ÇAĞDAŞ SOSYOLOJİK İKİLEMLER İÇİN BİR MİLAT: PARSONS-SCHUTZ TARTIŞMASI

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 3, 450 - 470, 30.10.2022

Mehmet Emin Balcı

https://doi.org/10.18490/sosars.1196601

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada “çağdaş sosyal teori”nin muhtemel doğum anlarından birine odaklanılmaktadır: Parsons ve Schutz tartışması. Yaşadıkları çağ ve aldıkları eğitim itibariyle klasik sosyoloji dönemine ait olan iki sosyoloğun mektuplaşmaları çağdaş sosyolojinin ilerleyen süreçte yaşayacağı kuramsal gerilimler için adeta bir milattır. Toplumsal fenomenleri, bir meta-sistemin öngörülebilir sonucu olarak gören sistem yanlısı yaklaşımlar için Parsons; toplumsal fenomenleri bireyler arası bir etkinlik olarak gören aktör merkezli yaklaşımlar için Schutz kurucu bir referans olmuştur. Ülkemizde son yıllarda ciddi ilgi gören çağdaş sosyal teorinin imkan ve gerilimlerine tarihsel sosyolojik bir açılım kazandırmayı amaçlayan çalışmada Parsons ve Schutz’un birbirleri hakkındaki bilimsel yazıları ve özel yazışmaları eleştirel söylem analizine tabi tutulmaktadır. Öncelikle mektuplaşmanın ve polemiklerin nesnel tarihi tanımlanmaktadır. İkinci olarak söz konu metinler tematik ve biçimsel olarak analiz edilmektedir. Son olarak da yazışmalar toplumsal eylem söyleminin birer dispozitifi olarak incelenmekte; Parsons ve Schutz’un söylemlerinin çağdaş sosyolojinin disiplinleşme süreci içindeki kurumsal konumlarının değişmesine sebep olan söylemsel etmenler tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal eylem, yapı-fail, sistem, fenomenoloji, eleştirel söylem analizi, sosyoloji tarih yazımı

Kaynakça

• Arkonaç, S. (2015). Psikolojide Söz ve Anlam Analizi. İstanbul: Ayrıntı.
• Barber, M. (2004). The Participating citizen. Albany: State University of Press.
• Balcı, M. (2020). Gerilimi sürdürmek: Sosyolojik ikilemler üzerine soy-kütüksel bir deneme. İstanbul: Runik.
• Calhoun, C. ve Antwerpen, J. (2007). Orthodoxy, heterodoxy and hierarchy: ‘mainstream’ sociology and its challengers, Craig Calhoun (Ed.), Sociology in America içinde (367-410), University of Chicago Press, 367-410.
• Coser, L. (1979). A dialogue of the deaf. Contemporary Sociology, 8(5), 680-682.
• Etzrodt, C. (2013). The Methodological implications of the Schutz-Parsons debate. Open Journal of Philosophy, 3(1), 29-38.
• Foucault, M. (1980). The Confession of the flesh, Colin Gordon (Ed.), Power/knowledge: selected interviews and other writings (1972-1977) içinde (pp. 194-228). Colin Gordon, Leo Marshall, John Mepham, Kate Soper (Çev.). New York: Pantheon Books.
• Foucault, M. (1995). Söylemin düzeni, Ders özetleri 1970-1982 (Çev. Selahattin Hilav) içinde. (s. 9-39). İstanbul: Yapı Kredi.
• Foucault, M. (1999). Bilginin arkeolojisi, (Çev. Veli Urhan). İstanbul: Birey.
• Foucault, M. (2014). Özne ve iktidar, Özne ve iktidar içinde, (Çev. Işık Ergüden-Osman Akınhay). (s.57-82), İstanbul: Ayrıntı.
• Garfinkel, H. (2015). Etnometodolojide araştırmalar (çev. Ümit Tatlıcan), Ankara: Heretik.
• Gerhardt, U. (1999). A world from brave to new: Talcott Parsons and the war effort at Harvard university. Journal of the History of the Behavioral Sciences, 35(3), 257–289.
• Giddens, A. (1979). Schutz and Parsons: problems of meaning and subjectivity. Contemporary Sociology, 8(5), 682-685.
• Gouldner, A. (2015). Batı sosyolojisinin yaklaşan krizi, (Çev. Mesut Şenol). Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Gouldner, A. (1968). The Sociologist as partisan: sociology and the welfare state, The American Sociologist, 3(2), 103-116.
• Grathoff, R. (1978). The Theory of social action: The correspondence of Alfred Schutz and Talcott Parsons, Bloomington and London: Indiana University Press.
• Habermas, J. (2001). İletişimsel eylem kurami, (Çev. Mustafa Tüzel). İstanbul: Kabalcı.
• Jäger, S. (2001). Discourse and knowledge: theoretical and methodological aspects of a critical discourse and dispositive analysis. Ruth Wodak and Michael Meyer (Ed.). Methods of critical discourse analysis içinde (pp.32-62). London: Sage Publications.
• Kuhn, T. (2021). Bilimsel devrimlerin yapısı (Çev. Nilüfer Kuyaş), İstanbul: Kırmızı.
• Lequire, P. and Silver, B (2013). Talcott Parsons and Eric Voegelin: “Correspondence, 1940-1944.” European Journal of Sociology, 54(2), 1-64.
• Nisbet, R. (1969). The Comparative method, Social change and history içinde (pp.189-208), Oxford University Press.
• Parsons, T. (2015). Toplumsal eylemin yapısı. (Çev. Adem Bölükbaşı), Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Popper, K. (2022). Bilimsel araştırmanın mantığı (Çev. İlknur Ata-İbrahim Turan), İstanbul: Yapı Kredi.
• Psathas, G. (2004). Alfred schutz's influence on American sociologists and sociology, Human Studies, 27(1), 1-35.
• Rehorick, D. (1980). Schutz and Parsons: debate or dialogue?, Human Studies, 3(1), 347-355.
• Schutz, A. (1967). The Phenomenology of the social world. (Çev. George Walsh and Frederick Lehnert), New York: Northwestern University Press.
• Schutz, A. (1976). Collected papers II: studies in social theory, Arvid Brodersen (Ed.). Martinus Nijhoff: The Hague.
• Smith, D. (1987). The Everyday world as problematic: a feminist sociology, Boston: Nort Easteren University.
• Wagner, G. and Weiss, G. (2011). A friendship that lasted a lifetime: the correspondence between Alfred Schutz And Eric Voegelin, (Çev. William Petropulos), Columbia, University of Missouri Press.