Türk Dilinde “+Dır” Bildirme Eki ve “+Dır” Bildirme Ekiyle Yapılan Belirsizlik Kelimeleri

Yıl 2008, Cilt: 9 Sayı: 14, 163 - 188, 01.06.2008

Hülya Savran

Öz

Bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde “+DIr” bildirme ekinin tarihî ve modern Türk lehçelerindeki teşekkülü ve gelişimi verilmiş; ikinci bölümde de “+DIr” bildirme ekli belirsizlik ifadesi taşıyan kelimelerin, modern Türk lehçelerinden olan ‘Batı’, ‘Kuzey’ ve ‘Doğu Bölgesi’ Türkçelerini temsil eden Türkmen, Kırım Tatar, Tatar, Kırgız ve Özbek Türkçesi yazı dillerindeki durumu incelenmiştir. Dil bilgisi kitaplarında ‘belirsizlik zamirleri’ adı altında incelenen bu kelimeler burada, cümle dizilişinde aldıkları göreve göre ele alınmışlardır

Anahtar Kelimeler

Türk lehçeleri, belirsizlik ifadeli kelimeler, “+DIr” bildirme eki , cümle

The Particle “+DIr” and Indefinite Words With The Particle “+DIr” in Turkic Language

Öz

There are two sections in this paper. Formation and devoloping particle “+DIr” in history of the Turkish dialects are examined in first section. In second section, states of indefinite words with the particle “+DIr” are examined in Turkoman Turkish, Crimea Tatar Turkish, Tatar Turkish, Kirghiz Turkish and Uzbek Turkish literaries languages which are the ‘West’, ‘North’ and ‘East’ sector of modern Turkish languages. These words are called ‘indefinite pronoun’ in grammar books and such words handled with their fonctions in syntax of the sentence in this study

Anahtar Kelimeler

Turkish dialects, indefinite words, the particle “+DIr”, sentence

Kaynakça

• Akalın, M. (1998). Tarihî Türk Şiveleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Aksan, D. (2003). Türkiye Türkçesinin Dünü, Bugünü, Yarını, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Asanov, Ş. A. ve diğerleri (1988). Krımtatarca-Rusça Lugat, Kiev.
• Atalay, B. (1998). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, C. II, 4. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Atalay, B. (1999). Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi, C. III, 4. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aytmatov, Ç.(1988). Kıyamat, Roman, Frunze “Adabiyat”.
• Banguoğlu, T. (1986). Türkçenin Grameri, Ankara : Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Başdaş, C., A. Kutlu (2004). Kırgız Türkçesi Grameri, Diyabakır: Dicle Üniversitesi Yayınları.
• Baycigitov, K. ve diğerleri (2002). Kırgız Adabiyatı, Bişkek: Hrestomatiya.
• Bilgin, M. (2006). Anlamdan Anlatıma Türkçemiz, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Borhanova, H. G. ve diğerleri (2002). Tatar Grammatikası, Morfolıgiya, II Tom, Kazan.
• Bozkurt, F. (1992). Türklerin Dili, İstanbul:Cem Yayınevi.
• Buran, A., E. Alkaya (2001). Çağdaş Türk Lehçeleri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Coşkun, V. (2000). Özbek Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Cumageldiyev, T. (1991). Yanan Gelinler, Aşgabat: “Türkmenistan” RNÇB.
• Deny, J. (1941), Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi), (Çeviren: Ali Ulvi Elöve), İstanbul.
• Ediskun, H. (1999). Türk Dilbilgisi Sesbilgisi-Biçimbilgisi-Cümlebilgisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ercilasun, A. B. (1984). Kutadgu Bilig Grameri –Fiil-, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2004). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara:Akçağ Yayınları.
• Ergin, M. (2000). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Basım/Yayın/Tanıtım.
• Gabain, A. Von (1988). Eski Türkçenin Grameri, (Çeviren: Mehmet Akalın), Ankara :Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Govşudov, A. (1989). Perman, Aşgabat: “Türkmenistan” Neşriyatı.
• Gülsevin, G., E. Boz (2004). Eski Anadolu Türkçesi, Ankara: Gazi Kitabevi.
• İlker, A. (2003). “Türkmen Türkçesinde –dır Ekinin “ve” Bağlacı İşlevinde Kullanılışı”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 15, Bahar 2003, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 119-123.
• İpçi, Ü. (2003). Meni Duadan Unutmaŋız..., Akmescit: “Tavrıya” Neşriyatı, Kırımtatar Edebiyatı Bölügi.
• Kådiriy, A. (1994). Ötkän Künlär, Mehråbdän Çäyån: Romanlar, T.: Gafur Gulåm Nåmidägi Ädäbiyåt vä Sän’ät Näşriyåti.
• Kılıcoğlu (Hatipoğlu), V. (1952-1953). “(-dir) Eki Meselesi”, Türk Dili, C. II, , Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s.803.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kültür Bakanlığı (1991). Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öner, M. (1998). Bugünkü Kıpçak Türkçesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Öztürk, R. (2005). Özbek Türkçesi El Kitabı, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Salahov, İ. (1965). Kükçetav Dalalarında, Kazan “Tataristan” Kitap Neşriyatı.
• Salahov, İ. (1989). Kolıma Hikayeleré, Kazan “Tataristan” Kitap Neşriyatı.
• Savran, H. (2003). Kırım Tatar Türkçesi Dil Özellikleri-Metinler-Sözlük, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Yayınları.
• Savran, H. (2004). “Kırım Tatar Türkçesinde Belirsizlik İfade Eden Kelimeler Üzerine”, V. Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II, 20-26 Eylül 2004, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s.2649- 2654.
• Söyegow, M. ve diğerleri (1999). Türkmen Diliniñ Grammatıkası Morfologiya, Aşgabat.
• Şahin, H. (2003). Eski Anadolu Türkçesi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şansa, S. T. (1986). “DIR in Modern Turkish”, Türk Dilbilimi Konferansı Bildirileri 9-10 Ağustos 1984, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, s. 145-177.
• Tekin, T. (1990). “Türkçe Olumsuzluk Eki (-mE) Üzerine”, Dilbilim Yazıları, Ankara: USEM Yayınları, s. 13-21.
• Tuna, O. N. (1987-1988). Yaşayan Türk Lehçeleri (Ders Notları), Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınları.
• Turan, E. (1991). Bu Tåglär-Ulug Tåglär, Roman, T.: Yåzuvçi.