KOCA SİNAN PAŞA VAKIFLARI: KURULUŞ AMAÇLARI, İŞLEVSELLİĞİ VE İSTİHDAM YÖNÜNDEN ANALİZİ

Yıl 2018, , 723 - 741, 31.07.2018

Hasan Basri Öcalan

https://doi.org/10.21550/sosbilder.337959

Öz

Osmanlı Devleti’nde birçok hizmetin vakıflar
yoluyla sunulduğu ve bu kurumların özellikle devletin ileri gelen yöneticileri
tarafından kurulduğu bilinmektedir. Vezîr-i Âzam Koca Sinan Paşa, sahip olduğu
servetinin büyük bir kısmını Osmanlı coğrafyasının farklı yerlerine yaptırmış
olduğu hayır müesseseleri için vakfetmiştir. Söz konusu vakıflar için
hazırladığı ve her biri yaklaşık 100’er sayfalık defter olan vakfiyelerinin
içeriklerinden hareketle Sinan Paşa’nın; Şam, Kahire, Yenişehir, Malkara,
İstanbul, Üsküp ve Kaçanik gibi
şehirlere hayır kurumları kurduğu ve bunlar için oldukça yüklü miktarda menkul
ve gayrimenkuller vakfettiği görülmektedir. Bu şehirlerde cami, zaviye, mescid
gibi dini kurumlar, mektep, medrese gibi eğitim kurumları, ribat, imaret, han,
hamam, sebil gibi sosyal hayata yönelik hayır kurumları yaptıran Sinan Paşa, bu
kurumların nasıl çalışacağını, kimlerin nasıl istifade edeceğini vakfiyelerde
açıklamıştır. Özellikle imaret için düzenlemiş olduğu vakfiyelerden hareketle,
bu kurumlardan istifade etme şartları, imarette sunulan hizmetler hakkında
bilgi sahibi olmak mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Koca Sinan Paşa, vakıf, külliye, istihdam, hayırseverlik

Koca Sinan Pasha Foundations: Purpose of Establishment, Functionality, and Its Analysis in Terms of Employment

Öz

It is known that in
the Ottoman State many services were rendered by the foundations and these
foundations were established particularly by the leading administrators of the
state. The Grand Vizier Koca Sinan Pasha has spent a great portion of his
wealth for the charitable institutions he founded on various locations of the
Ottoman land. Having a look through the vakfiyes he had prepared for his foundations, each of which are books
approximately a hundred pages long, it can be seen that Sinan Pasha has founded
charitable institutions in cities like Damascus, Cairo, Yenişehir, Malkara,
Istanbul and Kaçanik, and donated a great deal of movable and immovable wealth
for these foundations. Sinan Pasha who in these cities established religious
institutions like Mosques, dervish lodges, and prayer houses, educational
institutions like schools and madrasas, and social charitable institutions like
ribats, imarets, inns, baths and fountains explained in his vakfiyes how
these foundations were to work an whom and how to benefit from them. Especially
from his vakfiye for the imaret it is possible to get the specifics for the
services rendered and conditions for benefiting from them.

Anahtar Kelimeler

Koca Sinan Pasha, foundation, social complex, külliye, , employment, charity

Kaynakça

• Baltacı, Cahit (1976). XV.-XVI. Asırlarda Osmanlı Medreseleri. İstanbul: İrfan Matbaası.
• Bayram, Sadi. “Yemen Fatihi Gazi Sinan Paşa Vakfiyeleri, Tezyinatı ve Türk Süsleme Sanatındaki Yeri”. http://www.sadibayram.com/?page=makaleler&mid=148&id=3 [Erişim: 15.05.2016]
• Öcalan, Hasan Basri (2014). “Koca Sinan Paşa'nın Bursa-Yenişehir Külliyesi Vakfiyesi”. Tarihten Günümüze Yenişehir Sempozyumu Bildiri Kitabı, 25-17 Ekim 2013. haz: Mefail Hızlı, Sezai Sevim, Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayını.
• Önal, Ahmet (2012). Koca Sinan Paşa’nın Hayatı ve Siyasî Faaliyetleri (1520-1596). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Özgen, Elif (2010). Grand Vizier Koca Sinan Paşa and Factional Politics In Court Of Murad III. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Reyhanlı, Tülây (1978). “Bursa Yenişehrinde Koca Sinan Paşa Camii ve İmâreti”. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, in Memorian Prof. Albert Louis Gabriel Özel Sayısı. Ankara, s. 373-396.
• Sinan Paşa Vakfiyesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Defter: 629, sayfa: 523, sıra no: 383.
• Vakfiye, Fâtih-i Yemen Gazi Sinan Paşa, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, defter: 1492.
• Vakfiye, Hazreti Sinan Paşa İbn Ali Vakfı, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, defter: 583, sayfa: 188, sıra: 163.
• Vakfiye, Hazreti Sinan Paşa İbn Ali Vakfı, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, defter: 629, sayfa: 523, sıra: 383.
• Vakfiye, Yemen Fatihi Gazi Sinan Paşa İbni Ali, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, defter 1496 (Kasa 81).
• Vakfiye, Yemen Fatihi Gazi Sinan Paşa İbni Ali, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, defter 1498 (Kasa 80).
• Yavaş, Doğan (1994). “Sinan Paşa Külliyesi”. İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul: Tarih Vakfı, C. VII, s. 4-5.
• Yazıcı, Nurcan (2011). “Osmanlı Mimarlığında XVI. Yüzyılın Önemli Bir Bânisi: Yemen Fâtihi Gazi Sinan Paşa ve Camileri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 4, S. 17, s. 427-456.
• Yediyıldız, Bahaeddin (1983). “Vakıf Istılahları Lügatçesi”. Vakıflar Dergisi. S. XVII, s. 55-60.