Edebî Bir Tür Olarak Mevlitler -Şekil Özelliklerine Dair Bazı Değerlendirmeler

Yıl 2010, Cilt: 11 Sayı: 18, 125 - 142, 06.01.2010

Süleyman Eroğlu

Öz

İslamiyet’le birlikte, Müslüman toplumlarda yeni edebî türler ortaya çıkmıştır. Hz. Muhammed’in doğumunu esas alan mevlit türü de bunlardan biridir. İlk örneklerine Arap edebiyatında rastlanılan mevlit türü eserler, kısa süre sonra Türk edebiyatında da kendini göstermiştir. Edebiyatımızdaki en meşhur örneği ise şüphesiz Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât’ı olmuştur. XV. yüzyılda Süleyman Çelebi ile açılan mevlit çığırı, zamanla yüzlerce mevlidin kaleme alınmasına da vesile olmuştur. Edebî eserlerimiz içerisinde kayda değer bir sayıya sahip olan mevlit türü eserler, şekil ve muhteva yönünden bir hayli edebî malzemeyi barındırmaktadırlar. Bu çalışmada, oldukça geniş bir konu olan mevlit türünün doğuşu, gelişimi ile mevlitlerin şekil özelliklerine dair değerlendirmelerde bulunulmuştur

Anahtar Kelimeler

Mevlit, şekil özellikleri, eski Türk edebiyatı

Mevlits As a Literary Genre - An Evaluation on Features of Their Forms

Öz

Mevlits As a Literary Genre - An Evaluation on Features of Their Forms In Muslim societies, new literary genres emerged along with the birth of Islam. Mevlit is one of these genres which take Hz. Mohammed’s birth as a base. Mevlit type works the prototypes of which are first met in Arabian literature have soon taken their places in Turkish literature. The most well-known type in our literature is undoubtedly is Süleyman Çelebi’s Vesîletü’n-Necât. The mevlit trend, begun with Süleyman Çelebi in the fifteenth century, conduced to numerous mevlits to have been written in course of time. The mevlit type works having considerable numbers among our literary works own great deal of literary features of both form and content. In this study, it is aimed to explore the birth, the growth, and some features of mevlit which is a broad field

