İSTANBUL HÜKÜMETLERİNİN BURSA’DA MİLLİ MÜCADELE’Yİ ÖNLEME GİRİŞİMLERİ

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 39, 1059 - 1108, 31.07.2020

Gültekin K. Birlik

https://doi.org/10.21550/sosbilder.658195

Öz

Hem İstanbul’a yakın olması hem de çok sayıda Padişah taraftarının bulunması nedeniyle, başlangıçta Bursalılar İstanbul hükümetlerinin etkisi altında kalmış, Milli Mücadele’ye ise mesafeli olmuştu. Albay Bekir Sami (Günsav) Bey’in Haziran 1919’da Bursa’ya gelişiyle birlikte, bir yandan İstanbul hükümetinin etkisi sınırlandırılırken, diğer yandan Milli Mücadele yönünde çalışmalar başlatıldı. İstanbul hükümeti bölgedeki Milli Mücadele’yi ortadan kaldırmak için, Şubat 1920’de İkinci Anzavur İsyanı’nı başlattı. Bu isyanda İngilizler de etkili oldu. İstanbul hükümeti uyguladığı etkin propagandayla Bigalı ve Gönenlilerin çoğunluğunun isyana katılmasını sağladığı gibi, isyanı bastırmak için toplanan birliklerde firarlara da neden oldu. Anzavur Biga, Gönen ve Bandırma’yı ele geçirdikten sonra Bursa’ya ilerlerken, Milli Mücadele liderlerinin öldürülmesi gerektiğini açıklayan İstanbul fetvası 10 Nisan 1920’de yayınlandı. Anadolu’da karşı fetva yayınlansa da, fetva özellikle erleri etkiledi ve silahlarını isyancılara bırakarak, dağılmalarına neden oldu. Ancak, Bursa’da alınan tedbirlerle, Anzavur İsyanı bastırılarak İstanbul hükümetinin tehdidi ortadan kaldırıldı ve Bursa’nın Milli Mücadele safında kalması sağlandı.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Milli Mücadele, İstanbul Hükümetleri, Anzavur İsyanı, İstanbul Fetvası

Attempts of the İstanbul Governments to Prevent National Liberation in Bursa

Öz

Due to both being near Istanbul and the fact that there were many supporters of the Sultan, the local people of Bursa remained under the influence of Istanbul governments and remained aloof to the National Liberation. With Colonel Bekir Sami (Günsav) Bey’s arrival in Bursa in June 1919, on the one hand, the influence of the Istanbul government decreased and on the other hand, activities towards the National Liberation started. To abolish the National Liberation in the region, the Istanbul government started II. Anzavur Revolt. In this Revolt, the English were effective. The Istanbul government with its efficient campaign made the local people of Biga and Gönen join the Revolt, and caused some dissolution in the troops that gathered to suppress the Revolt. After capturing Biga, Gönen and Bandırma, while Anzavur was moving towards Bursa, a fatwa declaring that the leaders of the National Liberation should be killed was issued on 10 April 1920. Despite the counter fatwa which was issued in Anatolia, the Istanbul fatwa was effective particularly on the soldiers and caused them to leave their weapons to the insurgents. With the measures taken in Bursa, Anzavur Revolt was suppressed thus the Istanbul government’s threat was evaded and Bursa was made to join the National Liberation.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Pasha, National Liberation, İstanbul Government, Anzavur Revolt, the İstanbul Fatwa

Kaynakça

• Apak, Rahmi (1990). İstiklâl Savaşında Garp Cephesi Nasıl Kuruldu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Atatürk, Mustafa Kemal (1973). Söylev (Nutuk) II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bozdağ, İsmet (2005). Bilinmeyen Atatürk Celal Bayar Anlatıyor. İstanbul: Truva Yayınları.
• Cebesoy, Ali Fuat (1953). Milli Mücadele Hatıraları. İstanbul: Vatan Neşriyatı.
• Duru, Orhan (2001). Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eğilmez, Mümtaz Şükrü (1980). Milli Mücadele’de Bursa. Haz: Rıfat Ilgar, İstanbul: Tercüman Tarih Yayınları.
• Hülagü, Orhan (1998). “Anzavur İsyanı”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 14, S. 40, s. 49-67.
• İğdemir, Uluğ (1989). Biga Ayaklanması ve Anzavur Olayları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnönü, İsmet (2006). Hatıralar. Haz: Sabahattin Selek, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Kal, Nazmi (Tarihsiz). Atatürk ile Yaşayanlar. Künyesiz: T.C. Ziraat Bankası.
• Kitapçı, İlknur (1998). Atatürk Basın ve Bursa. Künyesiz: F. Özsan Matbaacılık Sanayi Ltd.
• Kocatürk, Utkan (2000). Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Krononojisi 1918-1938. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mert, Özcan (1992). “Anzavur’un İlk Ayaklanmasına İlişkin Belgeler”. Belleten, C. 56, S. 215-217, s. 847-956.
• Özalp, Kazım (1988). Milli Mücadele-1 1919-1922. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sarıkoyuncu, Ali (2007). Milli Mücadelede Din Adamları 2. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Selçuk, İlhan (1995).Yüzbaşı Selahattin’in Romanı 2. Kitap. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Selek, Sabahattin (2004). Anadolu İhtilali 1. Cilt. İstanbul: Kastaş Yayınları.
• ------------------------ (2011). Milli Mücadele. İstanbul: Milliyet Doğan Gazetecilik A.Ş.
• Sofuoğlu, Adnan (1994). Kuva-yı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu 1919-1921. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• ------------------------ (2003) “Osmanlı Arşiv Belgeleri Işığında İşgal Döneminde Bursa”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 19, S. 55, s. 51-82.
• Sonyel, Salâhi R (2013). Kurtuluş Savaşı Günlerinde İngiliz İstihbarat Servisi’nin Türkiye’deki Eylemleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şimşir, Bilâl N. (2000). İngiliz Belgelerinde Atatürk 1919-1938. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tansel, Selahattin (1978). Mondros’tan Mudanya’ya kadar III. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Tepeyran, Ebubekir Hazım (1982). Belgelerle Kurtuluş Savaşı Anıları. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi (1991). Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
• Türk İstiklal Harbi II nci Cilt Batı Cephesi II nci Kısım (1965). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Türk İstiklal Harbi VI’ncı Cilt İç Ayaklanmalar (1919-1921) (1964). Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi Resmi Yayınları.
• Ünal, Muhittin (1994). Miralay Bekir Sami Günsav’ın Kurtuluş Savaşı Anıları. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Yüceer, Saime (2001). Bursa’nın İşgal ve Kurtuluş Süreci. Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• -------------------- (2005). Tanıkların Anlatımıyla Bursa Tarihi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• ATASE Arşivi, Kutu No: 11, Gömlek No: 87, Belge No: 87-1.
• ATASE Arşivi, Kutu No: 11, Gömlek No: 87, Belge No: 87-2.
• British Documents of Foreign Affairs Part: II, Series: B, Volume: 1 The End of the War 1918-1920 (1985). Ed: Robin Bidwell. US: University Publications of America Inc.
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, Genelkurmay Basımevi, Yıl: 4, Sayı: 13, Vesika No: 353, Ankara, Eylül 1955.
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, Genelkurmay Basımevi, Yıl: 10, Sayı: 35, Vesika No: 874, Ankara, Mart 1961.