ESKİ ROMA AİLESİNDE “PATER FAMILIAS” ve “PATRIA POTESTAS” KAVRAMLARI

Yıl 2014, Cilt: 15 Sayı: 27, 233 - 250, 01.12.2014

Kamil Doğancı Fulya Kocakuşak

https://doi.org/10.21550/sosbilder.269511

Cited By: 4

Öz

Familia en geniş anlamıyla aile demekti ve Eski Roma toplumsal yaşamının temelini oluşturuyordu. Patria potestas altındaki bütün kişiler familia içinde yer alırdı. Patria potestas, dar anlamda babaya ait olan güç, baba egemenliği; geniş anlamda ise aile reisi olan pater familias’ın ailesindeki bütün çocuklar, torunlar, aileye dahil diğer kişiler ve köleler üzerindeki hakimiyetini ifade ediyordu. Pater familias olmak için patria potestas altında olmamak ve erkek olmak yeterliydi. Pater familias; askerlik hakkı, seçme ve seçilme hakkı, evlenme hakkı gibi bir Roma vatandaşının kullanabileceği bütün haklara sahipti. Pater familias’ın aile fertleri üzerindeki hakimiyeti mutlaktı. Patria potestas’ı sona erdiren sebepler ölüm, capitis deminutio ve emancipatio idi. Ölüm halinde patria potestas kendiliğinden sona ererdi. Capitis deminutio ise aile reisi olan pater familias’ın savaşta esir düşmesi veya sürgün cezasına çarptırılması ile ortaya çıkan bir durumdu. Nitekim hür olmayan ve hakimiyet ehliyeti bulunmayan bir kişi patria potestas’a sahip olamazdı. Aile evlatlarından birinin rahip olması veya yüksek bir mertebeye ulaşması da, capitis deminutio kapsamında patria potestas’ı sona erdiren bir durumdu. Roma’da kız çocukları da dini hizmetler görebilir ve rahibe olabilirlerdi. Bir kız çocuğunun rahibe olması, patria potestas altından çıkması için yeterliydi

Anahtar Kelimeler

patria potestas, familia, manus, pater familias, dominium

The Concepts of “Pater Familias” and “Patria Potestas” in the Ancient Roman Family

Öz

The word familia meant to be a family in the broadest sense and it formed the basics of the Ancient Roman social life. Persons under the patria potestas were also seen in the familia. In the narrow sense patria potestas meant to be the power of a father or his sovereignty; and broadly it meant to be the dominance of the father over the all children, grandchildren and other family members including slaves. In order to be pater familias it was necessary to be a man who is also separated from patria potestas. Pater familias had the rights such as military service, elect and to be elected and marriage as a normal Roman citizen. The dominance of pater familias over the family members was certain. Reasons that end patria potestas were death, capitis deminutio and emancipatio. In the case of death patria potestas would end spontaneously. Capitis deminutio was the situation that the family leader pater familias was captured in a war or exiled. Thus it is impossible to have a patria potestas while being a prisoner or not having the qualification to dominate someone. If one of children in the family became a monk or a high-ordered person, this is a situation that would end patria potestas in terms of capitis deminutio. In Rome girls were also able to have religious education and become a monk. And in this case they could split from patria potestas too in the same way

