SOSYOLOJİNİN PENCERELERİ, PENCERELERDEN SOSYOLOJİ: PANDEMİ SÜRECİNDE İSTANBUL’DA SOSYAL KIRILGANLIK VE ÇOKLU-AFET ÜZERİNE NİTEL ARAŞTIRMA DENEYİMİ

Yıl 2022, , 23 - 35, 20.03.2022

Umut Yüksel Merve Ergün

https://doi.org/10.18490/sosars.1090597

Öz

Pandemi deneyimleri; toplumsal cinsiyet, yaş, etnisite, sosyo-ekonomik seviye gibi etkenlere bağlı olarak değişmekte ve derinleşmektedir. COVID-19 pandemisi ve fiziksel mesafe tedbirleri ise bu süreçte yürütülen sosyal araştırmalar için önemli sınırlılıklar doğurmuştur. Bu sınırlılıkları aşmak için araştırmacılar tarafından geliştirilen stratejilerin gelecek araştırmalar için sağlayabileceği yeni olanaklar da tartışılmaktadır. Bu makale, pandeminin erken döneminde İstanbul ilinde sosyal kırılganlık ve çoklu-afet kapsamında gerçekleştirilmiş iki saha araştırmasına dayanarak, bu süreçte çevrimiçi nitel araştırma yapmanın olanak ve sınırlılıklarını, yöntemsel çerçevesini ve özgün dinamiklerini ele almaktadır. Birinci araştırma kapsamında, İstanbul ilinin farklı sosyal kırılganlık seviyelerine sahip dört ilçesinin farklı mahallelerinde görev yapan 20 muhtarla görüşmeler gerçekleştirilmiştir. İkinci araştırma kapsamında ise İstanbul’un Sancaktepe ilçesinin sekiz mahallesinden sosyal kırılganlık statüsünü karşılayan 20 kişiyle görüşülmüştür. Her iki araştırmada da yarı-yapılandırılmış çevrimiçi görüşmeler gerçekleştirilmiş ve Google Haritalar Sokak Görünümü uygulamasından yararlanılmıştır. Pandemi sürecinde bu özgün koşullarda oluşan sınırlılıklar ve bu sınırlılıkları aşma stratejileri; örneklem tasarımı ve örnekleme erişim, zaman ve maliyet, araştırmacı-katılımcı arasındaki mesafe ve etik sorunlar, değişen mekân ve saha kavramı başlıklarıyla ele alınmıştır. Son olarak, bu çalışma kapsamında elde edilen tecrübelerin gelecek araştırmalar içindeki konumu tartışılmış; dijital pencerelerden yapılan sosyolojinin, sosyoloji disiplini içerisinde açabileceği pencereler üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

