“We Have a Lake But No Water”: Cultural Ecology of Lake Sugla

Yıl 2025, , 149 - 177, 31.01.2025

Mustafa Hasbek , Ali Yiğit

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1525431

Öz

The study examines Suğla Lake from a cultural ecology perspective. Despite being a wetland of national importance, the lake has not been holistically analyzed in the context of human-environment interactions. To fill this gap, the cultural ecology of the area has been investigated through field research. The study seeks to answer the following questions: “What are the human interventions affecting the ecology of Suğla Lake?”, “What is the significance and value of the lake for the local population, and how has this changed over time?”, “From a cultural perspective, how have local lifestyles in the area been shaped?”, “How have local lifestyles and culture been influenced by the transformation of the wetland?” Quantitative data have been synthesized with primary data obtained through ethnographic methods conducted during field studies and evaluated using descriptive analysis. The findings reveal that the lake's resources have been intensively utilized by the local population for centuries, and the lake has undergone changes and lost some of its functions due to various decisions and interventions. It has been observed that decisions regarding the area were made without local participation, and interactions between humans and the environment around the lake have been shaped by decision-makers and users with limited ties to the local community. For the sustainability of the area, management plans adhering to the wise use principles outlined in the Ramsar Convention should be developed.

Anahtar Kelimeler

wetlands, cultural ecology, Ramsar Convention, sustainable use, Lake Sugla

“GÖLÜMÜZ VAR AMA SUYUMUZ YOK”: SUĞLA GÖLÜ’NÜN (KONYA) KÜLTÜREL EKOLOJİSİ

Öz

Çalışmada Suğla Gölü kültürel ekoloji perspektifiyle incelenmiştir. Göl ulusal önemde sulak alan olmasına rağmen insan-çevre ilişkisi kapsamında, bütüncül olarak incelenmemiştir. Bu boşluğu doldurma adına alanın kültürel ekolojisi saha araştırmalarıyla incelenmiştir. Çalışmada şu sorulara cevap aranmıştır: “Suğla Gölü’nün ekolojisine etki eden insan müdahaleleri nelerdir?”, “Gölün yörede yaşayan insanlar için anlamı ve değeri nedir, zamanla nasıl değişmiştir?”, “Kültürel perspektifle bakıldığında alandaki yerel yaşam biçimleri nasıl şekillenmiştir?”, “Yerel yaşam biçimleri ve kültür, sulak alanın dönüşümünden nasıl etkilenmiştir?” Sayısal veriler, saha çalışmalarında uygulanan etnografya yöntemiyle elde edilen birincil verilerle sentezlenmiş, betimsel analiz yöntemi ile değerlendirilmiştir. Sonuçlar, göl kaynaklarının yüzyıllardır yöre halkı tarafından yoğun olarak kullanıldığını, gölün bir takım karar ve müdahalelerle değişime uğradığı ve bazı fonksiyonlarını yitirdiğini göstermektedir. Alana yönelik kararların katılımsız alındığı, alanla ilişkisi yöre halkından az olan karar vericiler ve kullanıcıların göl çevresindeki insan-çevre etkileşimini şekillendirdiği görülmüştür. Alanın sürdürülebilirliği için Ramsar Sözleşmesi’nde belirtilen sulak alanların akıllı kullanım ilkelerine bağlı yönetim planları oluşturulmalıdır.

