A REVIEW OF THE CAPE GELIDONYA AND ULUBURUN SHIPWRECKS SHED LIGHT ON CYPRUS MARITIME ACTIVITIES

Yıl 2024, , 467 - 477, 31.07.2024

İlknur Günel

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1414674

Öz

Cyprus had an important place in the ancient Mediterranean trade thanks to its geostrategic location. The island, drew attention with its copper resources and ceramic products in the Bronze Age. Archaeological remains unearthed in Uluburun and Cape Gelidonya shipwrecks support this situation. The cargo of shipwrecks and the route they followed show both the extent of maritime trade during this period and Cyprus’ position in these commercial activities. The high ratio of Cypriot copper and ceramics to the total amount of goods in the shipwrecks is instructive in terms of understanding the role of Cyprus in the maritime activities. The hypothesis of their potential Cypriot origin is supported by the higher quantity of Cypriot-origin products found on these wrecks compared to others. The fact that Cyprus is an important port on the route followed by merchantships and even the view that it could be the initial departure point of them, makes it worth to consider. Accordingly, in this study, the Cape Gelidonya and Uluburun shipwrecks, and the Cypriot goods they contain are examined, and the active role of Cyprus in the maritime trade of the period is investigated.

Anahtar Kelimeler

Uluburun Shipwreck, Cape Gelidonya Shipwreck, ingot, Cyprus, trade

Etik Beyan

The article has been prepared in accordance with research and publication ethics. This study does not require ethics committee approval.

Kıbrıs Denizcilik Faaliyetlerine Işık Tutan Gelidonya ve Uluburun Batıkları Hakkında Bir İnceleme

Öz

Jeostratejik konumu itibariyle Kıbrıs, Eski Çağ Akdeniz ticaretinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Tunç Çağı’nda, sahip olduğu bakır kaynakları ve keramik ürünleri ile dikkat çeker. Uluburun ve Gelidonya Burnu batıklarında ele geçen arkeolojik kalıntılar bu durumu desteklemektedir. Batıkların muhteviyatı ve takip ettikleri rota hem dönem deniz ticaretinin boyutunu hem de Kıbrıs’ın söz konusu ticari faaliyetlerdeki yerini göstermektedir. Kıbrıs bakırı ve keramiğinin batıklardaki toplam ürün miktarına oranının fazla olması, Kıbrıs’ın denizcilik faaliyetlerinin anlaşılırlığı açısından yol göstericidir. Gemilerin Kıbrıs kökenli olabileceği savı, batıklardaki Kıbrıs kökenli ürün miktarının diğerlerine oranla fazla olması gerçeğiyle de örtüşmektedir. Kıbrıs’ın ticaret gemilerinin izlediği rota üzerinde önemli bir uğrak yeri olması ve belki de gemilerin ilk çıkış noktası olabileceği görüşü konuyu üzerinde düşünmeye değer kılmaktadır. Bu doğrultuda bu çalışmada Geç Tunç Çağı’nda Kıbrıs deniz ticaretine ışık tutan Gelidonya Burnu ve Uluburun batıkları ile içinde barındırdıkları Kıbrıs malları incelenmekte, Kıbrıs’ın dönem deniz ticaretindeki aktif rolü araştırılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Uluburun Batığı, Gelidonya Burnu Batığı, bakır külçe, Kıbrıs, ticaret

