Yeni Bilgiler Işığında Ressam Mehmet Ali Laga

Yıl 2008, Cilt: 9 Sayı: 14, 45 - 70, 01.06.2008

Elvan Topallı

Öz

Türk resminin gelişimindeki ilk evrelerde önemli yer tutan asker ressamlardan biri olan Mehmet Ali Laga , Türk tarihinin en hareketli dönemlerinden birinde yaşamış ve yaşamından izler, resimlerine de yansımıştır. Yaşamıyla ve resim üslubuyla döneminin diğer ressamlarından ayrılan Laga, Balkan ve Çanakkale savaşlarına katılmış, Bulgarlar’ın eline esir düşmüş, ama resimden vazgeçmemiş, askeri okullarda resim öğretmenliği yaparak resim sergilerine katılmış bir ressamımızdır. Bunlara rağmen Mehmet Ali Laga’ya gereken önem verilmemiştir ve Türk resim sanatını konu alan kaynaklarda aktarılan bilgiler de birbirinin aynı nitelikte olup belli hatalar içermektedir. Hayatına ve faaliyetlerine dair bu hataların bazıları, burada düzeltilirken bazıları da yeniden tartışmaya açılmaktadır

Anahtar Kelimeler

asker ressam, Zafir ailesi, Balkan Savaşı, esaret, Anton Mitov, Çanakkale Savaşı, Galatasaray sergileri

In the Light of New Information Painter Mehmet Ali Laga

Öz

Mehmet Ali Laga was a military artist, who has a significant role in the early developing phases of Turkish Painting. He lived in one of the most restless times of Turkish history, and all that remains in his life had serious influences in his paintings. Laga, who divers from other painters with his life and style in his era, fought in Balcanic War and Battle of Gallipoli, captured by Bulgars as a prisoner of War, but he did not gave up painting. He gave painting lessons in Military Schools, and participated in many exhibitions. In despite of all, unfortunately he is extreemly neglected. All of the limited information about him obtained from the resources of Turkish Painting is similar to each other and has significant errors. Some of the errors about his life and work will be corrected here, while some others will be open to discussion.

Anahtar Kelimeler

Military artist, Zafir Family, Balcanic War, captivity, Anton Mitov, Battle of Gallipoli, Galatasaray Exhibitions

