DNA’mıza Yazılı Muhafazakârlık: Paleo Manifesto’da Geçmiş ve Toplumsal Cinsiyetin Neoliberal Yeniden İnşası

Yıl 2025, Cilt: 28 Sayı: 2, 23 - 42, 29.10.2025

Meriç Kükrer , Tuğba Balkan

https://doi.org/10.18490/sosars.1813069

Öz

Paleo diyeti, insan biyolojisinin milyonlarca yıl süren evrimsel süreç sonucunda şekillendiği ve bu biyolojinin modern yaşam biçimleriyle uyumsuz olduğu varsayımına dayanır. İlk olarak tahılların dışarıda bırakıldığı bir beslenme rejimiyle iştahı kontrol altına almayı ve bedeni düzenlemeyi amaçlayan bu yaklaşım, bazı yorumcular tarafından geçmişe yönelik bir “altın çağ” nostaljisiyle harmanlanarak, uygarlık eleştirisi niteliği kazanan Paleo hareketine evrilir. Böylece, başlangıçta bir beslenme tercihi olarak ortaya çıkan Paleo yaklaşımı, zamanla doğaya dönüş ideali, beden, performans, irade ve toplumsal cinsiyet normları etrafında örülen ideolojik bir yaşam biçimine dönüşür. Bu makale Paleo hareketinin söylemsel yapısını, John Durant’ın The Paleo Manifesto (2013) kitabını temel alarak eleştirel bir söylem analiziyle incelemektedir. Makalenin temel argümanı, Paleo hareketinin bir beslenme pratiğinin ötesine geçerek uygarlık eleştirisi ve toplumsal cinsiyet rollerinin yeniden inşası üzerinden muhafazakâr ve neoliberal değerleri içeren bir yaşam tarzı önerdiğidir. Paleo Manifesto, insan doğasına dönük biyolojik bir restorasyon çağrısı yaparken, modernitenin evrenselci değerlerini reddeden bir toplumsal tahayyül sunar. Bu tahayyül, Alternatif Sağ düşünce ile örtüşen bir biçimde, eşitsizliklerin doğallaştırılması, geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinin yeniden tesisi ve hiper-maskülenliğin yüceltilmesi gibi unsurları içerir. Bu bağlamda Paleo hareketi, yalnızca bir beslenme biçimi sunmakla kalmaz; beden, doğa ve toplumsal roller üzerinden şekillenen normatif düzenlemeleriyle, sağ ideolojilerin kültürel alandaki etkisini pekiştiren bir metapolitik müdahale alanı haline gelir. Makale, Paleo yaklaşımının feminizm, vejetaryenlik/veganlık ve eşitlikçi taleplerle kurduğu gerilimli ilişkiyi tartışmaya açmaktadır. Bu doğrultuda, Paleo anlatısının sağ popülist ve mizojinist söylemlerle nasıl kesiştiğini ortaya koymayı ve hareketin muhafazakâr ve neoliberal değerlerle kurduğu ideolojik yakınlığı söylemsel düzeyde analiz etmeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Paleo Hareketi , Paleo Manifesto , Altın Çağ , Toplumsal Cinsiyet , Alternatif Sağ , Neoliberalizm

