The Attempt of Renaissance and Reform in Islam: Islamic Modernism Movement in XIX and XX. Centuries and the Handicaps It Faced

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 39, 1009 - 1058, 31.07.2020

Hüseyin Halil

https://doi.org/10.21550/sosbilder.663184

Cited By: 1

Öz

Islamic modernism movement occupied the Islamic world in the 19th and 20th countries and took its place in history like that. The most important element that caused this movement to be born, is that the immobilization of the Islamic World in terms of scientific development. On the other hand, the Western world started renaissance by turning to scientific studies with the lessons learned from the crisis in the Middle Ages under influence of the church, and then specified the position of religion in society and management with the reform movement. And also, by including industrial revolution into this, it has become a scientific, cultural and economic impact on the world. But, Muslims couldn't be successful to react equally to the overwhelming advantage and development of the west in long term. This situation leaded up to the basis of the Islamic modernism movement which can be called the Renaissance and Reform of the Islamic World. In this article, we will examine this movement from its birth to the current point of it, and at the end of this article we will give the readers information about the handicaps and achievements of it.

Anahtar Kelimeler

Islam, modernism, recovering, revive, reform

İSLAM’DA RÖNESANS VE REFORM GİRİŞİMİ: XIX. VE XX. YÜZYIL İSLAM MODERNLEŞME SÜRECİ VE GELİNEN NOKTA İTİBARİYLE AÇMAZLARI

Öz

İslam modernizm hareketi XIX ve XX. yüzyıllarda İslam dünyasını oldukça meşgul etmiş bir hareket olarak tarihteki yerini almıştır. Bu hareketin doğuşuna sebep olan pek çok faktörden en önemlisi İslam dünyasının bilimsel gelişmeler bakımından statikleşmesidir. Batı dünyası ise, kilisenin de etkisiyle ortaçağda yaşadığı bunalımdan çıkardığı derslerle, bilimsel çalışmalara yönelerek rönesansı başlatmış, ardından reform hareketiyle dinin toplum ve yönetimdeki pozisyonunu belirlemiştir. Bir de, buna sanayi inkılabını ekleyerek dünyayı bilimsel, kültürel ve ekonomik olarak etkiler hale gelmiştir. Fakat öte yandan Müslümanlar Batı’nın bu şekilde ezici üstünlüğü ve gelişmişliği karşısında uzun süre aynı derecede bir tepki vermede başarılı olamamıştır. Bu durum İslam dünyasının Rönesans ve Reformu olarak tabir edilebilecek İslam modernizm hareketinin zeminini hazırlamıştır. İşte biz bu makalemizde bu hareketi doğuşundan geldiği aktüel noktaya kadar inceleyeceğiz, Rönesans ve Reform hareketlerinin yakaladığı başarıyı yakalayıp yakalamadığını değerlendirip makalenin sonunda okuyucuya birkaç madde halinde hareketin açmazları ve başarıları hakkında bilgi vereceğiz.

Anahtar Kelimeler

İslam, modernizm, ihya, tecdid, reform

Kaynakça

• Abduh, Muhammed (1945). Risâletü’t-tevhîd. Nşr: M. Reşîd Rızâ, Kahire.
• -------------------------- (1955). el-İslâm ve’n-Naṣrâniyye maʿa’l-ʿilm ve’l-medeniyye. Nşr: M. Reşîd Rızâ, Kahire.
• -------------------------- (1967). Tefsîru’l-Menâr. Kahire.
• -------------------------- (1980). el-Aʿmâlü’l-kâmile. Nşr: Muhammed İmâre, Beyrut.
• Afgânî, Cemâleddin (1987). el-Urvetu’l-Vüskâ. (M. Abduh’la birlikte), Çev: İbrahim Aydın, İstanbul.
• Afshar, Iraj ve Mahdawi (1963). Asghar, Majmu’a-yi asnad wa madariki chap nashuda dar bara-yi Sayyid Jamal al-Din mashhur be-Afghani. Tahran: Tehran University Press.
• Alperen, Abdullah (2003). Türkiye’de İslam ve Modernleşme: Çağımız İslam Dünyasında Modernleşme Hareketleri ve Türkiye’deki Etkileri. Adana: Karahan Kitabevi.
• Alatlı, Alev (2014). Batı'ya Yön Veren Metinler II Rönesans / Protestan Reformu Erken Modern Dönem / Bilim Çağı (1350-1650). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Aydın, Mehmet (1999). İçe Kritik Bakış, Din-Felsefe-Laiklik. İstanbul: İyi Adam Yayınları.
• Bilgegil, M. Kaya (1977). “Cemâleddîn Afgânî ve Türkiye”. İstanbul: Kubbealtı Akademisi Mecmuası.
• Büyyükkara, Mehmet Ali (2015). Çağdaş İslami Akımlar. İstanbul: Klasik Yayınları.
• Burke, Peter (2016). Avrupa’da Rönesans. Çev: Uygar Abacı, İstanbul: Islık Yayınları.
• Charles Saint-Prot (2006). Hareketu’l-Islâh fi’t-Turâsi’l-İslâmî (Le Tradition İslamique de la Reformé). Çev: Üsâme Nebîl, Kâhire: Merkezu’l-Kavmî.
• Cum’a, Ali (2004). “Muhammed Mustafa el-Merâğî”. İslam Ansiklopedisi, C. XXIX, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Deane, Phyllis (2000). İlk Sanayi İnkılabı. Çev: Tevfik Güran, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ebû’n-Nadr, Ömer. Zu’amâu’t Tahrîr fî’l-İslâm.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır (1979). Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Eser Neşriyat.
• Emîn, Osman (1955). Râʾidü’l-fikri’l-Mısrî: el-İmâm Muhammed ʿAbduh. Kahire.
• Enayat, Hamid (1982). Modern Islamic Political Thought. Austin: The University of Texas Press.
• er-Râfi’î, Abdurrahmân (1961). Cemâlluddîn el-Afgânî- Bâ’isu Nehzati’ş-Şark. Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiyyi.
• et-Tâlibî, Ammâr (1997). Asâru ibn Bâdîs. Cezayir: Şeriketu’l-Cezâiriyye.
• Frayer, Hans (1964). Din Sosyolojisi. Çev: Turgut Kalpsüz, Ankara.
• Gibb, Hamilton Alexander Rosskeen (1947). Modern Trends in Islam. Chicago: Chicago University Press.
• Görgün, Tahsin (2011). “Tecdit”. İslam Ansiklopedisi, C. XXXX, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Güven, Mustafa (2015). “Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Tefsir Anlayışındaki Modernlik Unsurları ve Bu Bağlamda Muhammed Abduh’a Yönelttiği Eleştiriler -Fîl Sûresi Örneği-”. EKEV Akademi Dergisi, C. 19, S. 61, s. 141-170.
• Ğâlî, Bilkâsım (1996). min A’lâmi’z-Zeytûne: Şeyhu’l-Câmi’i’l-A’zâm Muhammed Tâhîr b. Âşûr, Hayâtuhû ve Âsâruhu. Beyrût: Dâru İbn Hazm.
• Haddâd, Muhammed (1998). “ʿAbduh et ses lectures: Pour une histoire critique des lectures de M. ʿAbduh”, Arabica, XLV/1, Leiden.
• -------------------------- (2003). Muhammed ʿAbduh: Ḳırâʾe cedîde fî ḫiṭâbi’l-ıṣlâḥi’d-dînî. Beyrut.
• Hourani, Albert (1982). Arabic Thought in the Liberal Age: 1789-1939. Cambridge: Cambridge University Press.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir b. Âşûr. Usûlün’-Nizâmi’l-İctimâ’î fi’l-İslâm. Tunus: eş-Şeriketu’t-Tûnisiyye li’t-Tevzî’.
• İbn Manzur, Cemalüddin Ebû Fazl (1996). Lisanü'l-Arab. Beyrut: Dâr’u Sadr, C. II.
• İbnu’l-Hôca, Şeyh Muhammed el-Habîb (2004). Şeyhu’l-İslâmi’l-İmâmi’l-Ekber Muhammedi’t-Tâhir b. Âşûr. Katar: Saâdetu Vezîri’l-Evkâf veş-Şuûni’l-İslâmiyye.
• İmâre, Muhammed (1980). el-Aʿmâlü’l-kâmile li’l-İmâm Muḥammed ʿAbduh. Beyrut, C. II.
• -------------------------- (1984). el-Aʿmâlü’l-kâmile li’l-Cemâleddin Afgânî. Kahire.
• İnalcık, Halil (2019). Rönesans Avrupası, Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• İşcan, M. Zeki (2011). “Gazali’nin İhya ve Islah Düşüncesine Genel Bir Bakış”. Diyanet İlmi Dergi, C. 47, S. 3, s. 115-134.
