An Analysis on The Notation Fiqh in the First Century of Hijrah and Fuat Sezgin’s Findings

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 39, 957 - 982, 31.07.2020

Hüseyin Okur

https://doi.org/10.21550/sosbilder.659516

Öz

The works belonging to Islamic law literature that have made it to our day are the ones that have started to emerge from the middle of the second century after Hijrah. The number of works that are known to have been authored in the first century after Hijrah and believed to have served as a source for the coming periods is very limited. Among the reasons for the low number of authored works in this period are certain opinions maintaining that scholarly activities and education were only possible when conducted in person, as was the tradition, and that authoring works in this period had its own complications. Of course, it wouldn’t be an extrapolation to say that there weren’t any social or economic reasons for this. In addition, certain personal opinions belonging to some authors who lived in this period regarding the writing of such works have had an effect on the quantity of written works. This study aims to present an overview of the existing fiqh literature predating known compilations done in the second century after hijrah, which is known as the founding stage of the schools of fiqh, and examine Fuat Sezgin’s findings on textual activities in this period.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, history of law, first century after hijrah, notation fiqh, Fuat Sezgin

HİCRİ BİRİNCİ ASIRDA FIKHIN TEDVÎNİ VE FUAT SEZGİN’İN TESPİTLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

İslam hukuk literatürüne dair günümüze ulaşan eserler, müstakil mezheplerin kuruluş dönemine denk gelen hicri II. asrın ortalarından itibaren görülmeye başlanmıştır. Hicri I. asırda telif edildiği bilinen ve sonraki döneme kaynaklık ettiği düşünülen eserler ise oldukça sınırlıdır. Bu dönemde telifatın az olmasının önemli sebepleri arasında, ilmi faaliyetlerin ve eğitim-öğretimin daha ziyade şifahî gelenek yoluyla mümkün olabileceğine ve bu dönemde kitap telif etmenin bazı sakıncalarının bulunduğuna dair kanaatlerin bulunmasıdır. Tabi bu durumun sosyal ve ekonomik sebepleri de yok değildir. Ayrıca bu dönemde yaşayan bazı müelliflerin kitap yazımı hakkındaki kişisel kanaatleri de telif faaliyetlerinin kemiyetinde etkili olmuştur. Bu çalışmada fıkıh ekollerinin kuruluş aşaması olan h. II. asra ait bilinen derlemelerin öncesindeki mevcut fıkıh literatürüne genel bir bakış hedeflenmiş ve bu döneme ait yazınsal faaliyetler hakkındaki Fuat Sezgin’in tespitleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Hicri I. Asır, Fuat Sezgin, hukuk tarihi, tedvin

