TÜRKİYE’DEKİ BEYAZ YAKALILARIN AYRIMCILIĞA DAYALI MOBBİNG DENEYİMLERİ: MÜCADELE YOLLARI VE ÖNERİLER

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 2, 210 - 252, 29.10.2018

Ezgi Özten Fatma Umut Beşpınar

https://doi.org/10.18490/sosars.476165

Öz

Bu
çalışmanın temel amacı, Türkiye’deki kentli, yüksek eğitimli, orta sınıftan
mobbing deneyimi yaşamış beyaz yakalı çalışanların anlatılarına dayanarak,
mobbing pratikleri ile ilgili eğilim ve örüntüleri saptamak ve buna bağlı
olarak mobbing konusunda çözüm ve sosyal politikalar önermektir. Çalışmanın
odağı mobbingin türlerinden biri olarak karşımıza çıkan ayrımcılığa dayalı
mobbingdir. Bu kapsamda, 20 kentli, yüksek eğitimli ve orta sınıf beyaz yakalı
çalışanla yarı yapılandırılmış derinlemesine mülakatlar yapılmıştır. Bu
çalışma, mobbingle mücadeleyi olumsuz yönde etkileyen ve mağdurların mobbing
deneyimlerini daha da zorlaştıran önemli yasal ve kurumsal eksiklikler olduğunu
göstermektedir. Dahası Türkiye’de, ayrımcılık temelli mobbing diye de tanımlanabilecek
bir mobbing formu yaygın olarak yaşanmaktadır. Bu tip mobbing fiziksel görünüm,
cinsiyet, din ve mezhep veya politik görüş gibi özelliklere dayanmaktadır.
İşyerinde ayrımcılığa dayalı mobbing toplumda artan siyasi ve sosyal
kutuplaşmanın bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Çalışmanın neticesinde,
bazı önleyici ve iyileştirici politika önerileri sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Mobbing, Ayrımcılık Temelli Mobbing, Sosyal Politika, Türkiye

