Bizans Tarih Yazıcılığında “Dönüşüm” : Laonikos Chalkokondyles'te Bizanslı ve Osmanlı İmajı (1299-1402)

Yıl 2008, Cilt: 9 Sayı: 15, 333 - 352, 01.12.2008

Hasan Çolak

Öz

Bu makalede, 15. yüzyıl Bizans tarihçilerinden Laonikos Chalkokondyles’in, Apodeikseis Historion adlı eserindeki “Bizanslı” ve “Osmanlı” imajlarının “dönüşümü” meselesi incelenecektir. Bu dönüşüm, yazarın Osmanlılar hakkındaki yakın bilgisine değinildikten sonra, o zamana kadar Bizans düşüncesinde büyük öneme sahip olan “Romalı”, “Helen” ve “basileus/imparator” terimlerinin, tarihçi tarafından nasıl ve ne şekillerde kullanıldığına odaklanılarak açıklanmaya çalışılacaktır. Modern tarihçiliğin bu konulardaki görüşlerinin yanısıra, eserin yazıldığı dönemin Bizans ve Osmanlı tarihyazıcılığı da göz önünde bulundurulacaktır. Makalenin daha genel bir amacı ise Bizans ve Osmanlı kaynaklarının bir arada kullanımı esnasında, hem klasik Bizans hem de Osmanlı tarihyazıcılığının ve siyasi düşüncesinin göz önünde tutulmasının gerekliliğine işaret etmektir

Anahtar Kelimeler

Laonikos Chalkokondyles, geç Bizans tarihyazıcılığı, erken Osmanlı tarihyazıcılığı, dönüşüm, Helen, Romalı, imparator, basileus

“Transformation” in Byzantine Historiography: Image of Byzantines

Öz

and Ottomans in Laonikos Chalkokondyles In this article, I am going to analyze the issue of “transformation” of the images of “Byzantines” and “Ottomans” in the work of Laonikos Chalkokondyles entitled Apodeikseis Historion. After mentioning his close knowledge of the Ottomans, I am going to try to explain this transition by focusing on how and in what ways the historian used the terms “Roman”, “Hellene”, and “basileus/emperor”. Apart from the views of modern historiography, I would also take into account both the Byzantine and the Ottoman historiography contemporary to Chalkokondyles. A broader purpose of this article is to indicate the necessity to consider both the classical Byzantine and Ottoman historiography and political thought, while using Byzantine and Ottoman sources together

Anahtar Kelimeler

Laonikos Chalkokondyles, late Byzantine historiography, early Ottoman historiography, transformation, Hellene, Roman, emperor, basileus