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel (2001). el-Müsned. Thk: Şuayb el-Arnavut, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• ---------------- (1422). el-‘İlel ve Marifetü’r-Ricâl. Riyad: Dâru’l-Hânî.
• Akdoğan, Mehmet Nur (2014). “Kitâbu Süleym b. Kays ve Kaynaklık Değeri”. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 3, S. 2, s. 1-22.
• Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin (2003). es-Sünenü’l-Kübrâ. Thk: Muhammed Abdülkadir Atâ, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• ----------------- (1991). Ma‘rifetü’s-Sünen ve’l-Âsâr, Thk: Abdülmu‘ti Kal‘acî, Kahire: Dâru’l-Vefâ.
• Bezzâr, Ebû Bekir Ahmed (2009). el-Bahru’z-Zehhâr Thk: Mahfuzu’-Rahman Zeynullah, Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem.
• Brockelmann, Carl (1937-1942). Supplementband. Leiden: E. J. Brill.
• Ebû Nu‘aym, Ahmed b. Abdullah (1974). Hilyetü’l-Evliyâ ve Tabakâtü’l-Asfiyâ. Mısır: Dâru’s-Saâdet.
• Ebû Ubeyde Kâsım b. Sellâm. el-Emvâl. Thk: Halil Muhammed Herras. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî (1985). el-‘İlel. Riyad: Dâru Taybe.
• Demir, Hilmi (1998). “Tedvin Dönemi ve Anlamın Kökeni”. Dini Araştırmalar, C. l, S. 2, s. 137-163.
• Goldziher, Ignaz (1967). Muhammedanische Studien. London: George Allen & Unwin.
• Hallâf, Abdülvehhab. Hulâsatü Târîhi’t-Teşrîi’l-İslâmî. Kuveyt: Dâru’l-Kalem.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed (1417). Târihu Bağdat. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• ------------------- (2001). Tarîhu Bağdâd. Thk: Beşşar Avvâd. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî.
• ------------------- el-Kifâye fî İlmi’r-rivâye. Thk: Ebû Abdullah Surkî. Medine: el-Mektebetü’l-İlmiyye.
• İbn ‘Abdilberr, Ebu Ömer (1994). Câmi‘u Beyâni’l-İlm. Suud: Dâru İbnü’l-Cevzî.
• ------------------ (2012). Tecrîdü’t-Temhîd (et-Tekassî limâ fi’l-Muvatta’). Kuveyt: Vizâretü’l-Evkâf.
• İbn Ebî Hâtim er-Râzî (2006). el-‘İlel. Riyad: Metâbiu’l-Humeydî.
• İbn Hacer el-Askalânî (1415). el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. Thk: Adil Ahmed, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• ----------------- (1379). Fethu’l-Bârî. Beyrut: Dâru’l-Marife.
• ----------------- (1326). Tehzîbu’t-Tehzîb. Hindistan: Matbaatü Dâiretü’l-Meârif.
• İbn Kayyim el-Cevziyye (1423). İ‘lâmu’l-Muvakkıîn ‘an Rabbi’l-Âlemîn. Suudi Arabistan: Dâru İbnü’l-Cevzî.
• İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah (1992). el-Ma‘ârif. Thk: Servet Ukkâşe, Kahire: el-Heyetü’l-Mısriyye el-Âmme.
• İbn Nedîm, Ebu’l-Ferec Muhammed (1997). el-Fihrist. Thk: İbrahim Ramazan, Beyrut: Dâru’l-Marife.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed (1990). et-Tabakâtü’l-Kübrâ. Thk: Abdülkadir Atâ, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Zenceveyh, Ebû Ahmed Humeyd (1986). el-Emvâl. Thk: Şâkir Feyyaz, Suudi Arabistan: Merkezü’l-Melik el-Falsal.
• Kâtip Çelebi (1941). Keşfü’z-Zünûn. Bağdat: Mektebetü’l-Müsenna.
• Kaya, Eyyüb Said (2003). “Mekhûl b. Ebû Müslim”. TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 28, s. 552-553.
• Kılıç, Muhammed Tayyib (2008). İslam Hukukunda Kanunlaştırma Olgusu. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Makrizî, Ahmed b. Ali. el-Mevâʿiz ve’l-iʿtibâr bi-(fî) zikri’l-hıtat ve’l-âsâr. Beyrut: Dâru Sâder.
• Serahsî, Ebû Bekir (2000). el-Mebsut. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Sezgin, Fuat (1991). Târîhu’t-Türâsi’l-Arabî (GAS), Çev: Mahmud Fehmî Hicâzî, Riyad: Câmiatü el-İmam Muhammed b. Suud el-İslamiyye.
• -------------- (1956). Buhârî’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar. İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan (1403). el-Hucce. Beyrut: Alemu’l-Kütüb.
• Sıddik Hasan Han el-Kannnevcî (1978). Ebcedü’l-Ulûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Vekî‘, Ebû Bekir Muhammed (1947). Ahbâru’l-Kudât. Thk: Mustafa Merâğî. Mısır: Mektebetü Ticariyye Kübrâ.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn (1985). Siyeru Aʿlâmi’n-Nübelâʾ. Thk: Şuayb el-Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Ziriklî, Hayrüddîn b. Mahmûd (2002). el-A‘lâm. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn.