İmlâsı Yönüyle Dikkat Çeken Bir Eser : Resimli İran Sefaretnamesi (Metin)

Yıl 2011, Cilt: 12 Sayı: 20, 111 - 149, 01.06.2011

Mustafa Uluocak

Öz

Türkler, tarih boyunca çeşitli alfabeler kullanmışlardır. Bunlar arasında, en uzun süreli ve en yaygın olarak kullanılanı Arap alfabesidir. Bu alfabe, ünsüz esasına dayananır. Buna karşılık Türkçe, ünlüleri bol ve çeşitli olan bir dildir. Bu bakımdan Türkçenin imlâsını Arap alfabesiyle gösterme konusunda bazı sıkıntılar ortaya çıkmıştır. Eski Anadolu Türkçesi Devrinde harekeli yazılan bazı eserler yardımıyla devrin imlâsını tespit edebilmek bir dereceye kadar mümkündür. Ancak Klasik Osmanlı Türkçesi Dönemininin başlangıcı kabul edilen XVI. yüzyıldan itibaren imlânın gelenekselleşmesi ve hareke sisteminin terk edilmesi sebebiyle bu dönemden itibaren yazılmış metinlerde, imlâ özelliklerinin takip edilmesi güçleştirmiştir. Bu güçlüğün aşılmasında trankripsiyon metinleri ve az da olsa harekeli olarak yazılmış metinler, bizlere yardımcı olmaktadır. Bu eserlerden biri olarak da Resimli İran Sefaretnamesi gösterilebilir. Bozoklu Osman Şakir tarafından milâdî 1811’de yazılmış olan eser, harekeli olması ve yazarı tarafından yazı ve imlâsına dikkat çekilmesi yönüyle de incelenmeye değerdir. Bu çalışmada, daha önce bir bildiriyle imlâ özelliklerini tespit etmeye çalıştığımız bu eserin metnini de yayımlayarak Osmanlı Türkçesinin imla yönünden XIX. yüzyıldaki gelişiminin tespitine katkı sağlamayı amaçladık

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Türkçesi, XIX. yüzyıl, İmla Özellikleri, Resimli İran Sefaretnamesi, Metin

A Work Remarkable For Its Orthography: Pictorial Iranian Book Of Embassy (Text)

Öz

Turks have used various alphabets throughout history. Among these is the Arabic alphabet which was used for the longest period of time and most commonly. This alphabet is based on consonants. On the contrary, Turkish is a language with a variety of vowels. In this respect, there appeared some problems related to the representation of the orthography of Turkish with the Arabic alphabet. With the help of some works written with vowel points in the period of Old Anatolian Turkish, it is possible to determine the orthography of the period to some extent. However, due to the orthography’s becoming a tradition and abandoning the vowel point system starting from the 16th century, accepted as the beginning of the Classical Ottoman Turkish Period, it became difficult to follow orthographic characteristics in the texts written in this period. Transcribed texts and, even a little, texts written with vowel points help us overcome this difficulty. The Pictorial Iranian Book of Embassy can be shown among these works. The work, written by Bozoklu Osman Şakir in 1811 AD, is worth examining in that both it was written with vowel point system and the author of which drew attention to its inscription and orthography. In this study, we aimed to contribute to the determination of the development of the Ottoman Turkish in terms of orthography in the 19th century by publishing the text of this work, the orthographic characteristics of which we tried to determine through an article before

Anahtar Kelimeler

Ottoman Turkish, 19th century, Orthography, Pictorial Iranian Book Of Embassy, Text

Kaynakça

• Bilim, Cahit (2002), "Elçi, M.Seyyid Abdülvahab Efendi, Yazar, Sefaret Tercümanı Bozoklu Osman Şakir Efendi, Musavver İran Sefaretnamesi, OTAM Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı. 13, 261-286.
• Demir, Nurettin-Yılmaz Emine (2002), "Osmanlı Türkçesi" Türkler Ansiklopesisi. 11. cilt, Ankara, 477- 488.
• Develi, Hayati (1991), Osmanlı Türkçesi, Osmanlı Ansiklopedisi. 9. cilt, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 456–462.
• Develi, Hayati (1998), "18. Yüzyıl Türkçesi Üzerine", Doğu Akdeniz Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, sayı 1, 27-36.
• Gümüşkılıç, Mehmet (2008), Orta Osmanlıcada İmlâ- Telaffuz İlişkisi, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/6 Fall 2008, 272-288
• Gümüşkılıç, Mehmet (2000), Osmanlı Türkçesinin Yeni Harflere Çevrilmesinde Karşılaşılan Problemler ve Çözüm Yolları, Akademik Araştırmalar Dergisi, sayı 4-5, 405-435.
• Kartallıoğlu, Yavuz (2008), Osmanlı Türkçesindeki Ekler Dudak Uyumuna Göre Nasıl Okunmalıdır? Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/6 Fall, 458–481.
• Şahin, Hatice (2003), Eski Anadolu Türkçesi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Tulum, Mertol (1991), Alfabe ve Eski Alfabemiz Üzerine, Dil ve Alfabe Üzerine Görüşler, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurulu Yayınları, Ankara, 23–27.
• Unat, Faik Reşit (1992), (Haz. Prof. Dr. Bekir Sıtkı Baykal), ,"Osmanlı Sefirleri ve Seyahatnameleri", Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• User Şirin, Hatice (2006), Başlangıcından Günümüze Türk Yazı Sistemleri, Akçağ Yayınları, Ankara.