Kaynakça

• Acar, A. B., & Dündar, G. (2008). İşyerinde psikolojik yıldırmaya (mobbing) maruz kalma sıklığı ile demografik özellikler arasındaki ilişkinin incelenmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37(2), 111-120. Açık, Y., Deveci, S. E., Günes, G., Gülbayrak, C., Dabak, S., Saka, G., ... & Erguder, T. (2008). Experience of workplace violence during medical speciality training in Turkey. Occupational Medicine, 58(5), 361-366. Adams, A. (1992). Bullying at Work How to confront and ovecome it. London: Virago. Agervold, M., & Mikkelsen, E. G. (2004). Relationships between bullying, psychosocial work environment and individual stress reactions. Work & Stress, 18(4), 336-351. Altunay, E., Oral, G., & Yalçınkaya, M. (2014). Eğitim kurumlarında mobbing uygulamalarına ilişkin nitel bir araştırma. Sakarya University Journal of Education, 4(1), 62-80. Altuntaş, C. (2010). Mobbing Kavramı ve Örnekleri Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma. Journal of Yaşar University, 5(18), 2995-3015. Atkinson, W. (2010). The myth of the reflexive worker: class and work histories in neo-liberal times. Work, Employment & Society, 24(3), 413-429. Atman, Ü. (2012). İşyerinde psikolojik terör: Mobbing. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 3, 157-174. Ashforth, B. (1994). Petty tyranny in organizations. Human Relations, 47(7), 755–778. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi. (2010). www.danistay.gov.tr/upload/avrupainsanhaklarisozlesmesi.pdf (Erişim tarihi: 22.08.2016) Bakó, R. K., & Szigety, T. (2011). Threatened Identities: Mobbing as a Form of Violence in Organizations. European, National and Regional Identity, 231-253. Bowling, N. A. & Beehr, T. A. (2006). Workplace harassment from the victim’s perspective: A theoreticalmodel and meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 91 (5), 998-1012. Brodsky, C. M. (1976). The harassed worker. Toronto, ON: Lexington Books. Burke, R. J., McKeen, C. A. (1992). Women in Management. In C. L. Cooper, I. T. Robertson, International Review of Industrial and Organizational Psychology. New York: Wiley. Cavus, M. F., Develi, A., & Sarıoğlu, G. S. (2015). Mobbing ve örgütsel sessizlik: enerji sektörü çalışanları üzerine bir araştırma. İşletme ve İktisat Çalişmalari Dergisi, 3(1), 10-20. Coyne, I., Seigne, E., & Randall, P. (2000). Predicting workplacevictim status frompersonality. European Journal of Work and Organizational Psychology,9 (3), 335-349. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2014). İşyerlerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) Bilgilendirme Rehberi. https://www.csgb.gov.tr/media/2053/mobbing_2014.pdf (Erişim tarihi: 22.08.2016) Çukur, C. (2016). Türk Hukuku ve Karşılaştırmalı Hukukta işyerinde psikolojik taciz. Ankara: TBMM Araştırma Merkezi. Davenport, N., Schwartz, R. D., & Elliott, G. P. (2005). Mobbing: Emotional abuse in the American workplace. Ames, IA: Civil Society Publishing. Dikmetaş, E., Top, M., & Ergin, G. (2011). Asistan hekimlerin tükenmişlik ve mobbing düzeylerinin incelenmesi. Türk Psikiyatri Dergisi, 22(3), 137-149. Duménil, G. & Levy, D. (2002). The nature and contradictions of neoliberalism. Socialist Register, 38, 43-71. Efe, S. Y., & Ayaz, S. (2010). Mobbing against nurses in the workplace in Turkey. International nursing review, 57(3), 328-334 Einarsen, S., Raknes, B. I., & Matthiesen, S. B. (1994). Bullying and harassment at work and their relationships to work environment quality: An exploratory study. European Work and Organizational Psychologist, 4(4), 381-401. Einarsen, S., & Skogstad, A. (1996). Bullying at work: Epidemiological findings in public and private organizations. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 185–201. Ghai, D. (2003). Decent work: Concept and indicators. International Labour Review, 142(2), 113-145. Göktürk, G. Y., & Bulut, S. (2012). Mobbing: İşyerinde Psikolojik Taciz. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1(24), 53-70. Gül, H. (2009). İş Sağlığında Önemli Bir Psikososyal Risk: Mobbing-Psikolojik Yıldırma. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(6), 515-520. Gül, H., & Özcan, N. (2011). Mobbing ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişkiler: Karaman il özel idaresinde görgül bir çalışma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 80-134. Hansen, A. M., Hogh, A., Persson, R., Karlson, B., Garde, A. H, & Orbaek, P. (2006). Bullying at work, health outcomes, and physiological stress response. Journal of Psychosomatic Research, 60, 63-72. Hauge, L. J., Skogstad, A., & Einarsen, S. (2009). Individual and situational factors of workplace bullying: Why do perpetrators engage in the bullying of others? Work & Stress, 23(4), 349-358. Hirschman, A. O. (1970). Exit, voice, and loyalty: Responses to decline in firms, organizations, and states (Vol. 25). Harvard university press. Kardam, F., Tokgöz, G. (2004) Gender based discrimination at work in Turkey: A cross-sectoral overview. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 59(4), 151-172. Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu (2011). İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) ve Çözüm Önerileri Komisyon Raporu. Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Yayınları, 6. Kalay, F., Oğrak, A., & Nişancı, Z. N. (2014). Mobbing, örgütsel sessizlik ve örgütsel sinizm ilişkisi: Örnek bir uygulama. Kastamonu University Journal of Economics & Administrative Sciences Faculty, 4(2), 127-143. Kırel, Ç. (2007). Örgütlerde mobbing yönetiminde destekleyici ve risk azaltıcı öneriler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2), 317-334. Koç, M. & Urasoğlu Bulut, H. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinde mobbing: cinsiyet yaş ve lise türü değişkenleri açısından incelenmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 1 (1), 64 – 80 Leymann, H. (1990). Mobbing and psychological terror at workplaces. Violence and Victims, 5(2), 119-126. Leymann, H. (1996). The content and development of mobbing at work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 165-184. Leymann, H., & Gustafsson, A. (1996). Mobbing at work and the development of post-traumatic stress disorders. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 251-275. Lind, K., Glaso, L., Pallesen, S., & Einarsen, S. (2009). Personality profiles among targetsand nontargets ofworkplace bullying. European Psychologist, 14(3), 231–237. Matthiesen, S. B., & Einarsen, S. (2010). Bullying in the workplace: Definition, prevalence, antecedents and consequences. International Journal of Organization Theory and Behavior, 13(2), 202. Melamed, T. (1995). Barriers to Women’s Career Success: Human Capital, Career Choices, Structural Determinants, or Simply Sex Discrimination. Applied Psychology: a Biternational Review, 44(4), 295-313. Mizrahi, R. (2013). Çalışma Hayatında Mobbing ile Mücadele Yöntemleri. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(2), 443-452. Niedl, K. (1996). Mobbing and well-being: Economic and personnel development implications. European journal of work and organizational psychology, 5(2), 239-249. O’Moore, M., Lynch, J., & Daeid, N. N. (2003). The rates and relative risks of workplace bullying in Ireland, a country of high economic growth. International Journal of Management and Decision Making, 4(1), 82-95. Öke, K., & Yücetürk, E. E. (2005). Mobbing and bullying: legal aspects related to workplace bullying in Turkey. SEER-South-East Europe Review for Labour and Social Affairs, 2, 61-70. Özarallı, N., & Torun, A. (2011). Biçimsel ve biçimsel olmayan iletişim, yönetici ile kuruma duyulan güven ve üstün uzmanlık gücü arasındaki ilişkiler üzerine bir araştırma. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi. 6 (2), 101-113. Özdemir, S., Tosun, B., Bebiş, H., & Yava, A. (2013). Hemşire Kaleminden Mobbing: İş Yerinde Psikolojik Saldırı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(2), 183-190. Özkul, A. G. B., & Çarıkçı, I. H. (2010). Mobbing ve Türk Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 15(1), 481-499. Özler, D. E., Atalay, C. G., & Şahin, M. D. (2008). Mobbing’in örgütsel bağlılık üzerine etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 37-60. Öztürk, M., & Şahbudak, E. (2017). İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) ve İş Doyumu: Cumhuriyet Üniversitesindeki Araştırma Görevlileri Üzerine Bir Çalışma. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 20(2), 200-228. Palaz, S., Özkan, S., Sarı, N., Göze, F., Şahin, N., & Akkurt, Ö. (2008). İş Yerinde Psikolojik Taciz (mobbing) Davranışları Üzerine bir Araştırma: Bandırma Örneği. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 10(4), 41-58. Rusbult, C. E., Farrell, D., Rogers, G., & Mainous, A. G. (1988). Impact of exchange variables on exit, voice, loyalty, and neglect: An integrative model of responses to declining job satisfaction. Academy of Management Journal, 31(3), 599-627. Rusbult, C. E., Zembrodt, I. M., & Gunn, L. K. (1982). Exit, voice, loyalty, and neglect: Responses to dissatisfaction in romantic involvements. Journal of Personality and Social Psychology, 43, 1230-1242. Samnani, A.-K., & Singh, P. (2012). 20 years of workplace bullyingresearch: A review of the antecedents and consequences of bullying in the workplace. Aggression and Violent Behavior, 17(6), 581–589. Schuster, B. (1996). Rejection, exclusion, and harassment at work and in schools – An integration of results from research on mobbing, bullying, and peer rejection. European Psychologist, 1, 293-317. Sert, Ö., & Wigley, A. A. (2015). Üniversitelerde Bezdiriyi Dillendirmek. Eğitim Bilim Toplum, 13(51), 8-32. Shallcross, L., Sheehan, M., & Ramsay, S. (2008). Workplace mobbing: Experiences in the public sector. Workplace Mobbing: Experiences in the Public Sector, 13(2), 56-70. Skietrys, E., Raipa, A., & Bartkus, E. V. (2008). Dimensions of the efficiency of public-private partnership. Engineering Economics, 58(3), 45-50. Tanyeri-Erdemir, T., Çitak, Z., Weitzhofer, T., & Erdem, M. (2013). Religion and discrimination in the workplace in Turkey: Old and contemporary challenges. International Journal of Discrimination and the Law, 13(2-3), 214-239. Temizel, Y. (2013). Mobbing ve Türk Hukuk Sistemindeki Yeri. Adalet Dergisi, 45, 188-223. Tınaz, P. (2006). Mobbing: İşyerinde Psikolojik Taciz. Çalışma ve Toplum, 3, 11-22. Tigrel, E. Y., & Kokalan, O. (2009). Academic mobbing in Turkey. International Journal of Behavioral, Cognitive, Educational and Psychological Sciences, 1(2), 91-99. TÜİK (2018). İşgücü İstatistikleri. www.tuik.gov.tr, (Erişim tarihi: 04.10.2018). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982). http://www.mevzuat.gov.tr/Metin1.Aspx?MevzuatKod=1.5.2709&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=&Tur=1&Tertip=5&No=2709 (Erişim tarihi: 04.10.2018) Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu. (2016). https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k6701.html (Erişim tarihi: 22.08.2016) Varhama, L. M., & Björkqvist, K. (2004). Conflicts,Burnout, and Bullying in Finnish and a Polish Company: a cross-national comparison. Perceptual and Motor Skills, 98, 1234-1240. Yaman, E., Vidinlioğlu, Ö., & Çitemel, N. (2010). İşyerinde psikoşiddet, motivasyon ve huzur: Öğretmenler çok şey mi bekliyor? Psikoşiddet mağduru öğretmenler üzerine. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 1136-1151. Yılmaz, A., Özler, D. E., & Mercan, U. N. (2008). Mobbing ve örgüt iklimi ile ilişkisine yönelik ampirik bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(26), 334-357. Zapf, D. (1999). Organisational, work group related and personal causes of mobbing/bullying at work. International Journal of Manpower, 20(1/2), 70-85. Zapf, D., & Einarsen, S. (2001). Bullying in the workplace: Recent trends in research and practice—An introduction. European Journal of Work and Organizational Psychology, 10(4), 369-373. Žukauskas, P., & Vveinhardt, J. (2009). Socio-demographic characteristics of mobbing and discrimination in employee relations. Transformations in Business & Economics, 8(3), 18.