İRAN-HİNDİSTAN SAHASINDA HÜKÜM SÜREN BAZI ORTA ÇAĞ TÜRK DEVLETLERİNDE FİLLERİN AYAKLARI ALTINDA EZDİRMEK CEZASI VE UYGULANIŞI HUSUSUNDA BİRTAKIM TESPİTLER

Yıl 2024, , 635 - 648, 31.07.2024

Sinan Tarifci

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1413871

Öz

Hayvanlar âleminde müstesna bir yer işgal eden fillerden pek çok farklı alanda istifade edilmiştir. Savaş, nakliye, avlanma, geçit resmi, gezinti gibi eylemlerde filden yararlanıldığı gibi, hediyeleşmeler ve merasimlerde de fil kullanılmıştır. Filin kullanım alanlarından biri de ölüm cezasının infazıdır. Kahramanlık ve güç kaynağı olan fillerin ayakları altında ezdirmek cezası, dönemin anlayışına göre, hükümdarın cezalandırıcı otoritesini sembolize ediyor, haşmetini ve hayranlık uyandıran etkileyiciliğini artırıyordu; öte yandan da ciddi bir caydırıcı niteliği haizdi. Bu ceza, başlıca askerî ve siyasî mahiyette devlete ve sultanın şahsına karşı işlenen suçlar ile asayişe ilişkin suçlara karşı verilmiştir. Bunun için özel olarak eğitilmiş ve teçhiz edilmiş filler kullanılırdı. Bu çalışmada, İran-Hindistan sahasında teşekkül eden Orta Çağ Türk devletlerinden hususiyetle Gazneliler, Büyük Selçuklular ve Delhi Türk Sultanlığı zamanında tatbik edilen fillerin ayakları altında ezdirmek cezası ve uygulanışı hususunda bazı dönem kronikleri, edebî eserleri, siyasetnameleri ve seyahatnamelerine, bu arada tetkiklere istinaden birtakım tespitlere yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Gazneliler, Büyük Selçuklular, Delhi Türk Sultanlığı, Hindistan, fil

Etik Beyan

Makale araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır. Yapılan bu çalışma etik kurul izni gerektirmemektedir.

Some Findings About the Punishment and Practice of Crushing Under the Feet of Elephants in Some Medieval Turkic States Ruling in the Iran-India Area

Öz

Elephants, which have an exceptional place in the animal kingdom, have been utilized in many different areas. Elephants were used in activities such as war, transportation, hunting, parades, and excursions, as well as in gifts and ceremonies. One of the uses of the elephant is the execution of the death penalty. The punishment of crushing under the feet of elephants symbolized the punitive authority of the ruler and increased his magnificence and admirable impressiveness. This punishment was given mainly for crimes of a military and political nature, committed against the state and the sultan's person, as well as against crimes related to public order. Specially trained and equipped elephants were used for this purpose. In this study, some determinations will be made regarding the punishment and practice of crushing under the feet of elephants during the reign of the Ghaznavīds, the Great Seljuks and the Turkic Sultanate of Delhi.