Anahtar Kelimeler

Patria protestas, familia, manus, pater familias, dominium

Kaynakça

• Adcock, F.E. (1945). “Women in Roman Life and Letters”. Greece & Rome. vol. 14. no: 40. Cambridge University Press. ss. 1-11.
• Akıncı, Ş. (1999). Roma Hukuku Dersleri. Nobel Yayınları. Ankara.
• Aubert, J. (1994). Business Managers in Ancient Rome, A Social and Economic Study of Institores, 200 B.C-A.D. 250. Leiden.
• Ayiter, K. (1963). Roma Hukuku Dersleri: Aile Hukuku. Ankara Üniversitesi Basımevi. Ankara.
• Berki, Ş. (1957). “Roma’da Aile Hukuku”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. c. XIV. sayı: 1-4. Ankara. ss. 111-121.
• Bonner, S.F. (1977). Education in Ancient Rome. University Printing House. Cambridge.
• Cicero. Pro A Cluentio. Edited by C. D. Yonge. London. 1856.
• Cicero. De Domo Sua. Edited by G. Peterson. Oxford Classical Texts. Clarendon Press. Oxford. 1978.
• Cicero. Pro Milone. Edited by Albert Curtis Clark. Oxford. 1918.
• Cicero. Pro Sestio. Edited by R. Gardner. Loeb Classical Library. Harvard University Press. Cambridge. 1958.
• Cicero. Topica. Edited by A. S. Wilkins. London. 1911.
• CIL. (Corpus Inscriptionum Latinorum). vol. I-XVI. Leipzig-Berlin. 1826- 1843.
• Clark, G. (1981). “Roman Women”. Greece & Rome. vol. 28. no: 2. Cambridge University Press. ss. 193-212.
• D’ambra, E. (2007). Roman Women. Cambridge University Press. Cambridge.
• Corpus Iuris Civilis 1: Institutiones, Digesta. Edited by Theodor Mommsen– Paul Krueger. Berolini. 1992.
• Erdoğmuş, B. (1995). Roma Hukuku. Filiz Kitapevi. İstanbul.
• Finley, M.I. (1970). “Peculium”. The Oxford Classical Dictionary. ed. N. G. L. Hammond–H. H. Scullard. The Clarendon Press. Oxford. s. 793.
• Frier, B.W. (1994). “Natural Fertility and Family Limitation in Roman Marriage”. Classical Philology. vol. 89. no: 4. The University of Chicago Press. ss. 318-333.
• Gaius. The Institutes. Translated by W.M. Gordon and O.F. Robinson. Ithaca: Cornell University Press. 1988.
• Gardner, J.F. (1986). Women in Roman Law and Society. British Library Publication. London.
• Gardner, J.F. (1990). “Roman Children”. The Classical Review. New Series. vol. 40. no: 2. Cambridge University Press. ss. 397-399.
• Gardner, J.F. ve Wiedemann, T. (1991). The Roman Household: A Sourcebook. British Library Cataloguing in Publication. London.
• Gönenç, F. İ. (2010). Roma Hukukunda Kadın. On İki Levha Yayıncılık. İstanbul.
• Aulus Gellius. Noctes Atticae. ed. John C. Rolfe. Harvard University Press. London.
• Günal, N. (1995). “Roma Miras Hukukuna Genel Bir Bakış ve Vasiyet Yolu ile Miras”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. c. XLIV. sayı: 1-4. ss. 425-442.
• Günal, N. (2009). “Roma Hukukunun Temek Krtiterleri, Kavram ve Kurumları”. Doğu Batı Dergisi: Romalılar I. Yıl: 11. sayı: 49. ss. 11-32.
• ILS. (Inscriptiones Latinae Selectae). Hermann Dessau. 3 vols in 5 parts. Berlin. 1892-1916.
• Iuvenalis. Saturae. Edited by G. G. Ramsay & William Heinemann. London. 1918.
• Johnson, E. (2007). “Patriarchal Power in the Roman Republic: Ideologies and Realites of the Paterfamilias”. Hirundo. vol:5. ss. 99-117.
• Kabaağaç, S. ve Alova, E. (1995). Latince Türkçe Sözlük. Sosyal Yayınlar. İstanbul.
• Koschaker, P. ve Ayiter, K. (1977). Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları. Ankara.
• Kunkel, W. (1930). “Mater Familias”. RE. ed. Georg Wissowa, Alfred Druckenmüller Verlag. Stuttgart. ss. 2183-2184.
• Kunkel, W. (1930). “Matrimonium”. RE. ed. Georg Wissowa, Alfred Druckenmüller Verlag. Stuttgart. ss. 2259-2286.
• Küçükgüngör, E. (1996). “Roma ve Türk Hukukunda Muayyen Mal Vasiyeti”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. c. XLV. sayı: 1-4. Ankara. ss. 505-531.
• Leonhard, R. (1905). “Emancipatio”. RE. ed. Georg Wissowa, J. B. Metzler. Stuttgart. ss. 2476-2479.
• Lewis, C.T ve Short, C. (1958). A Latin Dictionary. Clarendon Press. Oxford.
• Lindsay, H. (2009). Adoption in The Roman World. Cambridge University Press. Cambridge.
• Nicholas, B. (1970). “Patria Potestas”. The Oxford Classical Dictionary. ed. N. G. L. Hammond–H. H. Scullard. The Clarendon Press. Oxford. s. 789.
• O’Keeffe, A.K. (2004). Augustus as Paterfamilias. The University of Georgia. Georgia.
• Önder, A. (1944). Vasiyet Hukuku. Doğuş Matbaacılık. Ankara.
• Özdemir, G.T. (2005). “Roma Hukukunda Actio De Peculio”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. c. VII. sayı: 2. İzmir. ss. 103- 136.
• Plinius. Epistulae. ed. John Bostock–H.T. Riley. Taylor and Francis. London.
• Poynton, J.B. (1934). “Roman Education”. Greece & Rome. vol. 4. no: 10. Cambridge University Press. ss. 1-12.
• Sachers, E. (1949). “Pater Familias”. RE. ed. Georg Wissowa–Wilhelm Kroll–Karl Mittelhaus, Alfred Druckenmüller Verlag. Stuttgart. ss. 2121-2157.
• Suetonius. On İki Caesar’ın Yaşamı. çev: Fafo Teletar ve Gül Özaktürk. Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ankara. 2008.
• Tahiroğlu, B. ve Erdoğmuş, B. (2012). Roma Hukuku Dersleri. Der Yayınları: 265. İstanbul.
• Titus Livius. Ab Urbe Condita. Translated by B.O. Foster. Loeb Classical Library. Cambridge: Harvard University Press. 1919-1953.
• Xenophon. Respublica Lacedaemoniorum. ed. E. C. Marchant–G. W. Bowersock. Harvard University Press. Cambridge. 1925.