Çeviri Eleştirisi Neyi Eleştirir?

Yıl 2007, Cilt: 8 Sayı: 12, 39 - 58, 01.06.2007

Faruk Yücel

Öz

Bu makalede, yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren bilimsel bir nitelik kazanmaya başlayan çeviribilimin çalışma alanlarından biri olan çeviri eleştirisi irdelenmektedir. Her ne kadar çeviri eleştirisinde iki metnin karşılaştırılmasının genel anlamda esas alınması gerektiği kanısı yaygın biçimde kabul edilse de çeviri eleştirisinin farklı açılardan yorumlanabileceği burada gösterilmeye çalışılmaktadır. Bir çeviri eleştirisinin nasıl, nerede, kimin tarafından yapıldığı, hedef kitlesinin kimler olduğu, ne tür bir metnin eleştirildiği gibi sorunsalları ortaya koyan etmenler, çeviri eleştirisinin salt bir yaklaşıma indirgenemeyeceğini göstermektedir. Bu çalışmada, çeviri eleştirisinin tarihsel gelişimine de değinen, çeviri eleştirisinde dilbilimsel yöntemlerden yola çıkarak, başta metin odaklı olmak üzere çevirinin işlevi ve amacını göz önünde bulunduran kuramların çeviri eleştirisini nasıl etkiledikleri tartışılmaktadır. Son olarak, çeviri eleştirisinde yeni paradigmalara yol açan erek odaklı çeviri kuramlarının eleştiriye ilişkin yaklaşımlara nasıl yansıdığı/yansıyabileceği bilimsel düzlemde irdelenmektedir

Anahtar Kelimeler

Çeviri eleştirisi, Eşdeğerlilik, Metin türleri, Kaynak/ erek odaklı yaklaşımlar

What Does Translation Criticism Criticize?

Öz

In this article, translation criticism, an essential branch of translation studies which has started to acquire a scientific identity since the second half of the twentieth century, will be studied. Even though it is widely accepted that two texts should be compared in translation criticism, the article will argue that translation criticism be interpreted in different ways from only comparison. Many factors such as how, where and who criticizes the translation and for whom this criticism is made and what types of texts are criticized, clearly indicate that translation criticism can not be reduced to a mere approach. Taking into account the historical development of translation criticism, this article discusses how text-oriented linguistic theories studying the function and purpose of the translation process influence translation criticism. Finally, how target-oriented translation theories resulting in new paradigms in translation criticism have been reflected in the actual criticism will be investigated on a scientific basis.

Anahtar Kelimeler

Translation criticism, Equivalence, Text Types, Source/Target Oriented Approaches

Kaynakça

• Aksoy, Berrin (2002). Geçmişten Günümüze Yazın Çevirisi. İstanbul: İmge Yayınları.
• Ammann, Margret (1990). Anmerkung zu einer Theorie der Übersetzungskritik und ihrer praktischen Anwendung. TEXTconTEXT ¾, Volume 5, Heidelberg: Julius Groos Verlag, ss. 208-245.
• Bengi, Işın (1992). Çeviribilimde Dilbilimden Yararlanabilir miyiz? Çeviride Yöntem Önerileri İçin Bir Ön Çalışma. Sahneler ve Çerçeveler. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 8, Sayı 3, Ankara, ss. 351- 364.
• Bengi-Öner, Işın (1999a). Işın: Çeviri Bir Süreçtir... Ya Çeviribilim? Çeviri Bir Süreçtir... Ya Çeviribilim? Aynı yazar, Çeviribilimsel-Forum 2, İstanbul: Sel Yayıncılık, 1999b, ss. 13-24.
• Bengi-Öner, Işın (1999b). Çeviri Eleştirisi Bağlamında Eleştirel Bilincin Oluşması ve Eleştiri, Üst-Eleştiri, Çeviribilim İlişkisi. Çeviri Bir Süreçtir... Ya Çeviribilim? Aynı yazar, Çeviribilimsel-Forum 2, İstanbul: Sel Yayıncılık, ss. 111-136.
• Even-Zohar, İtamar (2004). Yazınsal Çoğuldizge İçinde Çeviri Yazının Durumu. (çev. S. Paker), Çeviri(bilim) Nedir? Başkasının Bakışı. (yay.) Mehmet Rifat, İstanbul: Dünya Yayıncılık, ss. 191-200.
• Göktürk, Akşit (1986). Çeviri: Dillerin Dili. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• House, Juliane (2002). Möglichkeiten der Übersetzungskritik, (yay.) J.Best/ S. Kalina. Übersetzen und Dolmetschen, Tübingen: Francke Verlag, ss. 101-108.
• Huyssen, Andreas (1969). Die frühromantische Konzeption von Übersetzung und Aneignung. Studien zur frühromantischen Utopie einer deutschen Weltliteratur. Zürich: Atlantis Verlag.
• Kaindl, Klaus (1998). Übersetzungskritik. (yay.) Mary Snell-Hornby ve ark. Handbuch Translation. Tübingen: Stauffenburg Verlag, ss. 373-377.
• Kıran, Zeynel (2001). Dilbilime Giriş. (yay.) Ayşe Kıran, İstanbul.
• Koller, Werner (1997). Einführung in die Übersetzungswissenschaft. Wiesbaden: Francke Verlag.
• Nida, Eugene A. (1981). Das Wesen des Übersetzens. Übersetzungswissenschaft. (yay.) Wolfram Wilss, Darmstadt: Francke Verlag, ss. 123-147.
• Nord, Christiane (1995). Textanalyse und Übersetzen. Heidelberg: Julius Gross Verlag.
• Paepcke, Fritz (1994). Textverstehen-Textübersetzen-Übersetzungskritik. (yay.) Mary Snell-Hornby, Übersetzungswissenschft. Eine Neuorientierung. Tübingen/Basel: Francke Verlag, ss. 106-131.
• Reiss, Katharina (1986). Möglichkeiten und Grenzen der Übersetzungskritik. Kategorien und Kriterien für eine sachgerechte Beurteilung von Übersetzungen. München: Max Hueber Verlag.
• Schleiermacher, Friedrich (1973). Methoden des Übersetzens (1813). Das Problem des Übersetzens. (yay.) Hans Joachim Störig, Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft, ss. 38-70.
• Stolze, Radegundis (1993). Übersetzungstheorie. Eine Einführung. Darmstadt: Gunter Narr Verlag.
• Störig, Hans J. (1973). Das Problem des Übersetzens. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
• Toury, Gideon (2004). Çeviri Normlarının Doğası ve Çevirideki Rolü (çev. A. Eker). Çeviri(bilim) Nedir? Başkasının Bakışı. (yay.) Mehmet Rifat, İstanbul: Dünya Yayıncılık, ss. 233-252.
• Vermeer, Hans J. (1986). Naseweise Bemerkung zum literarischen Übersetzen. TEXTconTEXT 3, Heidelberg, ss. 145-150.
• Wilss, Wolfram (1977). Übersetzungswissenschaft. Probleme und Methoden. Stuttgart: Ernst Klett Verlag.
• Wuthenow, Ralph-Rainer (1969). Das fremde Kunstwerk. Aspekte der literarischen Übersetzung. Göttingen: Vandenhoeck & Rubrecht Verlag.