bir alan olarak görülmemelidir. Toplum ve ekolojiler iç içe birbirini desteklemelidirler. Karşılıklı bağlanmışlıkları tüketmek üzerine olmamalı birbirlerini destelemek üzerine kurulmalıdır. İnsanı diğer türlerden ayıran en önemli özelliği değişebilme potansiyelidir. İnsan değişim yönünde direnç gösterirse ekolojik bir toplumun imkanından söz edilebilmektedir. Direnç göstermenin çevre yanlısı hareketlerle sürdürülebilir bir düzene, ast üst ilişkisinin olmadığı barışçıl bir tavra işaret ettiği vurgulanmıştır. Değişimin toplumsal dönüşüm ile gerçekleşeceği savunulmuştur. Her türlü tahakküm olgusundan sıyrılmak, katılımcı demokrasinin hüküm sürdüğü bir toplum yaratmak ve sisteme karşı direnç göstermek gerektiği açıklanmaktadır. Çalışmanın ikinci bölümünde ekolojik bir toplumun imkânı sanatsal üretimlerin içerdiği iletiler üzerinden açıklanmaktadır. Çalışma içerisinde ele alınan ve sistemin yarattığı sorunlara karşı direnç örneği sunan sanatçılardan olan: Joseph Beuys, Agnes Denes, Mel Chin, L. Ukeles’in üretimlerine yer verilmiştir. Sanatçıların çevresel sorunlar ve tahakküm olgusu karşısındaki duyarlılıkları, üretimlerine izleyiciyi de dahil ettiği katılımcı sanat pratikleri, içinde barındırdığı dirençlilik hali ile vurgulanarak irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Direnç, Kültür, Çevre, Sanat

Kaynakça

• Akay,A. (2005) Sanatın Durumları Kıbrıs Konuşmaları. İstanbul: Bağlam
• Antmen, A. (2008) 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar, İstanbul: Sel
• Arat D., Şahin N. Joseph Beuys’un 7000 Meşe Projesinin Greimas’ın Göstergebilim Çözümleme Yöntemiyle İncelenmesi,İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C 2, S.1
• Apaydın, S. , Şahin, E., Tezcan, G. , Böyükata M. (2019). Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarının Elektriksel Direnç Kavramı Hakkındaki Ön Bilgilerinin Belirlenmesi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi. s.4
• Atar, B. (2017). Gıdamız Buğdayın, Geçmişten Geleceğe Yolculuğu, Süleyman Demirel Üniversitesi Yalvaç Akademi 2. s.4
• Aydın, T. (2021) Kapitalist Bir Ortamda Bir Güncel Sanat Okuması: Sömürü. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Hacı Bayram Üniversitesi. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara
• Aykanat, F. (2018). Antroposenik Amnezya: Antroposen Çağı'nda İnsan Kaynaklı Çevresel Dönüşümler ve Değişen Doğa İmgesinin Kültürel Hafızamızda Bıraktığı Boşluklar. Doğu Batı:Floraya Ağıt Doğa. s.40
• Beardsley, J. (1998). Earthworks and Beyond. New York: Abbeville Press
• Bookchin, M. (2013). Toplumsal Ekoloji ve Komünalizm. İstanbul: Sümer
• Brown, A. (2014). Güncel Sanat ve Ekoloji. İstanbul: Akbank
• Boynukalin, R. (2013). Performans Sanatçısı Olarak Arılar ve Enstalasyon Olarak Kovanlar, Ulakbilge, 2017, Cilt 5, Sayı 13, s.1075
• Cezayirli G. (2004). Küreselleşme, Bireyselleşme ve Toplumsallaşma Cilt 14, Sayı 41. s.29,58 Çınar, S. (2019). Ekolojik Sanat Projeleri’nde Okyanus Atıklarının Sanatsal Nesnelere Dönüşümü. JIA 9
• Eryılmaz, G. (2011). Neo-Liberal İktidar Tarzı ve Birey İnşası: 1980 Sonrası Türkiye'de Üniversite Gençliği Örneği, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi Freud, S. (2015). Uygarlığın Huzursuzluğu. İstanbul:Cem
• Günay Ö. ,Sönmez D.(2013) Doğadan Kültüre / Kültürden Doğaya Evrilen İnsan Ve Reklam, Synergies Turquie, 6 Gürpınar, D. (2020). Özgürlüğün İdeolojisi Liberalizm. İstanbul: Liberus
• Habermas, J. (2001). İletişimsel Eylem Kuramı. M. Tüzel (Çev.). İstanbul: Kabalcı
• Harvey, D. (2005). Neoliberalizmin Kısa Tarihi. İstanbul: Sel
• Heywood, A. (2008). Küresel Siyaset. Ankara:Felix
• Hicks,A.(2015). Küresel Sanat Pusulası. İstanbul: YKY
• Karabağ H. (2020). İkinci Dünya Savaşı Sonrası Amerikan Tarım Politikaları ve Az Gelişmiş Ülkeler Tarımsal Ekonomisi Üzerindeki Etkileri (1945-2000), Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: 22 Sayı: 40 / Volume: 22. s.40
• Kavanoz, S. (2020). Kentsel Direnç” Kavramı Üzerine. Kent ve Çevre Araştırmaları 1. s.7 Kaygalak, S. (2009). Kentin Mültecileri. Ankara: Dipnot
• Korkmaz D. (2018). Sanat Siyaset İlişkisi Bağlamında Politik İmge,Rating Akademi, Cilt:1, Sayı:2 Kovel, J. (2005). Doğanın Düşmanı. İstanbul:Metis
• Kutlu İ., Kayar Z. (2022) Kentsel Dirençlilik ve Çevresel Sürdürülebilirlik İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme, Troy Akademi C 7 S. 2
• Malçok, E. (2018). Geçmişten Günümüze Ekolojik Kriz ve Çözüm Önerileri, Doğu Batı, 83, s.143 Özkazanç, A. (2009). Toplumsal Vatandaşlık ve Neo-Liberalizm Sorunu.Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi. Siyasal Bilgiler Fakültesi
• Özmen, İ. (2018) Bitmeyen Kavga: Vergi, Vergide Bir Pasif Direnç Örneği Henry Thoreau. Sosyo Ekonomi Dergisi36. s.163
• Sönmez, D. (2013). Doğadan Kültüre Kültürden Doğaya Evirilen İnsan ve Reklam, s.33 Selen U. (2008). 1980 Sonrası Neoliberal Politika Uygulamalarını Eleştrisi
• Sennet, R. (2012). Beraber. İstanbul: Ayrıntı
• Sezgin, E. (2021). Sanat ve Ekoloji. İstanbul:Metis
• Şahin, K. (2011). Kültürel Yozlaşmaya Neden Olan Bir Unsur Olarak Televizyon, Cilt 1, sayı 1
• Şahin D., Arat K. (2020) Joseph Beuys’un 7000 Meşe Projesinin Greimas’in Göstergebilim Çözümleme Yöntemiyle İncelenmesi, İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi,Volume/Cilt 11 Number/Sayı
• Ünver, H. (1996). Çevre Felsefesi. Ankara: DorukYalçıner, Ö. (2007). Sürdürülebilir Kent İçin Ekolojik Teknolojik Tasarım, Güdül Örneği, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
• Yayman, H. (2000). 1980 Sonrası Türkiye’de Özelleştirme Uygulamalarının Gelişimi ve Kamu Yönetimi Üzerine Etkileri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2. s. 3