Kaynakça

• Akkermans, P. M. M. G. & Shcwartz, G. M. (2003). The archaeology of Syria. Cambridge University Press.
• Alparslan, M. (2013). Hitit Devleti’nde ticaret. Aktüel Arkeoloji Dergisi, (33), 75-83.
• Aström, P. (1999). The Cypriote pottery from the Iria Shipwreck. In W. Phelps, Y. Lolos, Y. Vichos (Eds.), The Point Iria Wreck: Interconnections in the Mediterranean ca. 1200 BC (pp. 131-138), Hellenic Institute of Marine Archaeology.
• Bachhuber, C. (2006). Aegean interest on the Uluburun Ship. American Journal of Archaeology, 110(3), 345-363.
• Bass, G. F. (1967). The ingots. Cape Gelidonya: a Bronze Age Shipwreck. Transactions of the American Philosophical Society, 57(8), 52-84.
• Bass, G. F. (1986). Bronze Age Shipwreck at Ulu Burun (Kas): 1984 campaign. American Journal of Archaeology, (90), 269-296.
• Bass, G. F. (2006). Doğu Akdeniz’de Tunç Çağı batıkları. In Ü. Yalçın, C. Pulak, R. Slotta (Eds.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti (pp. 305-310), Ege Publications.
• Bass, G. F. (2010). Cape Gelidonya Shipwreck. In E. H. Cline (Ed.), The Oxford Handbook of The Bronze Age Aegean (pp. 797-803). Oxford University Press.
• Bennet, J. & Galaty, M. (1997). Ancient Greece: Recent developments in Aegean archaeology and regional studies. Journal of Archaeological Research, 5(1), 75-120.
• Berkaya, B. (1993). Türkiye’de sualtı arkeolojisi ve kaçakçılığın önlenmesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, (36), 297-298.
• Desti, M. (2005). Anadolu uygarlıkları. Dost Kitabevi Publications.
• Doğan, İ. B. (2012). Tarih öncesinde ticaret ve değiş tokuş. Arkeoloji ve Sanat Publications.
• Fawcett, N. & Zietsman, J. C. (2001). Uluburun -the discovery and excavation of the world’s oldest known shipwreck. Akroterion, (46), 5-20.
• Gale, N. (1991). Copper oxhide ingots and their relations to the Bronze Age metals trade. In N. Gale (Ed.), Bronze Age Trade in the Mediterranean (pp. 197-239), Studies in Mediterranean Archaeology.
• Gale, N. H. & Gale, Z. A. S. (2006). Uluburun Batığı bakır külçelerinin kaynak analizi ve Geç Bronz Çağı’nda Akdeniz’de metal ticareti. In Ü. Yalçın, C. Pulak, R. Slotta (Eds.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti (pp. 119-134), Ege Publications.
• Genz, H. (2006). Geç Tunç Çağı’nda Levant Bölgesinde zanaat ve ticaret. In Ü. Yalçın, C. Pulak, R. Slotta (Eds.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti (pp. 375-382), Ege Publications.
• Gürgen, İ. (2018). Demir Çağı’na kadar Kıbrıs keramiğinin gelişimi ve önemi. In V. Uluslararası Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler Sempozyumu Tam Metin Kitabı (pp. 328-341), Asos Publications.
• Gürsoy, C. (1962). Kıbrıs müşahedeleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 20(3-4), 161-198.
• Hirschfeld, N. (2006). Uluburun Batığı’nda ele geçen Kıbrıs keramiği, In Ü. Yalçın, C. Pulak, R. Slotta (Eds.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti (pp. 105-110), Ege Publications.
• Höckman, O. (2006). MÖ 2. binde Doğu Akdeniz’de gemi yolculuğu. In Ü. Yalçın, C. Pulak, R. Slotta (Eds.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti (pp. 311-326), Ege Publications.
• Katz, H. (2008). The ship from Uluburun and the ship from Tyre: an international trade network in the Ancient Near East. Zeitschrift des Deutschen Palästina-Vereins (1953-), Bd. 124, H. 2, 128-142.
• Knapp, A. B. (1992). Bronze Age Mediterranean island cultures and the Ancient Near East. The Biblical Archaeologist, 55(2), 52-72.
• Knapp, A. B., Held, S. O., Manning, S. W. (1994). The Prehistory of Cyprus: problems and prospects. Journal of World Prehistory, 8(4), 377-453.
• Knapp, A. B. (2013). The archaeology of Cyprus: from earliest prehistory through the Bronze Age. Cambridge University Press.
• Kuruçayırlı, E. (2013). MÖ 2. binde ticaretin işleyişi. Aktüel Arkeoloji Dergisi, (33), 58-73.