Anahtar Kelimeler

Ghaznavīds, Great Seljuks, Turkic Sultanate of Delhi, India, elephant

Kaynakça

• Anonim. (2018). Târîh-i Sîstân. (Çev: V. Öntürk), Ayışığı Kitapları.
• Behrâmî Niyâ, U. (1392/2013). Huşûnet û şikence der asr-i Selcûkî. Târîh û Temeddun-i İslâmî, sâl-i nohom, 81-100.
• Bosworth, C. E. (1991). Fīl. The Encyclopaedia of Islam 2 içinde (893-894. ss.).
• Çetin, A. (2013). Ortaçağda devletin iki yüzü -Devletnâme: Liyâkatın izinde devleti düşünmek-. Lotus Yayınevi.
• Digby, S. (1971). War-horse and elephant in the Dehli Sultanate -A study of military supplies-. Oxford.
• Duman, İ. (2020). Büyük Selçuklu ordusunda kullanılan savaş aletleri. Selenge Yayınları.
• Ebû’l-Ferec, Gregory (Bar Hebraeus). (1999). Ebû’l-Ferec tarihi. (Çev: Ö. R. Doğrul), 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• el-Beyhakî, Ebû’l-Fazl Muhammed b. Hüseyin. (1383/2004). Târîh-i Beyhakî. (Nşr: A. E. Feyyâz, Haz: M. C. Yâhakkî), İntişârât-i Dânişgâh-i Firdevsî-yi Meşhed.
• el-Ömerî, Şihâbü’d-Dîn b. Fazlullâh. (2014). Mesâlikü’l-ebsâr (Türkler hakkında gördüklerim ve duyduklarım). (Çev: A. Batur), Selenge Yayınları.
• es-Seâlibî, Ebû Mansur. (1997). Âdâbü’l-mülûk (Hükümdarlık sanatı). (Çev: S. Aykut), İnsan Yayınları.
• Hâkânî-yi Şirvânî. (1382/2003). Dîvân. (Nşr: Ziyâü’d-Dîn-i Seccâdî), İntişârât-i Zevvâr.
• Halîlî, M. (1381/2002). Târîh-i şikence -Târîh-i koştâr û âzâr der Îrân-. Kasîdeserâ.
• İbn Battûtâ. (2014). İbn Battûta seyahatnâmesi. (Çev: A. S. Aykut), Yapı Kredi Yayınları.
• İbnü’l-Esîr. (2006). el-Kâmil fi’t-tarih (İslâm tarihi). (Çev: A. Özaydın, Red: M. Tulum), 10-11, Bahar Yayınları.
• İbnü’t-Tıktakâ. (2016). el-Fahrî (Devlet idaresi, halifeler, vezirleri tarihi, 632-1258). (Çev: R. Şeşen), Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Kanat, C. (2010). Ortaçağ Türk devletlerinde suç ve ceza. Küre Yayınları.
• Kansoy, U. (2019). Savaş hayvanı olarak fillerin yetenekleri ve kusurları. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6(3), 1475-1513.
• Koç, B. (2021). Devletin farklı yüzü cezalandırma usullerine Delhi Türk Sultanlığı’ndan bakmak (1206-1320). Selçuk Türkiyat, (51), 115-136.
• Kortel, S. H. (2000). Delhi Türk sultanı Alaü’d-Dîn Halacî’nin Moğol siyâseti. Tarih Dergisi, (36), 261-281.
• Kortel, S. H. (2006). Delhi Türk Sultanlığı’nda teşkilat (1206-1414). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Köymen, M. A. (2011). Büyük Selçuklu İmparatorluğu tarihi -Alp Arslan ve zamanı-. 3, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Lange, C. (2008). Justice, punishment and the medieval Muslim imagination. Cambridge University Press.
• Merçil, E. (2014). Afganistan ve Hindistan’da bir Türk devleti Gazneliler (Siyaset, teşkilât, kültür) -Makaleler-. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Mez, A. (2014). Onuncu yüzyılda İslâm medeniyeti -İslâm’ın rönesansı-. (Çev: S. Şaban), İnsan Yayınları.
• Mu’izzî. (1362/1983). Dîvân. (Nşr: N. Heyyerî), Neşr-i Merzbân.
• Nizâmî-yi Gencevî. (1393/2014). Hamse. (Nşr: S. B. Mojdehî), İntişârât-i Dûstân.
• Nizâmü’l-Mülk. (1976). Siyâsetnâme. (Nşr: M. A. Köymen), Farsça metin, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Nizâmü’l-Mülk. (2017). Siyâsetnâme. (Çev: M. Kanar), Say Yayınları.
• Özaydın, A. (2001). Sultan Berkyaruk devri Selçuklu tarihi (485-498/1092-1104). İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Piyadeoğlu, C. (2014). Gazneliler ve Büyük Selçuklular’da filin kullanılmasına dair bazı tespitler. XI. Milli Türkoloji Kongresi Bildirileri II içinde (67-90. ss.), İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Ruska, J. [Ch. Pellat]. (1991). Fīl. The Encyclopaedia of Islam içinde (892-893. ss.), 2.
• Schacht, J. (1977). İslâm hukukuna giriş. (Çev: M. Dağ, A. Şener), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Schafer, E. H. (2020). Semerkand’ın altın şeftalileri -Göktürkler ve Uygurlar döneminde uluslararası ticaret-. (Çev: S. Acar), Selenge Yayınları.
• Scott, G. (2001). İşkencenin tarihi. (Çev: H. Koyukan), Dost Kitabevi Yayınları.
• Sedghi, N. & Tarifci, S. (2020). Selçuklular ve Büveyhîler arasındaki rekabetin tarih yazıcılığı sahasındaki aktörleri: İbn Hassûl ve Ebû İshâk es-Sâbî. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, (93), 241-266.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî. (2011). Mir’atü’z-zamân fî târîhi’l-âyân’da Selçuklular. (Çev: A. Sevim), Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Timur, M. (2012). Gazneli Devletinden Babürlüler Devletine kadar bölgede kurulan hanedanlıklar (1206-1526). (Yayımlanmamış doktora tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yazıcı, T. (1996). Fil. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (67-68. ss.), 13, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.