Kaynakça

• Adams, C. J. (2015). Etin cinsel politikası: Feminist-vejetaryen eleştirel kuram (G. Tezcan & M. E. Boyacıoğlu, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Appadurai, Arjun (2017). Demokrasi yorgunluğu (M. Şahin, Çev.). H. Geiselberger (Ed.), Büyük gerileme: Zamanımızın ruh hali üstüne uluslararası bir tartışma içinde (s. 17-29). İstanbul: Metis Yayınları.
• Baker, U. (2006). Muhafazakâr kisve. M. Gültekingil & T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de siyasal düşünce: Muhafazakârlık içinde (Cilt 5, ss. 101-104). İstanbul: İletişim Yayınları. Bauman, Z. (2018). Retrotopya (A. Karatay, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Belge, M. (2006). Muhafazakârlık üzerine. M. Gültekingil & T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de siyasal düşünce: Muhafazakârlık içinde (Cilt 5, ss. 92–100). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bora, T., & Onaran, B. (2006). Nostalji ve muhafazakârlık: “Mâzi cenneti”. M. Gültekingil& T. Bora (Ed.), Modern Türkiye’de siyasal düşünce: Muhafazakârlık içinde (Cilt 5, ss. 234–260). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Brown, W. (2021). Neoliberalizmin harabelerinde: Batı’da antidemokratik siyasetin yükselişi (B. Doğan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Buchanan, P. J. (2001). The death of the West. New York: St. Martin’s Press.
• Butler, J. (2010). Cinsiyet belası (B. Ertür, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Connell, R. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar (C. Soydemir, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Cordain, L. (2002). The Paleo Diet: Lose weight and get healthy by eating the food you were designed to eat. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
• Cordain, L. & Friel, J. (2005). The paleo diet for athletes: the ancient nutritional formula for peak athletic performance. Emmaus, Pa.: Rodale Press.
• Dardot, P., & Laval, C. (2012). Dünyanın yeni aklı: Neoliberal toplum üzerine deneme (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Darwin, C. (2022). Türlerin kökeni (E. D. Özsoy, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• de Benoist, A., & Champetier, C. (2012). Manifesto for a European Renaissance. London: Arktos Media.
• de Vany, A. (2010).The new evolution diet: what our paleolithic ancestors can teach us about weight loss, fitness, and aging. Emmaus, PA: Rodale Press.
• Demirhan Erdemir, A. (1989). Ahlat-ı Erbaa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 2). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Douglas, M. (2007). Saflık ve tehlike (E. Ayhan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Durant, J. (2013). The Paleo Manifesto: Ancient wisdom for lifelong health. New York: Harmony.
• Eaton, S. B., & Konner, M. (1985). Paleolithic Nutrition: A consideration of its nature and current implications. The New England Journal of Medicine, 312(5), 283–289.
• Epstein, S. (2007). Inclusion: the politics of difference in medical research. Chicago: University of Chicago Press.
• Evola, J. (2002). Men among the ruins: Post-war reflections of a radical traditionalist (G. Stucco, Çev.). Rochester, VT: Inner Traditions.
• Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: The critical study of language. London: Longman.
• Gehlen, A. (1988). Man: His nature and place in the world (C. McMillan & K. Pillemer, Çev.). New York: Columbia University Press.
• Geiselberger, H. (2017). Önsöz (O. Kılıç, Çev.). H. Geiselberger (Ed.), Büyük gerileme: Zamanımızın ruh hali üstüne uluslararası bir tartışma içinde (ss. 9-15). İstanbul: Metis.
• Gramsci, A. (2007). Hapishane defterleri (A. Cemgil, Çev.). İstanbul: Belge Yayınları.
• Harvey, D. (1997). Postmodernliğin durumu (S. Savran, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Hawkins, M. (1997). Social Darwinism in european and american thought, 1860–1945: Nature as model and nature as threat. Cambridge: Cambridge University Press.
• Hermansson, P., Lawrence, D., Mulhall, J., & Murdoch, S. (2023). Uluslararası alternatif sağ: 21. yüzyıl faşizmi mi? (E. Genç, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hofstadter, R. (1992). Social Darwinism in american thought. Boston: Beacon Press.