Kaynakça

• Aksaray, Y.B. (2004). İstanbul Deniz Müzesi Resim Koleksiyonu, İstanbul.
• Anonim (1972). “Laga (Mehmed Ali)”, Meydan Larousse, cilt 7, İstanbul, s.768.
• Anonim (1991). Kuleli Askeri Lisesi Öğretmenler Albümü (1845-1990), İstanbul.
• Anonim (1341). “Ressamlarımızın Bu Seneki Sergisi”, Resimli Ay, Ağustos 1341, s.44-47.
• Anonim (1989). “M.Ali Laga’nın Resimleri”, Tercüman Gazetesi, 17 Ekim 1989, s.5.
• Anonim (1974). Galatasaray Lisesi (Mekteb-i Sultani) 1868-1968, İstanbul.
• Anonim (1994). Muharebe Konulu Resim Sergisi Katalogu, 15 Eylül-15 Ekim 1994, İstanbul.
• Arseven, C.E. Türk Sanatı Tarihi, cilt 3 (Heykel-Oyma-Resim), İstanbul.
• Arseven, C.E. (1993). Sanat ve Siyaset Hatıralarım, İstanbul.
• Aslanapa, O. (1986). Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul.
• Başkan, S. (1991). Ondokuzuncu Yüzyıldan Günümüze Türk Ressamları, Ankara.
• Başkan, S. (1994). Osmanlı Ressamlar Cemiyeti, Ankara.
• Başkan, S. (1997). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye’de Resim, Ankara.
• Başkan, S. (1999). “Şehit Hasan Rıza Osmanlı Savaşlarının Ressamı”, Türkiye’de Sanat, sayı 40, İstanbul, s.50-57.
• Batur, A. (1996); “Art Nouveau Mimarlığı ve İstanbul”, Mimari Akımlar-I, İstanbul, s. 94-117.
• Bayazoğlu, Ü. (2003). “Şehit Hasan Rıza’nın Bitmeyen Çilesi”, Tarih ve Toplum, sayı 233, İstanbul, s.25-31.
• Berk, N. (1943). Türkiye’de Resim, İstanbul.
• Berk, N. (1972). İstanbul Resim ve Heykel Müzesi, İstanbul.
• Berk, N. ve Gezer, H. (1973). 50 Yılın Türk Resim ve Heykeli, İstanbul.
• Boyar, A.S. (1947). “Ressam Mehmet Ali Laga’yı Kaybettik”, Vatan Gazetesi, 5 Eylül 1947, s.5.
• Boyar, P. (1948). Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti Devirlerinde Türk Ressamları: Hayatları ve Eserleri, Ankara.
• Büyüker, K. (2004). Şeyh Muhammed Zafir Efendi ve Ertuğrul Tekkesi, İstanbul.
• Çam, Y. (1999). “Atatürk’ün Okuduğu Dönemde Harbiye”, Türk Tarihinde Harbiye, Ankara, s.40-55.
• Çetin, M.İ. (1988). Ressam Mehmet Ali Laga ve Çanakkale Resimleri, Çanakkale.
• Çetintaş, V. (2000). “Türk Plastik Sanatlarının Gelişim Sürecinde İstanbul’da Açılan Sergiler (1849-1923) ve Sanata Katkıları”, Türk
• Dünyası Kültür ve Sanat Sempozyumu-Bildiriler, 7-15 Nisan 2000, Süleyman Demirel Üniversitesi, s.457-467.
• Derman, M.U. Üsküdarlı Ressam Hoca Ali Rıza Bey, Ankara.
• Devrim, M. (2003). “Türk Resminde Mimarinin Kullanımı”, Türkiye’de Sanat, sayı 57, İstanbul, s.16-23.
• Dönmezoğlu, Y. (1995). Türkiye İş Bankası Sanat Koleksiyonu’nda Resimleri Bulunan Asker Ressamlar, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uygulamalı Resim Anasanat Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Elibal, G. (1973). Atatürk ve Resim-Heykel, İstanbul.
• Ener, G. (1995). “Has Semt: Beşiktaş”, İstanbul Dergisi, sayı 15, s.100-107.
• Epikman, R. (1964). “Türkiye’de Resim Sergilerinin Gelişmesi”, Türk Kültürü, sayı 18, s.152-157.
• Ergin, O.N. (1941). Türkiye Maarif Tarihi, cilt 3, İstanbul.
• Erhan, K. (1986). Hoca Ali Rıza, Ankara.
• Eyüboğlu, İ.Z. (1987). Günün Işığında Tasavvuf Tarikatlar Mezhepler Tarihi, İstanbul.
• Giray, K., Derman, U. ve Bodur Eruz, F. (1995). Sabancı Koleksiyonu, İstanbul.
• Giray, K. (1999). İstanbul Resim ve Heykel Müzesi Koleksiyonu’ndan Örneklerle Manzara, İstanbul.
• Giray, K. (2000). İş Bankası Resim Koleksiyonu, İstanbul.
• Giray, K. (2002). Sakıp Sabancı Müzesi Resim Koleksiyonundan Seçmeler, İstanbul.
• Gören, A.K. (1993). “Türk Resim Sanatının Gelişim Süreci İçinde Batılı anlamda Figür Sorunu”, Artist, sayı 18, İstanbul, s.18-25.