Anahtar Kelimeler

Mevlit, features of forms, old Turkish literature

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, A. (1999). “Âkif Mevlidi Yahut Kadınlar Mevlidi”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Dr. Himmet Biray Özel Sayısı, s. 404-437.
• Akarpınar, B. (1999). Türk Kültüründe Dini Törenler ve Mevlid Kutlamaları, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akçay, A. İ. (2007). “Gönenli Yahya b. Bahşî ve Mevlid’i”, Süleyman Çelebi ve Mevlid –Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri- (Ed. Mustafa Kara- Bilal Kemikli), Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa, s. 321-333
• Akkuş, M. (1998). Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî (Salâhî)’nin Hayatı ve Eserleri, MEB Yayınları, İstanbul.
• Aksoy, H. (2007). “Eski Türk Edebiyatında Mevlidler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. V, S. 9. s. 323-332.
• Alyılmaz, S. (1999). “Mevlit ve Türk Edebiyatında Mevlit Türü”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 13, s. 195- 202.
• Ateş, A. (1954). Vesîletü’n-Necât Mevlid, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Bahşî (Yahya b.), Mevlûdü’n-Nebî, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, 5308/3.
• Bakırcı, S. (2002). Mevlid Doğuşu ve Gelişmesi, Akademik Araştırmalar Yayınları, Erzurum.
• Banarlı, N. S. (1962). Büyük Nazîreler Mevlid ve Mevlid’de Millî Çizgiler, İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
• Banarlı, N. S. (1971). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, C. I., MEB Yayınları, İstanbul.
• Bay, F. (2003). Sabâyî Mevlid, Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Çağmar, M. E. (2004). Edebi Açıdan Arapça Mevlidler, İlahiyat Yayınları, Ankara.
• Çetin, O. (1987). “Tarihte İlk Resmî Mevlid Merasimleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. II, S. 2, s. 73-76.
• Doğan, Ö. (2007). 16. Yüzyıl Şairlerinden Derviş’in Mevlid’i (Metin ve İnceleme), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Durmuş, İ. (2004). “Mevlid (Arap Edebiyatı)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara, C. XXIX, s. 480-482.
• Emîrî, Mevlid, Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya 3821.
• Gökalp, M. (1995). “Keşfî’nin Mevlid-i Nebevisi”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 94, s. 205-225.
• Günşen A. (2004). İpsalalı Ebu’l-Hayr Mevlid, GÜ Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Hacı Mustafazâde, Mecma’u’l-Envâr, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi No: 1042.
• Hamdullah Hamdî, Ahmediyye, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Nu: 1980.
• Hasan Nâdir, Mevlûd-ı Nâdirî, Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar 4885.
• Kara, M. (2007). “Bursa’da Yazılan Bir Mevlid”, Süleyman Çelebi ve Mevlid –Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri- (Ed. Mustafa Kara-Bilal Kemikli), Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa, s. 282-295.
• Karaca, Y. (1997). Süleyman Nahifi Efendi ve Mevlidi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karahan, L. (1995). Erzurumlu Darir, MEB Yayınları, İstanbul.
• Mazıoğlu, H. (1974). “Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şairler”, Türkoloji Dergisi, C. VI, S. I, s. 31-62.
• Nadi, T. (1950). Mevlid, İkbal Kitabevi, İstanbul.
• Necîb (Eşrefzâde Abdülkâdir), Mevlid, Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi (BEEK), Genel 4231-2.
• Okiç, M. T. (1975). “Çeşitli Dillerde Mevlidler ve Süleyman Çelebi Mevlidinin Tercemeleri”, Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, Aralık, S. 1, s. 17-78.
• Pekolcay N. (1950). Türkçe Mevlid Metinleri, Doktora Tezi, Türkiyat Enstitüsü, İstanbul.
• Pekolcay, N. vd. (1981). İslami Türk Edebiyatı (Giriş), Dergah Yayınları, İstanbul.
• Pekolcay N. (1993). Mevlid, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
• Sarı, M. (2007). “Çizmecizâde Vehbî ve Mevlid’i”, Edebiyat Araştırmaları, Ankara, s. 139-149.
• Sinânoğlu, Mevlûdü’n-Nebî, Süleymaniye Kütüphanesi Kasidecizade 418.
• Şeker, M. (2004). “Mevlid (Osmanlı’larda Mevlid Törenleri)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XXIX, Ankara, s. 479-480.
• Tekin M. (1990). Mevlid ve Hatay Mevlidi, Antakya.
• Toygar, K. (1982). “Türkiye’de Mevlid Çevresinde Meydana Gelen Folklorik Unsurlar”, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi, C. IV, s. 517-534.
• Tunç, S. (1996). Ârif, Hayatı-Eserleri-Edebi Kişiliği ve Eserlerinin Tenkitli Metni C. I, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Turhan, V. N. (2005). “XVIII. Yüzyıla Ait Bilinmeyen Bir Eser Teşrifatçı Edip Efendi’nin Mevlidi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 28. s. 103-128.
• Türer, O. (1987). “Visâlî Ali Çelebi ve Tasavvufî Mevlidi”, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, Y: XXV/2, s. 169-183.
• Uzun, M. (2007/2) “Mevlid Edebiyatında Önemli Bir Son Devir Şairi: Mehmed Fevzi Efendi ve Mevlidleri”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33, s. 87-128.
• Ünver, İ. (1977). “Ahmedî’nin İskender-nâmesindeki Mevlid Bölümü”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 355-411.
• Yavuz, Y. V. (2007). Divân-ı Ğaybî ve Ahmed Fehmi Sivâsî’nin Mevlidi, İHVAK Yayın No: 6, İstanbul.
• Yazar, S. (2008). “Cismî ve Mevlidi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. I/2, s. 485-515.