Anahtar Kelimeler

sulak alan, kültürel ekoloji, Ramsar Sözleşmesi, sürdürülebilirlik, Suğla Gölü

Etik Beyan

Makale araştırma ve yayın etiğine uygun olarak hazırlanmıştır. Bu çalışma için gerekli etik kurul izni, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma ve Yayın Etik Kurulunun 14.08.2024 tarihinde gerçekleştirdiği 2024-08 sayılı oturumda 3 karar numarasıyla alınmıştır. Yazarlar çalışmaya ortak katkı sağlamış ve yazarlar arasında herhangi bir çıkar çatışması bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Adaman, F., Hakyemez, S., Özkaynak, B. (2009). The political ecology of a ramsar site conservation failure: The case of Burdur Lake, Turkey. Environment and Planning C: Government and Policy, 27(5), 783-800.
• Arı, Y. (2001). Visions of a wetland: Linking culture and conservation at Lake Manyas, Turkey. (Yayımlanmamış doktora tezi). Austin: The University of Texas. UMI Press, An Arbor.
• Arı, Y. (2003). Manyas Gölü’nün kültürel ekolojisi: Tarihi süreçte adaptasyon ve değişimi. Türk Coğrafya Dergisi, 40(1), 75-97.
• Arı, Y. (2006). Ramsar Sözleşmesi’nin doğa koruma yaklaşımına eleştirel bir bakış. Doğu Coğrafya Dergisi, 11(15), 275-302.
• Arı, Y. (2014). Coğrafyada saha öğretimi ve saha araştırmaları. Coğrafya Araştırma Yöntemleri, 303-317.
• Arı, Y. (2017). Çevresel determinizmden politik ekolojiye: Son 100 yılda dünyada ve Türkiye’de insan çevre coğrafyasındaki yaklaşımlar. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(37), 1-34.
• Arı, Y. (2019). Gönen Çayı deltası sulak alanında (Balıkesir) doğa koruma: Su, kültür ve yaşam. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (40), 151-171.
• Arı, Y. & Derinöz, B. (2011). Bir sulak alan nasıl yönetilemez? Kültürel ekolojik perspektif ile Marmara Gölü (Manisa) örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(1), 41-60.
• Arnold, J. (1999). Forum on literatures of the environment. PMLA, 114(5), 1089-1104.
• Atalay, A. M. & Toslak, C. (2013). Balıklandırma ve istilacı balık türleri ile ilgile ulusal- uluslararası mevzuat. Su Ürünleri Dergisi / Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, (1), 39-63.
• Bahadır, M. (2012). Eber ve Akşehir Gölleri’nin bütünleşik kıyı alanları yönetimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 10(1), 63-89.
• Balbo, A. L., Martinez‐Fernández, J., Esteve‐Selma, M. A. (2017). Mediterranean wetlands: Archaeology, ecology, and sustainability. Wiley Interdisciplinary Reviews: Water, 4(6), e1238.
• Bayrak, G. (2019). Devlet Su İşleri su ürünleri istasyonlarının balık üretimi ve balıklandırma faaliyetlerinin araştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Beşinci kuşak artık başka illerden getirip kavuruyor. (2014). https://www.sondakika.com/guncel/haber-besinci-kusak-artik-baska-illerden-getirip-5674682/
• Beyşehir Gölünde otlanmaya çare: Çin Sazanı. (2014). https://bianet.org/haber/beysehir-golunde-otlanmaya-care-cin-sazani-6538
• Bildirici, M. (1994). Tarihi su yapıları: Konya, Karaman, Niğde, Aksaray, Yalvaç, Side, Mut, Silifke. T.C. Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü.
• Biricik, A. S. (1982). Beyşehir Gölü Havzası’nın strüktüral ve jeomorfolojik etüdü. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü.
• Bozyiğit, R. (2010). Mavi Boğaz (Konya) ve çevresinin jeomorfolojik özellikleri. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (29), 231-250.
• Bozyiğit, S. (2005). Seydişehir İlçesi’nin beşeri ve ekonomik coğrafyası. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Broughton, T. R. S. (1933). Some notes on the war with the homonadeis. American Journal of Philology, 54(2), 133-144.
• Butzer, K. W. (1994). Toward a Cultural Curriculum for the Future: A First Approaimation, In Re-Reading Cultural Geography. K. E. Foot vd. (Ed), The University of Texas Press.
• Can, Ö. & Taş, B. (2012). Ramsar alanı içinde yer alan Cernek Gölü ve sulak Alanının (Kizilirmak Deltasi, Samsun) ekolojik ve sosyo-ekonomik önemi. TÜBAV Bilim Dergisi, 5(2), 1-11.
• Creswell, J. W. (2016). Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. Eğiten kitap.