COVID-19 pandemisi, sağlık, sosyal kırılganlık, araştırma yöntemleri

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

120K471

Kaynakça

• Averett, K. H. (2021). A feminist public sociology of the pandemic: Interviewing about a crisis, during a crisis. Gender, Work & Organization, 28 (2), 321–329.
• Boellstorff, T. (2020, 19 Temmuz). Notes from the Great Quarantine: Reflections on Ethnography after COVID-19. 10 Temmuz 2021 tarihinde http://blog.wennergren.org/2020/06/the-future-of-anthropological-research-ethics-questions-and-methods-in-the-age-of-COVID-19-part-i adresinden erişildi.
• Bourdieu, P. (1999). Understanding. P. Bourdieu ve diğerleri (Der.) içinde, The Weight of the World: Social Suffering in Contemporary Society (s. 607-626). Stanford, CA: Stanford University Press.
• Bryman, A. (2012). Social Research Methods (4th ed.). New York: Oxford University Press.
• Cutter, S. L., (1996). Vulnerability to Environmental Hazards, Progress in Human Geography, 20 (4), 529–39.
• Cutter, S. L. ve Finch, C. (2008). Temporal and spatial changes in social vulnerability to natural hazards. Proceedings of the National Academy of Sciences, 105 (7), 2301-2306.
• Chen, L. (2020). Older Adults and COVID-19 Pandemic: Resilience Matters. Archives of Gerontology and Geriatrics, 89, 1-2.
• Connell, R. (2020). COVID-19/Sociology. Journal of Sociology, 56 (4), 745–751.
• Çaman, Ö. K. ve Karabey, S. (2020). Bir Pandeminin Su Yüzüne Çıkardıkları: Sağlıkta Eşitsizlikler ve Politikalara Yansımaları. TESEV Değerlendirme Notları 2020/12 4 Aralık 2020 tarihinde https://www.tesev.org.tr/tr/research/bir-pandeminin-su-yuzune-cikardiklari-saglikta-esitsizlikler-ve-politikalara-yansimalari/ adresinden erişildi.
• DİSK (2021). DİSK-AR Salgının Bilançosunu Çıkardı: 3,6 Milyon İstihdam Kaybı. 12 Temmuz 2021 tarihinde http://arastirma.disk.org.tr/wp-content/uploads/2021/08/Salgin-ve-Istihdam-Kaybi-Bilanco-REv3.pdf adresinden erişildi.
• Google (t.y.). [İstanbul Sancaktepe Emek Mahallesinden bir Google Haritalar Sokak Görüntüsü]. 10 Şubat 2022 tarihinde https://tinyurl.com/yh8m6p25 adresinden erişildi.
• Góralska, M. (2020). Anthropology from home. Anthropology in Action, 27 (1), 46–52.
• Gross, C. P., Essien, U. R., Pasha, S., Gross, J. R., Wang, S. Y. ve Nunez-Smith, M. (2020). Racial and ethnic disparities in population-level COVID-19 mortality. Journal of General Internal Medicine, 35 (10), 3097-3099.
• Deakin, H., & Wakefield, K. (2014). Skype interviewing: reflections of two PhD researchers. Qualitative Research, 14 (5), 603–616.
• ILO (2021). COVID-19 and the world of work. Eigth edition. 1 Kasım 2021 tarihinde https://reliefweb.int/report/world/ilo-monitor-COVID-19-and-world-work-eighth-edition- enardeitpttrthvi adresinden erişildi.
• İBB (2018). İstanbul İli Genelinde Afetler Karşısında Sosyal Hasar Görebilirlik Araştırması. 12 Temmuz 2021 tarihinde https://depremzemin.ibb.istanbul/calismalarimiz/tamamlanmis-calismalar/istanbul-ili-genelinde-afetler-karsisinda-sosyal-hasar-gorebilirlik-arastirmasi/ adresinden erişildi.
• Kalaycıoğlu, S. (2021). Afetler Sonrasında Yoksulluk, Sosyal Kırılganlık, Sosyal Politikalar ve Yeniden Yapılanma. M. Tiryakioğlu (Der.) içinde, Afetlerle Yoksullaşma: Salgınlar, Göçler ve Eşitsizlikler içinde. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• KESK (2021). COVID-19 Pandemisinin Kamu Emekçilerinin Çalışma Düzeni, Ücretleri İle Ev İçi İş Yükü Üzerindeki Etkileri Araştırması. 12 Temmuz 2021 tarihinde https://kesk.org.tr/2021/06/12/24468/ adresinden erişildi.
• Kvale, S. (2007). Doing interviews. Londra: SAGE Publications.
• Lupton, D. (2020). Doing Fieldwork in a Pandemic [Geniş-kaynak dosyası]. 12 Temmuz 2021 tarihinde https://docs.google.com/document/d/1clGjGABB2h2qbduTgfqribHmog9B6P0NvMgVuiHZCl8/edit# adresinden erişildi.
• Markham, A. N. (2005). The methods, politics, and ethics of representation in online ethnography. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Der.) içinde (s.793-820), The Sage Handbook of Qualitative Research. London: Sage Publications.
• Matthewman, S. & Huppatz, K. (2020) A sociology of COVID-19. Journal of Sociology, 56 (4):675-683.
• Mills, C.W. (1959). The Sociological Imagination. New York: Oxford University Press.
• Otis, J. (2020, 27 Mayıs ). During Colombia’s Coronavirus Lockdown, Needy Residents Signal SOS with Red Rags. NPR. 12 Temmuz 2021 tarihinde https://www.npr.org/2020/05/27/860886575/during-colombias-coronavirus-lockdown-needy-residents-signal-sos-with-red-rags adresinden erişildi.
• Öztürk, Y., Üstünalan, D. ve Metin, B. (2020) Pandemi Sürecinde Kadınların Ev İçindeki Deneyimleri ve Evde Kalmanın Duyguları. Feminist Tahayyül, 1(2). 185-225.
• Sedysheva, A. (2020). Doing qualitative research during the COVID-19 pandemic of 2020. Ask: Research and Methods, 29 (1), 75–88.
• Turan, S., & Ayataç, H. (2020). Karantina ve Kamu Sağlığı Bağlamında Sosyal Dayanıklı Mahalle. Şehir ve Düşünce, 16, 32-41. UNDRR (2017). Terminology. 10 Şubat 2022 tarihinde https://www.undrr.org/terminology adresinden erişildi.
• Uysal, G. (2020). Kovid-19 Pandemisi Şartlarında Kayıt Dışı İstihdam. TESEV Değerlendirme Notları 2020/3. 4 Aralık 2020 tarihinde https://www.tesev.org.tr/tr/research/kayit-disi-istihdam-kovid-19/ adresinden erişildi.
• Vindrola-Padros, C., Chisnall, G., Cooper, S., Dowrick, A., Djellouli, N., Symmons, S. M., … Johnson, G. A. (2020). Carrying Out Rapid Qualitative Research During a Pandemic: Emerging Lessons From COVID-19. Qualitative Health Research, 30(14), 2192–2204.