Bilişsel Uyumsuzluk Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2019, , 106 - 120, 15.03.2019

Esin Yücel , Beykan Çizel

https://doi.org/10.24010/soid.486394

Öz

Sweeney ve
arkadaşlarının (2000) karar sonrası uyumsuzluğun duygusal ve bilişsel yönlerini
ölçmek için geliştirdikleri Bilişsel Uyumsuzluk Ölçeği üç faktörlü bir yapı
altında toplam 12 maddeden oluşmaktadır. Çalışmanın amacı, bu ölçeği Türkçe
literatüre kazandırmaktır. Ölçek konaklama satın alımı yapan 290 (146 kadın,
144 erkek) otel müşterisine uygulanmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda
toplam açıklanan varyansın %77,7 olduğu ve maddelerin üç alt boyut altında
toplandığı saptanmıştır. Bu alt boyutlar; duygusal uyumsuzluk, satın almada
akılcılık ve kandırılma endişesidir. Ölçeğin yapı geçerliliğini sağlamak için
uygulanan doğrulayıcı faktör analizi sonucunda üç boyutlu bu yapının iyi uyum
verdiği bulunmuştur. Ölçeğin güvenirlik analizi sonucunda iç tutarlılık
katsayısı 0,93’tür. Duygusal boyut için iç tutarlılık katsayısı 0,87; satın almada
akılcılık ve kandırılma endişesi boyutları için ise 0,91’dir. Bilişsel
Uyumsuzluk Ölçeğinin Türkçe formunun kabul edilebilir değerlerde güvenilir ve
geçerli bir ölçme aracı olduğu söylenebilir. Ülkemizde, satın alma ile ilgili
deneyimler konusunda yapılacak araştırmalarda bu tür ölçeklere gereksinim
vardır ve ölçeğin bu bağlamda yapılacak araştırmalarda kullanılabileceği
umulmaktadır.  

Anahtar Kelimeler

Bilişsel Uyumsuzluk, Ölçek Uyarlaması, Cognitive Dissonance, Leon Festinger

Kaynakça

• Bolia, B., Jha, S. ve Jha, M. K. (2016), "Cognitive dissonance: a review of causes and marketing implications", Researchers World, 7(2), ss. 63-76.
• Bryman A. ve Cramer D. (2001), Quantitative Data Analysis with SPSS Release 10 for Windows: A Guide for Social Scientists, London: Routledge.
• Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Kahveci, Ö. ve Demirel, F. (2004), "Güdülenme ve Öğrenme Stratejileri Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması", Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 4(2), ss. 207-239.
• Festinger, L. (1957), A theory of cognitive dissonance, Evanston, IL: Row & Peterson.
• Fornell, C. ve Larcker, D. F. (1981), "Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error", Journal of Marketing Research, 18, ss. 39-50.
• Gözüm, S. ve Aksayan, S. (2003), "Kültürlerarası Ölçek Uyarlaması İçin Rehber II: Psikometrik Özellikler ve Kültürlerarası Karşılaştırma", Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 5(1), ss. 3-14.
• Hair, J. F., Anderson, R. E., Babin, B. J. ve Black, W. C. (2010), Multivariate Data Analysis: A Global Perspective (Vol. 7), Upper Saddle River, NJ: Pearson.
• Hunt, S. D. (1970), "Post-transaction communications and dissonance reduction", The Journal of Marketing, 34(3), ss. 46-51.
• Koller, M. ve Salzberger, T. (2007), "Cognitive Dissonance as a Relevant Construct Throughout The Decision-Making and Consumption Process-An Empirical Investigation Related to a Package Tour", Journal of Customer Behaviour, 6(3), ss. 217-227.
• Kotler, P. ve Armstrong, G. (2012), Principles of marketing, 14. Baskı, New Jersey: Pearson Int. Edt.
• Kozak, M. (2017), Bilimsel Araştırma: Tasarım, Yazım ve Yayım Teknikleri, 3. Baskı, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kline, R.B. (2011), An Easy Guide to Factor Analysis, New York: The Guilford Press.
• Milliman, R. E. ve Decker, P. J. (1990), "The use of post-purchase communication to reduce dissonance and improve direct marketing effectiveness", The Journal of Business Communication, 27(2), ss. 159-170.
• Mittelstaedt, R. (1969), "A dissonance approach to repeat purchasing behavior", Journal of Marketing Research, 6(4), s. 444-446.
• Oliver R. L. (1997), Satisfaction: A behavioral perspective on the consumer, New York: McGraw-Hill.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. ve Müller, H. (2003), "Evaluating the Fit of Structural Equation Models: Tests of Significance and Descriptive Goodness-of-Fit Measures", Methods of Psychological Research, 8(2), ss. 23-74.
• Sweeney, J. C., Hausknecht, D. ve Soutar, G. N. (2000), "Cognitive Dissonance after Purchase: A Multidimensional Scale", Psychology & Marketing, 17(5), ss. 369–385.
• Sweeney, J. C. ve Soutar, G. N. (2006), "Proceedings of the 20th Annual Conference of the Australian and New Zealand Academy of Management" İçinde J. Kennedy ve L. Di Milia (Editörler), A Short Form of Sweeney, Hausknecht and Soutar’s Cognitive Dissonance Scale, Sydney, Australia: Central Queensland University.
• Tabachnick, B.G. ve Fidell, L.S. (2001), Using Multivariate Statistics, 4. Baskı, Boston: Allyn and Bacon.
• Telci, E. E., Maden, C. ve Kantur, D. (2011), "The theory of cognitive dissonance: A marketing and management perspective", Procedia Social and Behavioral Sciences, 24, ss. 378–386.
• Yücel, E. (2018a), Turistlerin Satın Alma Sonrası Bilişsel Uyumsuzluk Düzeylerinin İncelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Yücel, E. (2018b), Leon Festinger’in Bilişsel Uyumsuzluk Kuramı, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yücel, E. ve Çizel, B. (2018), "Bilişsel Uyumsuzluk Teorisi Üzerine Kavramsal Bir İnceleme: Satın Alma Perspektifi", Journal of Yasar University, 13(50), ss. 150-163.