THE USAGE of ADJECTIVES WHICH HAVE NEGATIVE MEANINGS as ADVERBS of QUANTITY in TURKISH

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 32, 303 - 316, 31.01.2017

Şaban Doğan

https://doi.org/10.21550/sosbilder.298365

Cited By: 1

Öz

As it is known, adverbs effects gerunds, adverbials and other adverbs in terms of time, place, direction, quality, quantity, reinforcement and question. Adverbs make the meaning of those clearer. It is known that in Turkish has a limited number of adverbs and nouns, adjectives and pronouns are used as adverbs. Adverbs are classified in Turkish grammars as time, direction, manner, quantity and question. In this classification, the adverbs of quantity determine the extent and meter of the word which is signified. In the grammars it is stated that these adverbs are limited in number and en “most”, daha “more”, pek “quite”, çok “very”, az “slightly” are examples of this category, and some other words can be included in this class. The focus of the study is the usage of the words with negative meanings as adverbs which do not have this function originally. In literary Turkey Turkish sentences such as “Kız, oğlana kötü tutuldu.” (The girl is badly in love with the boy) Felaket güzel bir gün” (An awfully nice day) the words kötü (badly) and felaket (awfully) are used as adverbs of quantity. In some sources, these usages are labelled as incoherent, however they can be witnessed form the old periods of Turkish language. In the present study, these structures which are used to make the expression more vivid are analyzed and the examples from old Turkish to Turkey Turkish are given. The transfers among word classes are shown with reference to adverbs of quantity.

Anahtar Kelimeler

adverbs of quantity, negative meaning, language-mind relation

Türkçede Olumsuz Anlamlı Sıfat ve Zarfların Miktar Zarfı Olarak Kullanımı

Öz

Bilindiği üzere zarflar fiilleri, sıfatları,
sıfat-fiilleri ve diğer zarfları zaman, yer, yön, nitelik, durum, azlık-çokluk,
pekiştirme ve sorma gibi çeşitli yönlerden etkileyip değiştirerek anlamlarını
daha belirgin duruma getiren kelimelerdir. Türkçede zarf olan kelimelerin sayı
bakımından sınırlı olduğu, zarfların daha çok isim, sıfat, zamir gibi kelime
sınıflarından alınan sözlerle kurulduğu bilinmektedir. Zarflar çeşitli gramer
kitaplarında işlevleri bakımından zaman zarfları, yer ve yön zarfları, durum
zarfları, miktar zarfları ve soru zarfları olarak sınıflandırılmaktadır. Bu
sınıflandırmada yer alan miktar zarfları sıfatın, zarfın ya da fiildeki oluş/kılışın
miktarını, derecesini, ölçüsünü belirleyen zarflar olarak tanımlanır. Gramer
kitapları bu zarfların sayıca sınırlı olduğunu vurgulayarak tipik miktar
zarflarının en, daha, pek, çok, az olduğunu; bu kelimelere miktar bildiren az
sayıda kelimenin de ilave edilebileceğini ifade eder. Bu çalışmanın konusu Eski
Türkçeden itibaren miktar zarfı olmadığı, miktar ve derece ifadesi de
taşımadığı halde miktar zarfı olarak kullanılan olumsuz anlamlı sıfat ve
zarflardır. Ölçünlü Türkiye Türkçesinde görülen “Kız,
oğlana kötü tutuldu. Felaket güzel bir gün” vb. kullanımlarda kötü ve
felaket sözcükleri artık miktar bildiren zarflar durumuna gelmiştir. Kimi
kaynaklarda anlatım bozukluğu olarak görülen bu türden kullanımlar Eski
Türkçeden itibaren dilde var olan biçimlerdir. Bu bildiride, anlatıma canlılık
katmak amacıyla kullanıldığını düşündüğümüz bu yapılar ele alınmış, bu türden
kullanımlar Eski Türkçeden Türkiye Türkçesine örneklerle işlenmiştir. Çalışmada
amaçlanan tarihten günümüze Türkçenin kelime sınıfları arasındaki geçişleri
miktar zarfları bakımından göstermeye çalışmaktır. 

