According to Fermans and Berats Relations between Bursa and Kite Kazas with State Center in 1603-1604

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 38, 257 - 298, 31.01.2020

Mukaddes Efe

https://doi.org/10.21550/sosbilder.560833

Öz

Thanks to the şer'iyye registers which have been
transferred from the Ottoman Empire to the present day, the administrative,
social and economic status of the period can be learned. An important part of
the documents such as ferman, orders, judgments and berat from the center are
registered in the registry. In this article, which deals with the
central-provincial relationship of Bursa and Kite Kazas, an investigation was
made on the ferman and berat H. 1012 / M. 1603-1604 dated and numbers in A-155
numbers Bursa şer’iyye registry. The ferman and berat sent to Bursa and Kite
from the center were examined. In this way, the issues on which the
relationship between the center with Bursa and Kite were concentrated, the
demands of the center from Bursa and Kite were determined by determining the
extent to which Bursa and Kite Kazas fulfilled these demands. The issues
related to the bureaucracy between the center with Bursa and Kite was
determined as the materials required for the palace, military, economic, social
issues and berat.

Anahtar Kelimeler

central-provincial relationship, Bursa, Kite, ferman, berat

FERMAN VE BERATLARA GÖRE 1603-1604 TARİHİNDE BURSA VE KİTE KAZALARININ DEVLET MERKEZİ İLE İLİŞKİLERİ

Öz

Osmanlı Devleti’nden günümüze intikal eden şer’iyye
sicilleri sayesinde dönemin idari, sosyal ve ekonomik durumu hakkında bilgi
sahibi olunabilmektedir. Merkezden gelen ferman, emir, hüküm, berat gibi
belgelerin önemli bir kısmı da kadı tarafından sicillere kaydettirilmektedir.
Merkez-taşra ilişkisinin Bursa ve Kite Kazaları örneği üzerinden ele alındığı
bu makalede, H. 1012 / M. 1603-1604 tarihli A-155 numaraları Bursa şer’iyye
sicili içerisindeki ferman ve beratlar üzerine bir inceleme yapılmıştır. Bahsi
geçen şer’iyye sicili içerisinde merkezden Bursa ve Kite’ye gönderilen ferman
ve beratlar değerlendirilmiştir. Bu suretle, merkez-Bursa arası ilişkinin hangi
konular üzerinde yoğunlaştığı, merkezin Bursa’dan talepleri, Bursa’nın bu
talepleri ne ölçüde karşılayabildiği tespit edilerek sınıflandırılmıştır.
Merkez-Bursa arası bürokrasiye konu olan meseleler, geliş nedenlerine göre
saray için istenilen malzemeler, askeri, ekonomik, sosyal meseleler ve beratlar
olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

merkez-taşra ilişkisi, Bursa, Kite, ferman, berat

Kaynakça

• Akdağ, Mustafa (1955). “Osmanlı Müesseseleri Hakkında Notlar”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 1-2, s. 27-51.
• ______________(2018). Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Beydilli, Kemal (2000). “İmam”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 22, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 181-186.
• Beydilli, Kemal (2013). “Yeniçeri”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 43, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 450-462.
• Bilgin, Arif (2003). “Matbah-ı Âmire”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), C. 23, s. 115-119.
• ______________ (2006). Bursa Hassa Harç Eminliği / Osmanlı Taşrasında Bir Maliye Kurumu. İstanbul: Kitabevi.
• Bursa Şer’iyye Sicilleri, A-155.
• Çiftçi, Cafer (2004). “Osmanlı Döneminde İstanbul’un İâşesinde Bursa’nın Rolü”. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi (OTAM) Dergisi, S. 16, s. 151-171.
• Devellioğlu, Ferit (2012). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ergenç, Özer (2014). XVI. Yüzyıl Sonlarında Bursa. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Faroqhi, Suraiya (1976). “Anadolu’nın İskânı İle Terkedilmiş Köyler Sorunu”. Türkiye’de Toplumsal Bilim Araştırmalarında Yaklaşım ve Yöntemler, Ankara: TODAİE Yayınları, s. 289-302.
• Gökbilgin, M. Tayyip (2013). Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Halaçoğlu, Yusuf (2004). “Menzil”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 29, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 159-161.
• İnalcık, Halil (1992). “Bursa”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 6, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 445-449.
• ___________ vd. (2001). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 1/1300-1600. Çev: Halil Berktay, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• ___________ (2005). “Şikâyet Hakkı: Arz-i Hâl ve Arz-i Mahzar’lar”. Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adâlet, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• ___________ (2016). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). Çev: Ruşen Sezer, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İpşirli, Mehmet (1992). “Câbî”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 6, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 529-530.
• ____________ (2006). “Müderris”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 31, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 468-470.
• Koç, Yunus (2002). “XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Köylerin Parçalanması Sorunu: Bursa Ölçeğinde Bir Araştırma”. XII. Türk Tarih Kongresi, 4-8 Ekim 1999, Kongreye Sunulan Bildiriler, C. III/3, Ankara: Türk Tarih Kurumu, s. 1961-1970.
• Kütükoğlu, Mübahat (1992). “Berat”. TDV İslam Ansiklopedisi C. 5, İstanbul; Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 472-473.
• ____________ (2018). Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Maydaer, Saadet (2009). Osmanlı Klasik Döneminde Bursa’da Bir Semt: Hisar. Bursa: Emin Yayınları.
• Ortaylı, İlber (2017). Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı. İstanbul: Kronik Kitap.
• Özcan, Abdülkadir (1989). “Altı Bölük Halkı”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 531.
• Özel, Oktay (2015). “Osmanlı Anadolu’sunda Terkedilmiş/Kayıp Köyler Sorunu (17.-19.Yüzyıllar)”. Ötekilerin Peşinde Ahmet Yaşar Ocak’a Armağan, İstanbul: Timaş Yayınları, s. 257-591.
• Sahillioğlu, Halil (1991). “Avârız”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 108-109.
• Şemsettin Sami (2015). Kamus-ı Türkî. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tabakoğlu, Ahmet (2016). Osmanlı Mali Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ______________ (2011). “Tekâlif”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 40, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 226-337.
• Taş, Hülya (2007). “Osmanlı’da Şikâyet Hakkı’nın Kullanımı Üzerine Düşünceler”. Memleket Siyaset Yönetim, S. 3, s. 186-204.
• Tuğluca, Murat (2016). Osmanlı Devlet-Toplum İlişkisinde Şikâyet Mekanizması ve İşleyiş Biçimi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Uğur, Yunus (2010). “Şer’iyye Sicilleri”. TDV İslam Ansiklopedisi, C. 39, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, s. 8-11.