• Gören, A.K. (1994). “Türk Resim Sanatında Figür Sorununun Evreleri”, Sanat Çevresi, sayı 190-191, İstanbul, s.12-19.
• Gören, A.K. (1996). “Türk Resim Sanatında Şişli Atölyesi, Viyana Sergisi ve Gerçekleştirilemeyen Berlin Sergisi”, Türkiyemiz, sayı 78, İstanbul, s.50-59.
• Gören, A.K. (1997a). Türk Resim Sanatında Şişli Atölyesi ve Viyana Sergisi, İstanbul.
• Gören, A.K. (1997b). “Türk Resim Sanatının Gelişim Çizgisinde İki Önemli Evre: Şişli Atölyesi ve Viyana Sergisi”, Sanatsal Mozaik, sayı 26, İstanbul, s.56-65.
• Gören, A.K. (1998a). “Türk Resim Sanatında Edirne: Edirne’ye Yerleşen Ünlü Ressam: Şehit Hasan Rıza (1858-1912) ve Türk Ressamların Gözüyle Edirne”, Edirne: Serhattaki Payitaht, İstanbul, s.633-644.
• Gören, A.K. (1998b). 50.Yılında Akbank Resim Koleksiyonu, İstanbul.
• Gören, A.K. (1999a). “Laga, Mehmet Ali”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, cilt 2, İstanbul, s.41-42.
• Gören, A.K. (1999b). “Hasan Rıza (Şehit)”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, cilt 1, İstanbul, s.546-547.
• Gören, A.K. (2000). “Sanatta Etkileşim Bağlamında Türk Resim Sanatında Bir Tema: Savaş, Bir Mekan: Şişli Atölyesi (Savaşta Sanat ya da Sanatın Savaşı)”, Uluslararası Sanatta Etkileşim SempozyumuBildiriler, 25-27 Kasım 1998, Ankara, s.122-127.
• Gören, A.K. (2002a). “Yenileşme Döneminden Cumhuriyet Dönemine Türk Resim Sanatının Evreleri”, Türkler Ansiklopedisi, cilt 15, Ankara, s. 428- 439.
• Gören, A.K. (2002b). “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Türk Resim Sanatı:1”, rh+Sanat, sayı 2, İstanbul, s.32-39.
• Gören, A.K. (2003). “Tablolarda Fetih Sahneleri Bağlamında Hasan Rıza ve Zonaro’nun İstanbul’un Fethi Tablolarının İlişkisi Üzerine Bir Deneme”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla VII. Eyüpsultan Sempozyumu-Tebliğler, 9-11 Mayıs 2003, s.281.
• Gören, A.K. (2005). “Şişli Atölyesi’nin Modelleri- Atölyede Açılan Cepheden Bir Savaşı Betimlemek”, Antik&Dekor, sayı 88, İstanbul, s.100105.
• Görgülü, İ. (1994). Işıklar Askeri Lisesi Tarihi, Bursa.
• Gültekin, G. (1992). Batı Anlayışında Türk Resim Sanatı, Ankara.
• Güven, M.S. (1999). Ebu’l Hasan Şazili ve Şaziliyye, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• İslimyeli, N. (1965). Asker Ressamlar ve Ekoller, Ankara.
• İslimyeli, N. (1966). “Deniz Ressamımız Gelibolulu Süvari İhsan ve Onun Ünlü Bir Eseri”, Ankara Sanat, sayı 3, s.16.
• İslimyeli, N. (1967a). “Ali Rıza Hoca”, Türk Plastik Sanatçıları Ansiklopedisi, cilt 1, Ankara, s.30-34.
• İslimyeli, N. (1967b). “Laga Mehmet Ali”, Türk Plastik Sanatçıları Ansiklopedisi, cilt 2, Ankara, s.441-444.
• İslimyeli, N. (1967c). “İhsan, Mülazım Gelibolulu”, Türk Plastik Sanatçıları Ansiklopedisi, cilt 2, Ankara, s.341-342.
• İslimyeli, N. (1999). Yaşam Öyküm, Ankara.
• İslimyeli, N. (2005). Suluboya Resim Sanatı Tarihi, Ankara.
• Kara, M. (2002). Metinlerle Günümüz Tasavvuf Hareketleri, İstanbul.
• Köksal, A. (1989). “Mehmet Ali Laga’nın Çanakkale Resimleri”, Milliyet Sanat, sayı 224, 15 Eylül 1989, s.44-45.
• Olcay, H. (1945). “Emekli Subaylar Resim Sergisi”, Ülkü, sayı 1, s.28-29.
• Oral, H. (2002). “Hoca Ali Rıza”, Gösteri, sayı 241, İstanbul, s.36-38.
• Özcan, A. (1999). “Muhammed Zafir (Şeyh)”, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, cilt 2, İstanbul, s.225-226.
• Özdamar, M. (1994). Dersaadet Dergahları, İstanbul.
• Özdeniz, E. (2000). Türk Deniz Subayı Ressamları, İstanbul.
• Özsezgin, K. (1981). “Mehmet Ali Laga”, Milliyet Sanat eki: Türk Ressamları-12.
• Özsezgin, K. (1997). Sami Yetik, İstanbul.
• Özsezgin, K. (1998). Cumhuriyet’in 75.Yılında Türk Resmi, İstanbul.
