Türkiye’de 1939 - 1945 Yıllarında Tarih Öğretim Programları ve Tarih Ders Kitaplarının İncelenmesi

Yıl 2011, Cilt: 12 Sayı: 21, 157 - 181, 12.01.2011

Seher Boykoy

Öz

Hazırlanan bu makalenin amacı, 1939–1945 yıllarını kapsayan II. Dünya Savaşı Döneminde Türkiye’de tarih öğretiminin gelişimini, dönemin müfredat programları, ders kitapları, öğretim yöntemleri, egemen tarih anlayışı, hükümet programlarındaki esaslar, maarif şuraları, kitle iletişim araçları açısından incelemektir. Bu çalışmada 1939–1945 Döneminin incelemeye alınmasının nedeni, bu dönemin Atatürk’ün ölümünden sonraki ilk yılları kapsaması ve dünya savaşı gibi olağanüstü bir gelişmeye tanıklık etmesidir. Çalışma kapsamında, tarih müfredat programlarına ayrıntılı olarak yer verilmiş; içerik, yöntem, sınıf kademesi, haftalık ders saati süresi, zorunlu-seçmeli olması açılarından karşılaştırma yapılmıştır. Bu programlar yanında, dönem boyunca okutulan tarih ders kitapları, dönem boyunca toplanan maarif şuralarına ilişkin kayıtlar, Türk eğitim hayatının tarihsel sürecini konu alan yayınlar, tarih öğretimi alanındaki otoritelerin yayınları ve süreli yayınlardan yararlanılmıştır. Bu suretle, ülkemizde 1939–1945 sürecinde tarih öğretiminin tarihsel gelişimi belirlenmeye çalışılırken; siyaset-eğitim ilişkisi, bir başka ifadeyle eğitim politikalarının okullardaki tarih ders programlarını ve kitaplarını nasıl etkilemiş olduğu da izlenmiş olacaktır

Anahtar Kelimeler

Tarih, hümanizm, müfredat, ders kitapları, ulusal kimlik

The Investigation on the History Teaching Programs and History Textbooks in Turkey in the Period of 1939-1945

Öz

The case of history teaching will stated in Turkey in the period of the 1939- 1945 in this researchment. From 1939 to 1945 historical education and historical studies in Turkey, the approachmants of politicians on this subject, the historical textbooks and the history syllabus that taught in primary and secondary schools in the war years, the opinions about the historical education in the periodicals will be evaluated in this context. The official publications related to historical education in this period, historical resourches, government programs and the opinions and activities of politicions on the historical education, periodicals will be benefited throughout the researchment. It will be explained that both the effects of the Second World War and the education and cultural policies of İnönü period will exposed our country historicism in this researchment.

Anahtar Kelimeler

History, humanism, syllabusus, textbooks, national identity

Kaynakça

• Akgün-Seçil-Nesim Şeker, “Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü ve Cumhuriyet Tarihi Öğretimindeki Yeri”, Bilanço 1923-1938, II, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1999.
• Arıkan Zeki, Cumhuriyet Döneminde Hümanizma Akımı”, Bilanço 1923– 1998, C:1, Tarih Vakfı Yay., İstanbul, 1999.
• Ayas Nevzat, Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitimi Kuruluşlar ve Tarihçeler, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1948.
• Başgöz İlhan, Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1995.
• Baymur A. Fuat, Tarih Öğretimi, Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara 1941. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sa:73, Gün Matbaası, İstanbul 1973.
• Binbaşıoğlu Cavit, “Cumhuriyet Döneminde İlkokul Programları”, 75 Yılda Eğitim, Tarih Vakfı Yay., İstanbul 1999.
• 1938 Ortaokul Programı, T.C. Kültür Bakanlığı, Devlet Basımevi, İstanbul.
• 1938 Lise Programı, T.C. Kültür Bakanlığı, Devlet Basımevi, İstanbul.
• 1940-1941, 1941-1942, 1942-1943 Ders Yıllarında İlkokulların Dördüncü Ve Beşinci Sınıflarında Okutulmak Üzere Yazdırılacak Tarih Kitapları Şartnamesi, Ankara 1939.
• Cicioğlu Hasan, Türkiye Cumhuriyetinde İlk ve Ortaöğretim, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yay., Ankara 1985.
• Copeaux Etienne, Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine, Çev: Ali Berktay, Tarih Vakfı Yay., 1998. Cumhuriyetin 50. Yılında Milli Eğitimimiz, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1973.
• Doğan Hıfzı, “Cumhuriyet Döneminde Ortaöğretim Programlarının Şekillenmesinde Etkili Olan Görüşler”, 75 Yılda Eğitim, Tarih Vakfı Yay., İstanbul 1999.
• Elbir Bilal -Ömer Karakaş, “Cumhuriyet Dönemi Türk Kültür ve Edebiyatında Hümanizmin Etkileri”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 2/4 Fall 2007.
• En Son Programa Göre İlkokullarda Tarih, Hulasa ve El Kitabı, Sınıf 4, İstanbul 1945.
• En Son Programa Göre İlkokullara Tarih, Sınıf 5, 1944. Eyice, Semavi, “Türk Tarihinin Ana Hatları”, Belleten, XXXII, 1968.
• İkinci Maarif Şûrası Çalışma Programı, Raporlar, Konuşmalar, 15–21 Şubat 1943, Maarif Vekilliği, İstanbul 1991.
• İlköğretim Programları ve Gelişmeler, Program Geliştirme İlke ve Teknikleri Açısından Değerlendirilmesi, Haz: Attila Tazebey, Nobel Yay., Ankara 2000.
• Karal Enver Ziya, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1918–1944, İstanbul, Maarif Basımevi, 1945.
• Koçu Reşat Ekrem, “Beş Senelik Türk Lisesi”, Büyükdoğu, Sa: 9, 12 İkinci teşrin 1943.
• Kurat Akdes Nimet, “Akademik Tarih Tahsili, Proseminer ve Seminerlere Dair”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, C:1, Sa:2, 1943.
• Maarif Vekilliği Talim ve Terbiye Dairesi, 1944 yılı raporu, Maarif Vekilliği Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü. Milli Eğitim Şuraları (1921-2006), Milli Eğitim Bakanlığı Yay., Ankara 2006.
• Orta Öğretim Programlarındaki Yönelmeler, (1924-1970), İstanbul 1972. Safran Mustafa, “Türk Tarihi Öğretimi ve Meseleleri”, Türkler Ansiklopedisi, C. 17, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002.
• Safran, Mustafa “Osmanlı Tarihi Öğretimi ve Osmanlı İmajı”, Türk Yurdu, Sa: 148-149, Aralık 1999-Ocak 2000.
• Şahin Mustafa, “Cumhuriyetin Kuruluşundan Günümüze Türkiye’de Hayat Bilgisi Dersi Programlarının Gelişimi”, Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/8, Yaz 2009
• Türk Eğitim Sisteminde Atatürkçülük ve Cumhuriyet Tarihi Öğretimi Sempozyumu, 10-11 Kasım 2005. (Ed.) Yasemin Doğaner, Hacettepe Üniversitesi Yay., Ankara.
• Türkiye Cumhuriyeti Maarifi 1940–1941, Maarif Matbaası, İstanbul 1941.
• Yücel Hasan Ali, Türkiye’de Ortaöğretim, Devlet Basımevi, İstanbul 1938.
• Zelyut Rıza, “Milli Eğitim Şuraları”,Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C: 3., İletişim Yay., İstanbul.