Bandırmalızâde Hâşim Baba Dîvânı’nda Tasavvufî Unsurlar

Yıl 2009, Cilt: 10 Sayı: 17, 395 - 412, 01.12.2009

Mehmet Akif Yalçınkaya

Öz

XVIII. yüzyıl şairlerinden Mustafa Hâşim Baba 1718 yılında İstanbul Üsküdar’da doğmuştur. Bandırmalızâde Tekkesi şeyhi Yusuf Nizâmeddin Efendi’nin oğludur. Celvetî âdâb ve erkânına göre yetişen Hâşim Baba, daha sonra Bektâşîliğe meyletmiş, hatta bir ara dedebabalık makamına kadar yükselmiştir. Fakat ne Celvetîlerce Celvetîliği ne de Bektâşîlerce Bektaşîliği kabul görmemiştir. Vefatından sonra Hâşim Baba’nın takipçileri tarafından kurulan Hâşimiyye tarikatı kendisine nispet edilmiştir. Ömrünü irşa ve tarikat hizmetlerine adamış olan Hâşim Baba’nın muhtelif kütüphanelerde Divân’nın yazma nüshaları mevcuttur. Divânında Celvetîliğin ve Bektâşilîğin tesirleri görülür. Hâşim Baba’nın eserleri: Divân, Vâridât, Ankâ-yı Meşrık, Devriyye-i Ferşiyye. Bu çalışmamızda Hâşim Baba Dîvânı’nda yer alan tasavvufî unsurları incelemeye çalışacağız

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Şiiri, Hâşim Baba, Tasavvuf

Mystical Components in Hâşim Baba’s Dîvân

Öz

Mystical Components in Hâşim Baba’s Dîvân Mustafa Haşim Baba, who was one of the 18th century poets, was born in Üsküdar, İstanbul in 1718. He was the son of the Yusuf Nizâmeddin Efendi Sheikh of Bandırmalızade Dervish lodge ( Tekke). Haşim Baba was educated according to the practices of Jalwatiyya orders, after that he inclinated Bektashism orders and even he was appointed to the sphere of Dedebabalık. However, neither the Jalwatis nor the Bektashis had accepted him. After his death, the Hasimiyyas, which was established by the followers of Haşim Baba, was related to him. Haşim Baba, who spended his life on preaching and Sufi order services has got Divan’s manuscripts in different libraries. The influences of Celvetism and Bektashism can be seen in his Divan. The works of Haşim Baba: Divân, Vâridât, Ankâ-yı Meşrık, Devriyye-i Ferşiyye. In this study, we try to examine mystical components in Hâşim Baba’s Dîvân

Anahtar Kelimeler

Ottoman poetry, Hâşim Baba, Mysticism

Kaynakça

• “Kesret”, TDEA, c. 5, Dergâh Yay., İstanbul, 1998.
• “Mürid”, TDEA, c. 6, Dergâh Yay., İstanbul, 1998.
• “Zikir”, TDEA, c. 8, Dergâh Yay., İstanbul 1998.
• Bandırmalızâde Hâşim Baba Dîvânı, Bursa İnebey Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi, Genel, No: 750/1.
• Eraydın Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, Marmara Ünv. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yay., İstanbul, 1994.
• Eyuboğlu İsmet Zeki, Bütün Yönleriyle Bektaşilik, Der Yay., İstanbul, 2000.
• Gölpınarlı Abdülbâki, Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İstanbul, 1977.
• Hançerlioğlu Orhan, İslam İnançları Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1994.
• İpekten Haluk, Fuzûlî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Bazı Şiirlerinin Açıklamaları, Akçağ Yay., Ankara, 2000,
• Kara Mustafa, Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergah Yay., İstanbul, 1999.
• ---------------, Tasavvuf ve Tarikatlar, İletişim Yay., İstanbul, 1992.
• ---------------, “Mâsiva”, TDEA, c. 6, Dergâh Yay., İstanbul, 1998.
• Kara İsmail, “Pir”, TDEA, c. 7, Dergâh Yay., İstanbul, 1998.
• Köprülü F. Orhan, “Abdal”, DİA, c. 1, İstanbul, 1998.
• Korkmaz Esat, Ansiklopedik Alevilik-Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, Kaynak Yay., İstanbul, 2003.
• Noyan Bedri, Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik, c. 7, Ardıç Yay., Ankara, 2006.
• Onay Ahmet Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Akçağ Yay., Ankara, 2000.
• Pala İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yay., İstanbul, 2005.
• Selvi Dilaver, Kaynaklarıyla Tasavvuf-1, Semerkand Yay., İstanbul, 2001.
• Uludağ Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yay., İstanbul, 1991.
• Yalçınkaya Mehmet Akif, Bandırmalızâde (Hâşim Baba) Dîvânı (İnceleme- Metin), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa, 2008.
• Yazıcı, Tahsin, “Derviş”, DİA, c. 9, İstanbul, 1994.
• ez-Zubi Memduh, Mucemu’s-sufiyye alam turuk mustalahat tarih, Beyrut, 2004