• Horkheimer, M. (1990). Akıl tutulması (O. Koçak, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Johnson, A. R. (2015). The paleo diet and the American weight loss utopia 1975–2014. Utopian Studies, 26(1), 101–124.
• Johnson, A. R. (2016). Paleo diets and utopian dreams. Skeptic, 21(3), 10–18.
• Keller, E. F. (2016). Toplumsal cinsiyet ve bilim üzerine düşünceler (F. B. Aydar, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Kiely, R. (2019). Locating Trump: Paleoconservatism, neoliberalism, and anti-globalization. Socialist Register, 55, 126–149.
• Kresser, C. (2013). Your personal paleo code: the three-step plan to lose weight, reverse disease, and stay fit and healthy for life. New York: Little, Brown.
• Laclau, E., & Mouffe, C. (2012). Hegemonya ve sosyalist strateji: Radikal demokratik bir politikaya doğru (A. Kardam, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Leacock, E. (1978). Women’s status in egalitarian society: Implications for social evolution. Current Anthropology, 19(2), 247–275.
• Leibniz, G. W. (2021). Teodise: İmanla aklın uygunluğu üzerine konuşma (H. Batuhan, Çev.). Ankara: Fol Kitap.
• Lévi-Strauss, C. (2012). Yapısal antropoloji (A. Kahiloğulları, Çev.). Ankara: İmge Yayıncılık.
• Manne, K. (2017). Down girl: the logic of misogyny. USA: Oxford University Press.
• Martin, E. (1987). The woman in the body: a cultural analysis of reproduction. Boston: Beacon Press.
• Meloni, M. (2014). How biology became social, and what it means for social theory. The Sociological Review, 62(3), 593–614. https://doi.org/10.1111/1467-954X.12151
• Merriam-Webster. (n.d.). Regimen. Merriam-Webster.com dictionary içinde. Erişim: 30, Haziran, 2025, https://www.merriam-webster.com/dictionary/regimen
• Mudde, C. (2022). Günümüzde aşırı sağ (S.E. Türközü, Çev.). İstanbul: Nika Yayıncılık.
• Nachtwey, O. H. (2017). Uygarlık dışına çıkma: Batı toplumlarındaki geriye yönelik eğilimler üzerine (O. Kılıç, Çev.). H. Geiselberger (Ed.), Büyük gerileme: Zamanımızın ruh hali üstüne uluslararası bir tartışma içinde (ss. 155–167). İstanbul: Metis Yayınları.
• Nişanyan, S. (2018). Nişanyan sözlük: Çağdaş Türkçe’nin etimolojisi. İstanbul: Liber Plus Yayınları.
• Okumuş, E. (2024). Popüler bir konu olarak paleo diyete eleştirel bakmak. Kültür ve İletişim, 27(53), 165-191. https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.1431307
• Oudshoorn, N. (1994). Beyond the natural body: an archaeology of sex hormones. London: Routledge.
• Rebrovick, T. (2015). The politics of diet: Eco-dietetics, neoliberalism, and the history of dietetic discourses. Political Research Quarterly, 68(4), 678–689. https://doi.org/10.1177/1065912915605183
• Rose, S. (1997). Lifelines: Biology, freedom, determinism. Oxford: Oxford University Press.
• Schiebinger, L. (1993). Nature’s body: gender in the making of modern science. Boston: Beacon Press.
• Sisson, M. & Meier, J. (2010). The primal blueprint cookbook: primal, low carb, paleo, grain-free, dairy-free and gluten-free. Los Angeles: Primal Nutrition.
• Sisson, M. (2012). The primal blueprint: reprogram your genes for effortless weight loss, vibrant health, and boundless energy. Los Angeles: Primal Nutrition.
• Slocum, S. (1975). Woman the gatherer: Male bias in anthropology. R. R. Reiter (Ed.), Toward an anthropology of women içinde (ss. 36-50). New York: Monthly Review Press.
• Spengler, O. (1926). The decline of the West (C. F. Atkinson, Çev.). New York: Alfred A. Knopf.
• Türk Dil Kurumu. (n.d.). Diyet. Güncel Türkçe sözlük içinde. Erişim: 30, Haziran, 2025 https://sozluk.gov.tr
• Voegtlin, W. L. (1975). The Stone Age diet. New York: Vantage Press.
• von Hayek, F. A. (2013). Özgürlüğün anayasası (Y. Z. Çelikkaya, Çev.). Ankara: Bigbang Yayınları.
• Wolf, R. (2010). The paleo solution: the original human diet. Las Vegas: Victory Belt Publishing.
• Žižek, S. (2017). Popülist cazibe (M. Şahin, Çev.). H. Geiselberger (Ed.), Büyük gerileme: Zamanımızın ruh hali üstüne uluslararası bir tartışma içinde (ss. 211–224). İstanbul: Metis Yayınları.