Bağlaç Görevinde Kullanılan “Ya”nın Anlamsal İşlevleri

Yıl 2008, Cilt: 9 Sayı: 14, 215 - 227, 01.06.2008

Hasene Karaşin

Öz

Bir dizge olan dilde, sözlük anlamları olmamasına karşın bağlayıcılık göreviyle kullanılan dil birimlerinin Türkiye Türkçesindeki görev adı “bağlaç”tır. Bağlaçlar; sözcükleri, sözcük öbeklerini, cümleleri, ögeleri birbirine bağlayan öncül, bağımsız, görevsel biçimbirimlerdir. Türkçede sıklıkla kullanılan bağlaçlardan biri, “ya”dır. Tek başına kullanılabildiği gibi, “ya…ya”, “ya da”, “ya…ya da”, “veya”, “yahut”, “veyahut” gibi biçimlerde ve “olur ya”, “öyle ya”, “malum ya”, “var ya” kalıp yapıları içinde de görülebilmektedir. Bunlar, yüzey yapıda biçimsel olarak yaptıkları bağlantıları ayrıca pekiştirme, açıklama, anımsatma, seçenek sunma, soru sorma, onaylama, kuşku, öfke, karşıtlık bildirme gibi anlamsal katkılarla güçlendirirler. Özellikle tek başına kullanılan “ya”nın çok çeşitli anlamsal görevler üstlendiği dikkat çekicidir

Anahtar Kelimeler

Bağlaç, anlamsal işlev, biçimsel işlev

Semantic Functions of “Ya” Which is Used in Conjunction Function

Öz

The function name of the linguistic components which are used with combine function whereas they don’t have lexical meanings in the language, that is a system, is “conjunction” in Turkey Turkish. Conjuntions are antecedent, independent, functional linguistic components which are used for to combine words, phrases, sentences, elements each other. One of the conjunctions which are used frequently in Turkish is “ya”. It can be used by oneself as well as can be seen with different forms such as “ya…ya”, “ya da”, “ya…ya da”, “veya”, “yahut”, “veyahut”, “olur ya”, “öyle ya”, “malum ya”, “var ya”. These also strengthen the combination, that they make formally in the surface structure, with some semantic contributions such as consolidation, explanation, recall, offering alternative, asking question, approving, giving out doubt, anger, opposition. Especially it is conspicuous that the “ya” which is used by oneself acceptances many different semantic function

Anahtar Kelimeler

Conjunction, semantic function, formal function

Kaynakça

• Atabay, N., Kutluk, İ., Özel, S. (1983). Sözcük Türleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Banguoğlu, Tahsin. (1990). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• Demir, Tufan. (2004). Türkçe Dilbilgisi. Ankara: Kurmay Yayınları.
• Ergin, Muharrem. (1998). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/ Yayım/ Tanıtım. Gencan, Tahir Nejat. (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Günay, V. Doğan. (2007). Sözcükbilime Giriş. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Hacıeminoğlu, Necmettin. (1984). Türk Dilinde Edatlar. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Koç, Nurettin. (1996). Yeni Dilbilgisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Korkmaz, Zeynep. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 827.