• ------------------- (2014). “Dini İhya ve Islah Düşüncesinde Gazali’nin Önemi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Uluslararası Modern Çağ ve Gazzâlî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, s. 37-48.
• Kadri, Hüseyin Kazım. Türk Lugati. C. III.
• Kara, İsmail (2001). Türkiye'de İslamcılık Düşüncesi. İstanbul: Gerçek Hayat.
• Kudsi-Zadeh, Albert (1970). Sayyid Jamal al-Din al-Afghânî. Leiden: an Annotated Bibliography.
• Karaman, Hayrettin (1994). “Cemâleddin Afgânî”. İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kedourie, Elie (2008). Afghani and Abduh: An Assay On Religious Unbelief And Political Activism in Modern İslam. New York: Routlege Library Edition.
• Keddie, Nikki (1983). An Islamic Response to Imperialism: Political and Religious Writings of Sayyid Jamal al-Din al-Afghani. Berkeley: University of California Press.
• Kedourie, Elie (1966). Afghani and ‘Abduh: An Essay on Religious Unbelief and Political Activism in Modern Islam. London.
• Kerr, Malcolm H. (1966). Islamic Reform: The Political and Legal Theories of Muhammad ‘Abduh and Rashid Rıza. Berkeley.
• Merad, Ali (2016). “Islah”. İslam Ansiklopedisi, C. XIX, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Mevdudi, Ebu’l-Ala (1986). İslâm’da İhya Hareketleri. Çev: A. Ali Genç, İstanbul: Pınar Yayınları.
• Moaddel, Mansoor (2005). Islamic Modernism, Nationalism, and Fundamentalism: Episode and Discourse. Chicago: University of Chicago Press.
• Özervarlı, M. Sait (2008). “Reşîd Rızâ”. İslam Ansiklopedisi, C. XXXV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öztürk, Mustafa (2004). “Neo-Selefîlik ve Kur’an-Reşid Rıza’nın Kur’an ve Yorum Anlayışı Üzerine”. Çukurova Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 2, s. 77-106.
• ------------------- (2006). “Oksidantalizm Bağlamında Afgânî-Abduh Ekolü”. Marife, C. 6, S. 3, s. 43-69.
• Reşad, Ali (2006). Fransız İhtilali. İstanbul: Sebil Yayınevi.
• ------------- (2018). Fransa Büyük İhtilali Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Reşit Rızâ (1899). el-Menâr. C. IX, s. 745-746; C. I-II.
• ------------ (1925). Târîhu’l-üstâzi’l-İmâm eş-Şeyh Muhammed ʿAbduh, Kahire.
• ------------- (1960). el-Vahyü’l-Muhammedî. Kahire.
• ------------ (1971). Rahalâtü’l-İmâm Muhammed Reşîd Rızâ. Nşr: Yûsuf Hüseyin Îbiş, Beyrut.
• ------------ (1992). Nidâʾ li’l-cinsi’l-latîf fî hukukı’n-nisâʾ fi’l-İslâm. Nşr: İsâmüddin Seyyid es-Sabâbatî, Kahire.
• Reyye, M. Ebû (1980). Cemâlüddîn el-Afgânî, Kahire.
• Sarıca, Murat (1981). 100 Soruda Fransız İhtilali. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Sezgin, Fuat (2003). İslam Medeniyetlerinin Duraklama Sebepleri.
• ------------ (2009). Müslümanların İlimler Tarihindeki Yeri, Küllerden Diriliş (Kur’ân, İnsan, Bilim ve Evrene Dair). Ankara: Fecr Yayınları.
• ------------ (2009). “Müslümanların Bilimler Tarihinde 800 Yıl Süren Kreatif Merhalesini Ne Kadar Tanıyoruz?”. Türkiye IV. Dini Yayınlar Kongresi. Ankara: Dinî Klasikler.
• Siddiqi, Mazheruddin (1982). Modern Reformist Thought in the Muslim World. İslamabad: Islamic Research Institute.
• Smith, W. Cantwell (1957). Islam in Modern History. Princeton: Princeton University Press.
• Şahin, Hanifi (2016). “İhya Islah Hareketi ve Selefilik İrtibatı”. e-makâlât Mezhep Araştırmaları, C. 9, S. 1, s. 1-37.
• Şeleş, Ali (1987). Silsiletü’l-aʿmâli’l-mechûle (li Abduh). London.
• Şen, Hasan (2007). “Bir Modernleşme İdeolojisi Olarak İslamcılık”. Sosyoloji Dergisi, S. 17, s. 235-266.
• Tauber, Eliezer (1995). “Rashîd Ridâ and Faysal’s Kingdom of Syria”. a.e., LXXXV/3-4.
• Waardenburg, Jacques (1978). “Official and Popular Religion in Islam”. Social Compass, C. 5, S. 3-4, s. 315-341.
• Yardım, Müşerref (2016). “Osmanlı İslamcıları ve İslami Yenilikçiler: Yakınsama ve Ayrışma”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 40, s. 111-125.
• Zophy, Jonathen W. (2019). Rönesans ve Reform Avrupası’nın Kısa Tarihi. Çev: Bengisu Karakurt. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Yalçınkaya, Alâeddin (1991). Cemâleddin Afgânî ve Türk Siyasi Hayatı Üzerindeki Etkileri. İstanbul: Osmanlı Yayınevi.