• Lin, S. S. (2003). Lading of the Late Bronze Age Ship at Uluburun. (Unpublished master thesis). Texas A & M University.
• Maier, F. G. (1964). Cypern: Insel am Kreuzweg der Geschichte. Kohlhammer.
• Mangaloğlu Votruba, S. (2013). Ege Bölgesinde ticaret. Aktüel Arkeoloji Dergisi, (33), 95-101.
• Matthäus, H. (2006). Geç Tunç Çağı’nda Akdeniz’de kültürler arası ilişkiler, ticaret ve deniz seferleri. In Ü. Yalçın, C. Pulak, R. Slotta (Eds.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti (pp. 335-368), Ege Publications.
• Monroe, C. M. (2010). Sunk cost at Late Bronze Age Uluburun. Bulletin of the American Schools of Oriental Research, (357), 19-33.
• Muhly, J. D. (1977). The copper ox-hide ingots and the Bronze Age metals trade. British Institute for the Study of Iraq, 39(1), 73-82.
• Muhly, J. D. (2006). Geç Tunç Çağı Ege Dünyası’nda bakır ve tunç. In Ü. Yalçın, C. Pulak, R. Slotta (Eds.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti (pp. 505-517), Ege Publications.
• Newton, M. W., Talamo, S., Pulak, C., Kromer, B. (2006). Uluburun Batığı’nın tarihlendirilmesi. In Ü. Yalçın, C. Pulak, R. Slotta (Eds.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti (pp. 117-118), Ege Publications.
• Oberhummer, E. (1924). Kypros. Real-Encyclopädie der klassischen Altertumswissenschaft XII, I. sp., 59-118.
• Özargun, M. & Pınarcık, P. (2021). Uluslararası ilişkiler çerçevesinde MÖ II. binyılın sonuna kadar Doğu Akdeniz ticaretinde Kıbrıs-Mısır ilişkileri. OANNES-Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 3(2), 547-575.
• Özdaş, H. (2011). 2010 yılı Gelidonya Batığı kazısı, In 33. Kazı Sonuçları Toplantısı, C. 3 (pp. 115-126), Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
• Özdemir, H. F. (2007). Demir Çağı: başlangıcı, başlatanları, Anadolu’ya etkileri üzerine. Çanakkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 501-518.
• Pulak, C. (1994). Uluburun Batığı kazısı (Kaş) 1993 kampanyası. In T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü XVI. Kazı Sonuçları Toplantısı I (pp. 219-238), Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
• Pulak, C. (2000). The copper and tin ingots from the Late Bronze Age Shipwreck at Uluburun. In Ü. Yalçın (Ed.), Anatolian Metal I (pp. 137-157), Beiheft 13.
• Pulak, C. (2006). Uluburun Batığı. In Ü. Yalçın, C. Pulak, R. Slotta (Eds.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti (pp. 57-104), Ege Publications.
• Pulak, C. (2010). Uluburun Shipwreck. In E. H. Cline (Ed.), The Oxford Handbook of The Bronze Age Aegean (pp. 862-876), Oxford University Press.
• Randers, C. B. (2003). Zypern. In Der Neue Pauly (pp. 863-870), Enzyklopedie der Antike, Altertum Band 12/2 Ven-Z.
• Sherrat, S. (2000). Circulation of metals and the end of the Bronze Age in the Mediterranean. In C. F. E. Pare (Ed.), Metals Makes the World Go Round: the Supply and Circulation of Metals in Bronze Age Europe (pp. 82-98), Oxbow Books.
• Solsten, E. (1993). Cyprus, a country study. Library of Congress Federal Research Division. 4th edition.
• Tarhan, T. (1971). Kıbrıs Adasında tabî-beşeri ve ekonomik coğrafya bakımından bir araştırma. Ankara University Publications, No-131.
• Vermeule, E. & Wolsky, F. (1978). New Aegean relations with Cyprus: The Minoan and Mycenaean pottery from Toumba tou Skourou, Morphou. Proceedings of the American Philosophical Society, 122(5), 294-317.
• Wheeler, T. S., Maddin, R., Muhly, J. D. (1975). Ingots and the Bronze Age copper trade in the Mediterranean: a progress report. Expedition, Summer, 17(4), 31-39.
• Yalçın, Ü. (2006). Tarih yazan gemi: Uluburun. In Ü. Yalçın, C. Pulak, R. Slotta (Eds.), Uluburun Gemisi 3000 Yıl Önce Dünya Ticareti (pp. 21-28), Ege Publications.
• Yalçın, Ü. (2013). Genç Tunç Çağında küreselleşme. Aktüel Arkeoloji Dergisi, (33), 44-57.