• Çalışkan, V. (2003). Amik Ovası ve Amik Gölü: Bir sulak alanı kurutma deneyiminin günümüze ulaşan etkileri. Türk Coğrafya Dergisi, (41), 97-125.
• Çolak, A. H. (2001). Ormanda doğa koruma (kavramlar- prensipler- stratejiler önlemler). Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Değerli, A. (2014). Osmanlı Dönemi’nde Suğla Gölü’nü ıslah çalışmaları ve Suğla Mukataası. Journal of History School, (18), 319-336.
• Demircan, S. (2000). Tarih boyunca sulak alanlar. Türkiye’de Çevrenin ve Çevre Korumanın Tarihi Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (108-118. ss.) Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Deneri, A. H. (2020). Karstik kaynakların ani boşalım ölçümleri ile kaynak sularının değerlendirilmesi; Susuz kaynakları, Seydişehir (Konya), Türkiye (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Doğan, U. (1997). Suğla Ovası ve çevresinin fiziki coğrafyası. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdem, O. (1995). Türkiye’nin kuş cennetleri. Çevre Bakanlığı Yayınları.
• Ergun, Z. (2020). Suğla Gölü (Seydişehir, Konya) çökellerinin sedimantolojik ve palinolojik incelemesi; göller bölgesi kuvaterner paleocoğrafyasının gelişimi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Evered, K. T. (2012). Political ecologies of Turkey’s wetlands and Lake Burdur: The case of Demirel and the duck. The Arap World Geographer, 15(1), 45-71.
• Girgin, M. (2000). Marmara Gölü. Doğu Coğrafya Dergisi, (3), 77-103.
• Gül, S. (2020). Kızılırmak Deltası’nda yazılmamış kanunlar: Bir sulak alanın korunmasında geleneksel ekolojik bilginin rolü. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (42), 303-327.
• Güldalı, N. (1981). Suğla Ovası’nın karst hidrolojisi ve Suğla Gölü sorunu. Jeomorfoloji Dergisi, (10), 33-57.
• Gülle, İ. & Küçük, F. (2016). Isparta ili iç su balıkları faunası ve ekolojik durumu. Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 12(2), 149-157.
• Gülle, İ., Küçük, F., Güçlü, S. S. (2022). Dünden Bugüne Beyşehir Gölü (Isparta-Konya, Türkiye) Balıkçılığı ve Durum Analizi. Acta Aquatica Turcica, 18(4), 436-450.
• Güney, E. (1992). İnsanın neden olduğu ekosistem değişiklikleri. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri Coğrafya Enstitüsü Dergisi, (9), 329-335.
• Güney, E. (1995). Türkiye’de sulak alanların çevre sorunları. Türk Coğrafya Dergisi, (30), 41-52.
• Gürer, İ. & Yıldız, E. (2008). Türkiye’nin sulak alan politikalarına genel bir bakış: Sultansazlığı Sulak Alanı örneği. TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi Bildiri Kitabı içinde (335-345. ss.), TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası.
• Hasbek, M. & Arı, Y. (2018). “Bizim gölümüzü bize vermeyecekler”: Karamık Gölü’nün (Afyonkarahisar) Kültürel ve politik ekolojisi. Eastern Geographical Review/Doğu Coğrafya Dergisi, 23(40), 37-60.
• Hasbek, M. (2018). Karamık Gölü’nün (Afyonkarahisar) kültürel ve politik ekolojisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Horwitz, P. (2022). Wetlands as social ecological systems, and relationality in the policy domain. Marine and Freshwater Research.
• Johnston, M. P. (2014). Secondary data analysis: A method of which the time has come. Qualitative and Quantitative Methods in Libraries, 3(3), 619-626.
• Karadeniz, N. (1995). Sultansazlığı örneğinde ıslak alanların çevre koruma açısından önemi üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Kaya, İ. (2014). Nitel araştırma yöntemleri. Y. Arı, İ. Kaya (Ed.) Coğrafya Araştırma Yöntemleri içinde (267-301 ss.), Balıkesir Coğrafyacılar Derneği Yayınları.
• Kırpık, M. A. (2018). Aygır, Çıldır ve Aktaş Göllerinde tespit edilen ekzotik ve istilacı türler. Kafkas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(2), 65-68.
• Kiviat, E. (2014). Adaptation of human cultures to wetland environments. 2nd International Conference “Water Resources and Wetlands” Conference Proceedings içinde (404-415. ss.).
• Korkmaz, H. & Gürbüz, M. (2008). Amik Gölü’nün kültürel ekolojisi. Marmara Coğrafya Dergisi, (17), 1-26.
• Korukoğlu, A., Gündüz, Ş., Güneyli, A. (2017). Evaluation of opinions related to endangered Neolopolis Wetland in North Cyprus. Eurasia Journal of Mathematics Science and Tecnology Education, 13(6), 2215-2233.
