Bursa Şer’iyye Sicillerine Yansıyan Tabip-Hasta İlişkileri Işığında Divan Şiirinde Tabip

Yıl 2010, Cilt: 11 Sayı: 18, 157 - 172, 06.01.2010

Özlem Ercan Ömer Düzbakar

Öz

Bursa Şer’iyye Sicillerine Yansıyan Tabip-Hasta İlişkileri Işığında Divan Şiirinde Tabip Makalemizin konusu olan Divan Şiirinde tabip, bir tip olarak iki şekilde yer eder: İlkinde, âşığın dertlerine çare bulmaya çalışan ancak bir türlü başarılı olamayan bir tıpçı; ikincisinde ise âşığa kavuşmanın güzelliğini yaşatarak onun hastalığını iyileştirecek bir tabip, yani sevgili olarak karşımıza çıkar. Şiirde tabip, felek, akarsu, bahar gibi unsurların benzetileni de olur. Fakat bu beyitlerde tabip tipinin toplumsal bir yansıyışı söz konusu olmadığı için bu örnekler konu dışında tutulmuştur. Ayrıca söz konusu örnek beyitler, genellikle tabipler hakkındaki şikâyetler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu çalışmada, Divan şiirinin toplumdan uzak bir edebiyat olduğu görüşü bir kenara bırakarak tabip tipinin gerçek hayattaki izleri aranmaya çalışılmıştır. Çeşitli yüzyıllara ait on üç şairin Divan’larının taranmasıyla elde edilen tabiple ilgili beyitler, Bursa Şer’iyye Sicilleri ve yine muhtevasının büyük bir çoğunluğu Bursa Şer’iyye Sicillerinden oluşan Bursa Kütüğü’nden alınmış gerçek yaşama dayalı örneklerle desteklenmiştir. Bu sayede Divan Şiiri’nde tabip-hasta ilişkilerine tarihsel bir gözle bakılmış olacaktır. Vereceğimiz örnekler metnin akışının bozulmaması için son notlarda verilmiştir. Şer’iyye sicilleri, basit birer dava kaydı olmanın ötesinde hayatın bir yansımasıdır ve Osmanlı tarihi araştırmalarının vazgeçilmez kaynakları arasındadır. Eğitim, sağlık, kültür, ekonomi, ziraat, ticaret gibi toplumu ilgilendiren hemen her alanda şer’iyye sicillerinden faydalanmak mümkündür. Parantez içindeki sayıların ilki şiir, ikincisi beyit numarasını göstermektedir

Anahtar Kelimeler

Divan Şiiri, Tabip, Hasta, Bursa Şer’iyye Sicilleri

PHYSICIAN IN DIVAN POETRY IN THE LIGHT OF PHYSICIANPATIENT RELATIONS: REFLECTIONS FROM THE SHARI'A COURT RECORDS OF BURSA

Öz

In Divan Poetry which is the subject of our article, physician as a model takes part in two ways: In the first one, he is a physician attempting to find a cure to problems of lover but failing in all circumstances; in the second one, he comes forth as a physician who will make the lover experience the beauty of getting together and cure his disease in other words as a lover. In poetry, it is what items like physician, fortune, and river are likened. However, since there was no social reflection of the physician model in these couplets, these examples are left outside the scope of subject. Besides, exemplary couplets in question are focused largely on complaints regarding physicians. In this study, the view that divan poetry is a literature distant from society is put aside, but traces of the model of physician in real life is being searched. Couplets obtained regarding physicians with the scanning of Divan (It is the name given to books in which Divan poets collect their poems.) of thirteen poets of miscellaneous centuries are supported with examples based on real life obtained from Bursa Shari’a Court Records and Bursa Registers which a large part of contents are made up of Bursa Shari’a Court Records. Hence, physician-patient relations in Divan Poetry will be considered from a different perspective. Shari’a court records are a reflection of life beyond being simple lawsuit records and they are among irreplaceable resources of Ottoman historical researches. Almost in all spheres relating society like education, health, culture, economy, agriculture, commerce, it has become possible to benefit from shari’a court records. In the texts the numerous which are given in the parentheses; the first one is poem, the second one is couplet.

Anahtar Kelimeler

Divan Poetry, Physician, Patient, Bursa Shari’a Court Records

Kaynakça

• Bursa Shari’a Court Records (Bursa Şer’iyye Sicilleri) (BŞS) A 4 A 5 A 40 A 80 A 101 B 144
• Akkuş, Metin (1993), Nef’î Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları. Bilkan, Ali Fuat (1997), Nabi Divanı, I, İstanbul: , Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Çavuşoğlu Mehmet-Tanyeri M. Ali (1990), Üsküblü İshâk Çelebi, Dîvan Tenkitli Basım, İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları.
• Düzbakar, Ömer (2006), “Charitable Women and Their Pious Foundations in the Ottoman Empire: The -Hospital of the Senior Mother, Nurbanu Valide Sultan”, Journal of the International Society fort he History of Islamic Medicine, 5/10: 11-20.
• Düzbakar, Ömer (2005), “Osmanlı Hukuk Sistemi İçinde Tıp ve Hekimlerin Yeri”, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi, XIII/2, Ankara: 105-109.
• Ersoylu, İ. Hakkı (1989), Cem Sultan’ın Türkçe Divan’ı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ertem, Rekin (1995), Şeyhülislâm Yahya Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları. http://www.tyih.gov.tr
• İpekten, Haluk (1990), Nailî Divanı, Ankara: Akçağ.
• İspirli, S. Aklan (2004), “Kadın Divan Şairlerimiz ve Diyarbakırlı İffet Hatice ve Sırrı Hanım”, EJOS, VII/14: 1-7.
• Karacan, Turgut (1991), Bosnalı Alaeddin Sabit, Divan, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• Kaya, B. Ali (2007), Osman Nevres ve Dîvânı, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Kemikli, Bilal (2007), “Divan Şiirinde Hastalık ve Tedavi”, Uludağ Üniversitesi, İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 1: 19-36
• Kepecioğlu, Kamil, Bursa Kütüğü, I, II, IV, Bursa Yazma ve Basma Eserler Kütüphanesi, Genel Kit., nu. 4519-4520, 4522.
• Kuzubaş, Muhammed, “Divan Şairleri Hastalıkları Nasıl Tedavi Ederler?”, www.muhammetkuzubas.com/makaleler/tedavi.htm
• Mengi, Mine (1995), Mesihî Divanı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Mermer, Ahmet (1997), Karamanlı Aynî ve Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Saraç, M. Yekta (2002), Emrî Divanı, İstanbul: Eren Yayınları.
• Şentürk, Atilla (1999), “Osmanlı Şairlerinin Gözlemciliği ve Klasik Edebiyatımızda Realiteye Dair”, Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, Haz. Kalpaklı, M., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları: 431- 437.
• Tarlan, A. Nihat (1992), Hayâlî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tarlan, A. Nihat (1997), Necati Beg Divanı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Yeniterzi, Emine, “Divan Şiirinde Sağlık ve Hastalıkla İlgili Bazı Hususlar” turkoloji.cu.edu.tr/Eskıturkedebıyatı/yeniterzi08.pdf