• Özsezgin, K. (1999). “Laga, Mehmet Ali”, Türk Plastik Sanatçıları, İstanbul, s. 331.
• Pelvanoğlu, B. (2005). “Bir Manzara Ustasının Portresi: Mehmet Ali Laga”, Bursa’da Yaşam Dergisi (Olay Gazetesi Armağanı), Mayıs 2005, s.86-98.
• Saraççı, B. (1991). “Emanet Bırakılmış İki Bavuldan Arta Kalanlar”, Argos, no.36, s.84-98.
• Şanlıer; Z. (2003). “Bir Zamanlar Galatasaray’da”, Radikal Gazetesi, 2 Haziran 2003, s.23.
• Şapolyo, E.B. (1964). Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul.
• Şener, A.A. (2002). Mehmet Ali Laga’nın Sanat Anlayışı, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı Sanat Tarihi Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Şerifoğlu, Ö.F. (2003). “Bir Ustanın Müjdecisi Sayfalar”, Sanat Dünyamız, sayı 86, s.118-121.
• Şerifoğlu, Ö.F. (2003). Resim Tarihimizden: Galatasaray Sergileri 19161951, İstanbul.
• Şerifoğlu, Ö.F. (2005). (Haz.); Hoca Ali Rıza, İstanbul.
• Taktak, Y. (1984a). “Osmanlı İmparatorluğu Son Dönemi Ressamları-4: Hüseyin Zekai Paşa”, Hayat Mecmuası, sayı 40, İstanbul, s.20-21.
• Taktak, Y. (1984b). “Osmanlı İmparatorluğu Son Dönemi Ressamları-7: Hoca Ali Rıza”, Hayat Mecmuası, sayı 43, İstanbul, s.20-21.
• Tanman, M.B. (1994). “Şazelilik”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, cilt 7, İstanbul, s.139-140.
• Tanman, M.B. (1998). “Ertuğrul Tekkesi”, Dünden Bugüne Beşiktaş, İstanbul, s.190-195.
• Tansuğ, S. (1985). “Ressam Mehmet Ali Laga”, Sanat Çevresi, sayı 77, İstanbul, s.24-25.
• Tansuğ, S. (1991). “Ressam Mehmet Ali Laga”, Mehmet Ali Laga Sergi Katalogu,Halkbank Sanat Galerisi, 21 Mayıs-7 Haziran 1991, s.3-7.
• Tansuğ, S. (1993). Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul.
• Tansuğ, S. (1997). “Laga, Mehmet Ali”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, cilt 2, İstanbul, s.1087.
• T.C. Milli Savunma Bakanlığı Genel Arşiv Müdürlüğü’ndeki Binbaşı Mehmet Ali’ye ait arşiv dosyası: (1326 (1910) senesine ait Nüfus Tezkeresinin Sureti, 1340 (1924) senesinde Bursa İkinci Lisesi’nde doldurulan sicil kağıdı, 1341 (1925) senesinde Bursa Askeri Lisesi’nde doldurulan sicil kağıdı, 1926 senesine ait sicil kağıdı, 1927 senesinde Halıcıoğlu Askeri Lisesi’ndeyken doldurulan Tercüme-i Hal Kağıdı, 1927 senesinde Halıcıoğlu Askeri Lisesi’ndeyken doldurulan sicil kağıdı, 1334 (1918) senesine ait sicil kağıdı, Mehmet Ali’nin, kıdemli yüzbaşılığa terfi olunması için verdiği 1332 (1916) tarihli dilekçe, Mehmet Ali’nin emekliliğine dair, Reisicumhur Gazi M.Kemal’in tasdik ettiği 12.7.1930 tarihli belge, M.M.V.Tekaüt Şubesi’nden verilen 20.8.1930 tarihli belge)
• Tekçe, G. (2007). Zafir Konağında Bir Tuhaf Zaman, İstanbul.
• Turgut, N. (2005). “Üsküdarlı Ressam Hoca Ali Rıza Bey”, Hoca Ali Rıza (Haz.Ö.F. Şerifoğlu), İstanbul.
• Ünver, A.S. (1949). Ressam Ali Rıza- Hayatı ve Eserleri, İstanbul.
• Ünver, A.S. (1970). Ressam Şehit Hasan Rıza- Hayatı ve Resimleri, İstanbul.
• Ünver, A.S., Akdik, Ş. vd. (1966). Üsküdarlı Hoca Ali Rıza, Ankara SanatÖzel Sayı,31 Mayıs 1966.
• Üstünipek, M. (2007). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Çağdaş Türk Sanatında Sergiler 1850-1950, İstanbul.
• Vahyi, M. (1330). “Büyüklerimizin Borçları Pek Çoktur”, Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Gazetesi, Numara 14, 1 Mart 1330, s.146- 147.
• Vassaf, H. (1990). Sefine-i Evliya, İstanbul. Yasa Yaman, Z. (1994). “Laga, Mehmet Ali”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, cilt 5, s.177.
• Yetik, S. (1940). Ressamlarımız, cilt 1, İstanbul.
• (Yetik), M.Sami (1330). “Ressam Hasan Rıza Bey”, Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Gazetesi, no.14, 1 Mart 1330, s.148-150.