HASAN HİLMÎ EDİRNEVÎ DİVANI VE DİVANINDA AYET İKTİBASLARI

Yıl 2018, Cilt: 19 Sayı: 35, 621 - 644, 31.07.2018

Hasan Ekici

https://doi.org/10.21550/sosbilder.399243

Cited By: 2

Öz

XIX. yüzyıl şairlerinden Hasan Hilmî
Edirnevî’nin Divan’ında naʻt türünde 343 şiir vardır. Şair, “Divanı’nda” birkaç
şiir haricinde redif olarak “yâ Resûla’llâh”, vezin olarak da
“mefâʻîlün/mefâʻîlün/mefâʻîlün/mefâʻîlün” kalıbını kullanmıştır. Divanı’ndaki
şiirlerden hareketle onun şekilden ziyade manaya önem verdiği söylenebilir.
Ayrıca şiirlerinde tasavvufla ilgili terimlere sıkça yer veren Hasan Hilmî
Edirnevî’de tasavvufun -özellikle Nakşibendî tarikatının- etkisi olduğu
görülmektedir. Klasik Türk edebiyatının beslendiği temel kaynaklardan biri
Kur’ân-ı Kerîm’dir. Hasan Hilmî Edirnevî, eserini kaleme alırken ayetlerden
iktibaslar yapma yoluyla bu kaynaktan çokça istifade etmiştir. Ayetler, lafzen,
manen ve telmih yoluyla iktibas edilmiştir. Şair, ayet iktibaslarını söylemek
istediği konuya uygun olarak seçmiş, bu yöntemle şiirlerindeki manayı
kuvvetlendirmek istemiştir. Bu çalışma, iki bölümden oluşmaktadır: Birinci
bölümde Hasan Hilmî Edirnevî’nin Divan’ı tanıtılacak, ikinci bölümde ise
şiirlerdeki ayet iktibasları ile bunların beyitlerde kullanımına örnekler
verilecektir. Böylece ayet iktibaslarının şairin düşünce dünyasında nasıl şekil
bulduğu ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hasan Hilmî Edirnevî, divan, na’t, iktibas, ayet

Hasan Hilmi Edirnevi’s Divan and His Divan’s Verse Quotes

Öz

There are 343 poems which are kind of naʻt in
Divan of Hasan Hilmi Edirnevi who ise one of XIX. century poets. The poet as a
redif other than a few poems in Divan has used “yâ Resûla’llâh” as a redif on
his Divan, except a few poems, as a vezin
“mefâʻîlün/mefâʻîlün/mefâʻîlün/mefâʻîlün” too. It can be said that the poetry
of his Divan gives importance meaning rather than form. It is also seen that
the strong influence of mysticism in Hasan Hilmî Edirnevî, which often includes
the terms related to mysticism in his poems, is particularly the influence of
the Naqshbandi sect. One of the sources of Islamic culture nurtured by
classical Turkish literature is the Qur'an. Hasan Hilmî Edirnevî frequently
took advantage of this source by making quotes from verses while keeping his
work. The verses have been quoted through literal, semantic and reference. The poet
has selected the quotations of the verses in accordance with the subject he
wants to say, and intends to strengthen meaning in his poetry by this method.
This study consists of two parts: In the first part, Divan, which is written by
Hasan Hilmî Edirnevî, will be introduced, in the second part, there will be
given examples of literary quotations in this work and examples of their use in
couplets. Thus, it will be tried to show how the quotations of verses are
shaped in the poet's world of thought.

Anahtar Kelimeler

Hasan Hilmî Edirnevî, Divan, naʻt, verse, quotes

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk (2013). Divan Edebiyatı. Ankara: İSAM Yayınları.
• Ateş, Süleyman (1975). Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meali. Ankara: Kılıç Kitabevi.
• Azar, Birol (2015). “Türâbî Dedebaba Divanı’nda İktibaslar”. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature C. 1, S.2, s. 1-10.
• Canım, Rıdvan (2012). Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Cunbur, Müjgân (2004). “Hasan Hilmî md.”, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı-Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, C. IV, Başkan: Sadık Tural, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Çelik, Nilüfer (2001). “Fuzuli’nin Türkçe Divanında Geçen Ayetler ve Yorumları”. İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 6, s. 132-148.
• Demirci, Muhsin (2011). Tefsir Terimleri Sözlüğü. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Devellioğlu, Ferit (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Ece, Selami (2002). “İktibas”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 9, s. 39-53.
• Ekici, Hasan (2010), Hasan Hilmî Edirnevî Divanı (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Erkul, Rasih (2017). “Birrî Mehmed Dede Divânı'nda Âyetlerden İktibâslar”. MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. 15, S. 3, s. 97-104.
• Kaplan, Yunus (2017). “Kur’an Sûrelerine Dair Yazılmış Manzum Bir Örnek Daha: Senâ’î ve Suverü’l-Kur’an’ı”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SUTAD), S. 41, s. 1-12.
• Keleş, Reyhan (2016). Divan Şiirinde Ayet ve Hadis İktibasları. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Kuzubaş, Muhammet (2003). “Divan Şiirine Kaynaklık Etmesi Bakımından Kur’ân”. Diyanet İlmî Dergi, Yaz, s. 101-116.
• Pala, İskender (1989). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Sazlık, Fatma (2010). Hasan Hilmî Hayatı, Edebî Kişiliği, Divanı ve Divanı’nın İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Sevgi, Ahmet (1993). Merdümî, Tuhfetü’l-İslâm (Manzum Kırk Ayet ve Kırk Hadis Tercümesi). Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi.
• Uludağ, Süleyman (2001). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Yeniterzi, Emine (1993). Divan Şiirinde Naʻt. Ankara: TDV Yayınları.
• Yılmaz, Mehmet (1992), Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler (Ansiklopedik Sözlük). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Yılmaz, Mehmet (2013). Kültürümüzde Ayet ve Hadisler (Ansiklopedik Sözlük). İstanbul: Kesit Yayınları.
• http://www.kuranmeali.com/ [Erişim: 05.02.2018]
• http://www.osmanlicaturkce.com/ [Erişim: 22.01.2018]
• www.yazmalar.gov.tr/ [Erişim: 19.12.2017]