Kaynakça

• Altındal, A. (2007). Türk İmparatorluğu’nun Yıkılışına Dair Kehanetler Kitabı. Ankara: Destek Yayınları.
• Atsız, N. (1970). Aşıkpaşaoğlu Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Barker, E. (1995). Bizans Toplumsal ve Siyasal Düşünüşü. (Çev. Mete Tunçay). Ankara: İmge Kitabevi. (Orijinal baskı tarihi 1957).
• Baştav, Ş. (1960). Die türkische Quellen des Laonikos Chalkondylas. Acts of XIth International Byzantine Congress, Munich 1958. (ss. 34-43), Munich.
• Bryer, A. (1981). Greek Historians on the Turks: The Case of the First Byzantine-Ottoman Marriage. R. H. C. Davis and J. M. WallaceHadrill (der.), The Writing of History in the Middle Ages: Essays Presented to Richard William Southern. (ss. 471-493). Oxford: Clarendon Press.
• Cazacu, M. (1984). Les parentés byzantines et ottomanes de l’historien Laonikos Chalkokondyle (c.1423-c.1470). Turcica, 16, 95-115.
• Cin, H. (1988). İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (1999). Sözlü Kültür Ortamından Yazılı Kültür Ortamına Geçiş Bağlamında Erken Dönem Osmanlı Tarihlerinden Aşıkpaşazade’nin Epik Karakteri Üzerine Tespitler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. Özel Sayı, 65-83.
• Delilbaşı, M. (1999). Türk Tarihinin Bizans Kaynakları. Cogito, 17, 333- 351.
• Drocourt, N. (2004). Ambassades Latines et Musulmanes à Byzance: une situation contrastée. (VIIIe-Xie siècles). Byzantion. 74(2), 348-382.
• Durak, K. Ş. (2001) Byzantine Turkish Encounter in Western Anatolia in the Late Thirteenth and Early Fourteenth Centuries. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Harris, J. (2003). Laonikos Chalkokondyles and the Rise of the Ottoman Turks. Byzantine and Modern Greek Studies, 27, 153-170.
• Imber, C. (1987). Ottoman Dynastic Myth. Turcica, 9, 7-27.
• İnalcık, H. (1962). Beginning of the Ottoman Historiography. B. Lewis ve P. M. Holt (der.) Historians of the Middle East. (ss. 152-168). London: Oxford Univ. Press.
• İnalcık, H. (1993). Osman Ghazi’s Siege of Nicea and the Battle of Bapheus. Elizabeth Zachariadou (der.) The Ottoman Emirate (1300-1389). (ss. 77-101). Rethymnon: Crete University Press.
• İnalcık, H. ve Anhegger, R. (2000). Kânûnnâme-i Sultânî ber Mûceb-i `Örf-i `Osmânî. Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• İnalcık, H. (2007). Osmanlı Beyliği’nin Kurucusu Osman Beg. Belleten, 261, 479-538.
• Kafadar, C. (1995). Between Two Worlds, Construction of the Ottoman State. California: University of California Press.
• Karalis, B. (1997). Mikhail Doukas Byzantino-Tourkiki Historia. Atina: Ekdoseis Kanaki.
• Kazhdan, A. P. (1984). Studies on Byzantine Literature of the Eleventh and Twelfth Centuries. Cambridge [Cambridgeshire]; New York: Cambridge University Press; Paris: Editions de la Maison des sciences de l'homme.
• Kazhdan, A. P. 1991 (der.), Oxford Dictionary of Byzantium. New York: Oxford University Press.
• Kurat, A. N. (1926-1933). Bizansın Son ve Osmanlıların İlk Tarihçileri. Türkiyat Mecmuası, 3, 185-206.
• Lowry, H. (2003).The Nature of the Early Ottoman State. New York: State University of New York Press.
• Mango, C. (1980). Byzantium, The Empire of the New Rome. Londra: Wiedenfeld and Nicolson.
• Mollaoğlu, F. K. (1998). Selanik Başpiskoposu Symeon’un Tarihi Nutku (1387-1429). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mollaoğlu, F. K. (2003). 15. Yüzyıl Bizans Tarihçisi Laonikos Halkokondilis. Toplumsal Tarih, 112, 80-82.
• Mollaoğlu F. K. (2005). Laonikos Chalkokondyles’in Kroniği ve Değerlendirilmesi (V.-VII. Bölümler). Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Necipoğlu, N. (1998). Evrensellikten Geri Çekiliş: Bizans İmparatorluk İdeolojisinin Evrimi ve Osmanlı Fütuhatı. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e: Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar (ss. 146-157). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Nicoloudis, N. (1996). Laonikos Chalkokondyles: a translation and commentary of the "Demonstrations of histories", Books I-III. Atina: Historical Publications St. D. Basilopoulos.
• Nimet, A. (1933). Die turkische Prosopographie bei Laonikos Chalkokandyles. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hamburg Üniversitesi Felsefe Fakültesi.
• Norwich, J. J. (der.). (1993). The Embassy to Constantinople and Other Writings. London: Charles E. Tuttle.
• Ostrogorsky, G. (1999). Bizans Devleti Tarihi. (Çev. Fikret Işıltan). Ankara: Türk Tarih Kurumu. (Orijinal baskı tarihi 1940).
• Philippides, M. (1990). Early Post-Byzantine Historiography. Aldo S. Bernardo ve Saul Levin (der.), The Classics in the Middle Ages. (ss. 253-263). Binghamton, N.Y.: Centre for Medieval and Early Renaissance Studies.
• Runciman, S. (1962). Byzantine Historians and the Otoman Turks. B. Lewis ve P. M. Holt (der.), Historians of the Middle East (ss. 271-277). London: Oxford Univ. Press.
• Silay, K. (2004). History of the Kings of the Ottoman Lineage and their Holy Raids against the Infidels. Harvard: Harvard University Department of Near Eastern Languages and Civilizations.
• Turner, C. J. G. (1964). Pages from the Late Byzantine Philosophy of History. Byzantinische Zeitschrift, 57, 346-373.
• Unat, F. R. ve Köymen, M. A. (1995). Mehmed Neşri Kitâb-ı Cihan-Nümâ. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yücel, Y. ve Cengiz, H. E. (1989-92). Rûhî Târihi-Oxford Nüshası, Değerlendirme, metnin yeni harflere çevrilmesi. Belgeler, 18. 359- 472.
• Vryonis, S. (1991). Byzantine Cultural Self-Consciousness in the Fifteenth Century. Slobodan Curcic ve Doula Mouriki (der.), The Twilight of Byzantium: aspects of cultural and religious history in the late Byzantine Empire. (ss. 5-15),Princeton, N.J.: Dept. of Art and Archaeology, Program in Hellenic Studies, Princeton University.