• Mellaart, J. (1962). Excavations at Çatal Hüyük: First preliminary report, 1961. Anatolian Studies, 41-65.
• Mills, K., Jones, M. D., Hunt, L. H., Saulnier-Talbot, É., Elias, D., Nankabirwa, A., Lejju, J. B., Gell, P. A. (2023). Cultural landscapes: Human impacts on wetlands. Ramsar Wetlands içinde (237-258. ss.), Elsevier.
• Morris, S. P. (2014). Dairy queen: Churns and milk products in the Aegean Bronze Age. Opuscula, (7), 205-222.
• Muşmal, H. (2008). XX. yüzyılın başlarında Beyşehir Gölü ve 1910-1911 yılları büyük taşkın hadiseleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (23), 219-262.
• Muşmal, H. (2015). Konya Ovası Sulama Projesi fikrinin ortaya çıkışı ve projeyle ilgili ilk çalışmalar. The Journal of Academic Social Science Studies, 33(1), 11-28.
• Önder, M. (2000). Dördüncü Murat Konya’da. A. Aköz, B. Ürekli, R. Özcan (Ed), Uluslararası Kuruluşunun 700. Yıldönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi içinde (120-121. ss.), Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Polat, N., Zengin, M., Gümüş, A. (2011). İstilacı balık türleri ve hayat stratejileri. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 2(2), 63-86.
• Pyke, M. L., Toussaint, S., Close, P. G., Dobbs, R. J., Davey, I., George, K. J., Oades, D., Sibosado, D., McCarthy, P., Tigan, C., Angus (Jnr), B., Riley, E., Cox, D., Cox, Z., Smith, B., Cox, P., Wiggan, A., Clifton, J. (2018). Wetlands need people. Ecology and Society, 23(3), 43.
• Ramsay, W. M. (1960). Anadolu’nun tarihi coğrafyası. (Çev: M. Pektas), Milli Eğitim Basımevi.
• Ramsey, M. N. (2023). Ecological-cultural inheritance in the wetlands: The non-linear transition to plant food production in the southern Levant. Vegetation History and Archaeobotany, 32(5), 435-452.
• Sönmez, M. E. & Somuncu, M. (2016). Sultansazlığı’nın alansal değişiminin sürdürülebilirlik değerlendirilmesi. Türk Coğrafya Dergisi, (66), 1-10.
• Strabon. (2005). Geographica. (Çev: A. Pekman), Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Sukamolson, S. (2007). Fundamentals of quantitative research. Language Institute Chulalongkorn University, 1(3), 1-20.
• Sulak alanlar kuruyor. (2024). https://dogadernegi.org/dsg16/
• Sularımızdaki yeni tehlike: İsrail sazanı. (2014). https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/sularimizdaki-yeni-tehlike-israil-sazani-25565772
• Texier, C. (2002). Küçük Asya, coğrafyası, tarih ve arkeolojisi. (Çev: A. Suat), Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı Yayınları.
• Turgut. (1938). Suğlalara dair. Konya, 2(18-19), 1098-1100.
• Uzun, A. (2007). Gediz Deltası’nda yaşanan koruma-kullanma çatışması. ÇESKO 2007 Kongre Kitabı içinde (39-47. ss.).
• Uzun, N. (2008). Afyonkarahisar İli çevre durum raporu. T.C. Afyonkarahisar Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Yayınları.
• Ünal, M. & Canlı, M. (2019). Sulak alanların yok edilmesinin etkileri ve amik gölü örneği. Doğanın Sesi, (4), 49-66.
• Yarar, M. & Magnin, G. (1997). Türkiye’nin önemli kuş alanları. Doğal Hayatı Koruma Derneği Yayınları.
• Yazıcı, H. & Şahin, İ. F. (1999). Demir yurt (Tödürge-Sivas) sulak alanı ve yakın çevresinde coğrafi gözlemler. Türk Coğrafya Dergisi, (34), 19-30.
• Zafer, T. B. (1991). Türkiye’de doğa koruma alanları ve doğal sitlerin belirleme ve sınıflandırılmasında kullanılacak kriterlerin saptanması amacıyla İzmir/ Kemalpaşa örneklemesine dayalı yöntem araştırması. (Yayımlanmamış doktora tezi). İzmir: Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Seydişehir Suğla Su Ürünleri Kooperatifi. (2023). Alınan ve İşlenen Balık Miktarları Raporu.
• T.C. Konya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü. (2021). Konya ve ilçeleri tabi varlıklar, Tarım ve Hayvancılık Raporu.
• T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı. (2012). Önemli sulak alanlarımız ve korunan sulak alanlar listesi.
• T.C. Seydişehir İlçe Tarım Müdürlüğü. (2020). Seydişehir ilçe raporu.
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı. (2014). Kuru Kafa Mehmed Efendi’nin projeleri.