Anahtar Kelimeler

miktar zarfları, anlam olumsuzluğu, dil-zihin ilişkisi

Kaynakça

• Aksan, Doğan (2004). “Anlam Alışverişi Olayları ve Türkçe”. Dilbilim ve Türkçe Yazıları. İstanbul: Multilingual Press.
• Arat, Reşid Rahmeti (2006). Kutadgu Bilig Yusuf Has Hacib. İstanbul: Kabalcı Press.
• Arat, Reşit Rahmeti (2007). Eski Türk Şiiri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Press.
• Ata, Aysu (1996). “Çok Kelimesinin Kökeni Üzerine”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, Vol. 1996/I, Iss. 534, p. 1310-1313.
• Atabay, Neşe vd. (2003). Sözcük Türleri. Supervised and Edited: Prof. Dr. Doğan Aksan, İstanbul: Papatya Press.
• Banguoğlu, Tahsin (1995). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Press.
• Clauson, Sir Gerard (1972). An Etymologial Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford At The Clarendon Press.
• Deny, Jean (1941). Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi). Transl: Ali Ulvi Elöve, İstanbul: Maarif Vekaleti Press.
• Eckman, János (2004). Nehcü’l-Ferâdîs Uştmaḫlarnıng Açuq Yolı (Cennetlerin Açık Yolu) I Metin II Tıpkıbasım. Published: Semih Tezcan and Hamza Zülfikar, Ankara: Türk Dil Kurumu Press.
• Eker, Süer (2009). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Press.
• Ergin, Muharrem (1993). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Press.
• Hamilton, James Russell (1998). İyi ve Kötü Prens Öyküsü. Turkish Transl: Vedat Köken. Ankara: Türk Dil Kurumu Press.
• Kara, Mehmet (2011). Ayrı Düşmüş Kelimeler. İstanbul: Kesit Press.
• Karaağaç, Günay (2012). Türkçenin Dil Bilgisi. Ankara: Akçağ Press.
• Koç, Kenan vd. (2003). Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ Press.
• Korkmaz, Zeynep (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Press.
• Necip, Emir Necipoviç (1995). Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü. Russian Transl: İklil Kurban, Ankara: Türk Dil Kurumu Press.
• Kargı Ölmez, Zuhal (1996). Ebulgazi Bahadır Han Şecere-i Terâkime. Ankara: Simurg Press.
• Öner, Mustafa (2009). Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Press.
• Önler, Zafer (1990). Celâlüddin Hızır (Hacı Paşa) Müntahab-ı Şifâ I (Giriş - Metin). Ankara: Türk Dil Kurumu Press.
• Özeren, Mehmet (2014). “Salar Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Arasındaki Yalancı Eşdeğer Sözcükler”. TEKE Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Vol. 3, Iss. 2, p. 111-127.
• Şen, Mesut (2008). “Miktar Zarfı Olarak Kullanılan Kelimelere Lengüistik Bir Bakış”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Vol. 2008/II, Ankara: Türk Dil Kurumu Press.
• Tavkul, Ufuk (2000). Karaçay-Malkar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Press.
• Tekin, Talat (2004). Irk Bitig Eski Uygurca Fal Kitabı. Ankara: Öncü Kitap.
• Tekin, Talat (2004). “İpek Yolu’ndan Bin Yıllık Türkçe Mektuplar”. Makaleler II (Tarihi Türk Yazı Dilleri), Eds. Emine Yılmaz and Nurettin Demir, Ankara: Öncü Kitap.
• Tezcan, Semih (1975). Eski Uygurca Hsüan Tsang Biyografisi X. Bölüm, Ankara.
• Yılmaz, Emine vd. (2013). Kısas-ı Enbiya. Ankara: Türk Dil Kurumu Press.
• Yudahin, Konstantin Kuzmiç (1994). Kırgız Sözlüğü. Turkish Transl: Abdullah Taymas), Ankara: Türk Dil Kurumu Press.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts (TDK Güncel Türkçe Sözlük)
• http://turkdili.gen.tr/anlat-m-bozukluklar-.html