17. Yüzyıl Bursa Şer'iyye Sicillerine Göre Konut ve Konut Terminolojisi

Yıl 2008, Cilt: 9 Sayı: 14, 87 - 96, 01.06.2008

Ömer Düzbakar

Öz

Bursa, Osmanlı döneminde güneyde Uludağ yamaçlarına doğru tırmanan, kuzeyde ovaya doğru inen son dönemlerde ise doğu-batı yönünde hızlı bir yayılma göstermektedir. Osmanlının konut yapısı coğrafî anlamda komşuları olan diğer devletlerden ve Bizans’tan farklıdır. Konutların dış görünüşlerinin mütevazı olması, sınıfsız Müslüman toplumu yapısının bir yansımasıdır. Yerleşim yerleri olarak çoğunlukla meyilli araziler seçilmek suretiyle gereksinim duyulan suya doğal bir akıntı imkanı verildiği gibi, konutların ufkunun açık olması ve güneşten faydalanması da sağlanmıştır. Bu çalışmada Bursa’nın fizikî yapısı hakkında kısaca bilgi verildikten sonra konutların genel özellikleri ve konut terminolojisi üzerinde durulmuştur. Temel kaynak olarak 17. Yüzyıl Bursa Şer‘iyye Sicillerinden yararlanılmıştır. Konut satışları ile ilgili Bursa Şer’iyye Sicilleri’nde yer alan toplam 1320 adet belge değerlendirilmiştir. Belgelerde konutların müştemilat kısımları hakkında yer alan bilgilerden faydalanılarak incelediğimiz dönemle ilgili bir konut terminolojisi oluşturulmuştur. Bunlarla ilgili örneklemeler sırasında belgelerde çok sık rastlanan terimlere referans verilmemiştir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Bursa, Mahalle, Konut

House and House Terminalogy According to the Bursa Judge Records in 17th Century

Öz

House and House Terminalogy According to the Bursa Judge Records in 17th Century In Ottoman period, Bursa has expanded towards the slopes of Uludag and it has spread towards the plain on the north and recently it has spreaded in east-west direction. The Ottoman house structure is significantly different from Byzantium and the other neighboring states. The modesty of the outer appearance of the houses reflects the classless structure of the Muslim society. By choosing sloped areas for establishing settlements the required water is given the opportunity to flow naturally and houses have unhindered vies and good use of the sun. After a brief discussion about Bursa’s physical structure, the general characteristics of the houses and house terminology are analyzed in this study. 17th century Bursa judge records have been adopted as main references. A total of 1320 documents involving the house sales are evaluated. A house terminology about the period of interest has been constituted by making use of information in documents about the appurtenances. References of terms frequently seen in documents are not made.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Bursa, Neighbourhood, House

Kaynakça

• Akdağ, M. (1995). Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası. İstanbul: Cem Yayınları.
• Arık, R. (1999). Türk Evi ve Yâren Geleneği. G. Eren (edt.), Osmanlı (ss. 545-554), 5. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Ayvazoğlu, B. (1992). İnsan, Ev, Çevre. Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, 2, Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları. 770-785.
• BŞS (Bursa Şer‘iyye Sicilleri) B 77, B 102, B 107, B 112, B 114, B 116, B 143, B 144, B 145.
• Cansever, T. (1994). Ev ve Şehir. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Cansever, T. (1996). Osmanlı Şehri. Akyüz, S. Ünlü (edt.), İslâm Geleneğinden Günümüze Şehir ve Yerel Yönetimler (ss. 373-388), 1, İstanbul: İlke Yayınları.
• Cerasi, M. M. (2001) Osmanlı Kenti, (Osmanlı İmparatorluğu’nda 18. ve 19. Yüzyıllarda Kent Uygarlığı ve Mimarisi), İstanbul: İlke Yayınları.
• Darkot, B. (1979). Bursa. İslam Ansiklopedisi, 2, 806-810.
• Dörtok Abacı, Z. (2007). Bursa’nın Kent Dokusundaki Değişim (18.-19. Yüzyıl), Bursa’nın Kentsel ve Mimari Gelişimi Sempozyum Kitabı (07-08 Nisan 2007-Bursa), Bursa: Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, 165-182.
• Düzbakar, Ö. (2003). 17. Yüzyıl Sonlarında Bursa’da Ekonomik ve Sosyal Hayat. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Eldem, S. H. (1987). Türk Evi, 3. İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası.
• Ergenç, Ö. (1979). XVI. Yüzyılın Sonlarında Bursa “Yerleşimi, Yönetimi, Ekonomik ve Sosyal Durumu”, Yayınlanmamış Doçentlik Tezi.
• Faroqhi, S. (1992). Şehir Evinin Fizikî Şekli, (Çev.: İbrahim Kalın), SosyoKültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, 3. Ankara: Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları. 1151-1178.
• Faroqhi, S. (2000a). Osmanlı’da Kentler ve Kentliler. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Faroqhi, S. (2000b). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İnalcık, H. (1992). Bursa. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 6, 445- 449.
• Kezer, A. (1986). Türk ve Batı Kültürü Üzerine Denemeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kuban, D. (1982). Türk ve İslâm Sanatı Üzerine Denemeler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Küçükerman, Ö. (1985). Kendi Mekânının Arayışı İçinde Türk Evi, İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları.
• Oğuzoğlu, Y. (2007). Arşiv Belgelerinin Bursa’nın Kent Dokusuna İlişkin Verdiği Bilgiler, Bursa’nın Kentsel ve Mimari Gelişimi Sempozyum Kitabı (07-08 Nisan 2007-Bursa), Bursa: Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, 151-163.
• Orhonlu, C. (1981). Şehir Mimarları, Osmanlı Araştırmaları, 2, 1-30.
• Özcan, R. (1993). 17. Yüzyılda Konya’da Mülk Satışları ve Fiyatlar (1640- 1665). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Ulya, V. (1966). Living Architecture: Ottoman. London : Oldbourne.
• Yenen, Z. (1980) Anadolu Kentinde Mekansal Yapı/Açık Alan/Doku İlişkisi, Bir Örnek Muğla, ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Yerasimos, S. (1996) Tanzimat’ın Kent Reformları Üzerine, Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri. P. Dumont, F. Georgeon) (Çev. A. Berktay), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. (orijinal baskı tarihi 1992).