A Modern Perspective to Turkish Historical Text: The Perception of The “Other” in The Tonyukuk Inscriptions

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 43, 1423 - 1443, 31.07.2022

Dinçer Atay

https://doi.org/10.21550/sosbilder.1101699

Öz

The Orkhon inscriptions are the main referential source for the knowledge of Turkish studies. The statements inscribed on stones for handing down the knowledge of selfhood to posterity shed light on the historical developments of the era. The presence of concepts of belonging in this inscription as expressed by Tonyukuk naturally indicates the perception of the “other”. The perception of the “other” in the Tonyukuk inscription is defined through the wars that were fought in the name of the traditional power of the Göktürk Khaganate. The “other” that becomes evident in this inscription should be assessed based on Tonyukuk’s knowledge, experience, and discourse. As a matter of fact, Tonyukuk as the author conveys clear information on who the “other” is. The fact of having fought against different Turkish tribes as well will bring the perception of the “close other” to the fore. The impulse of dominating and having power, which led to the struggles among Turkish tribes, is an equation that identifies the alienation and the perception of the other among the Turks. As for the text-based discourse, the only reference to “otherness” can be said to be the “opposition to the unity”. Eventually, the Chinese are the “enemy other”, the “big other”. The present study will address the perception of the “other” that appears in the Tonyukuk inscription from the viewpoint of Tonyukuk, the author, and the Göktürk Khaganate of the Göktürk identity. The study will also reveal the traditional elements that give existence to the perception of the other and discuss the equation of power and tradition.

Anahtar Kelimeler

Tonyukuk inscription, Göktürk Khaganate, identity, other

TÜRKÇENİN TARİHÎ METİNLERİNE MODERN BİR BAKIŞ: TONYUKUK YAZITI’NDA “ÖTEKİ” ALGISI

Öz

Orhon Yazıtları Türklük bilgisinin en temel referans kaynaklarıdır. Kendilik bilgisinin gelecekteki nesillere aktarılması kaygısıyla taşa kazınan sözler, dönemin tarihî gelişmelerine ışık tutar. Tonyukuk’un ağzından verilen yazıttaki aidiyet olgularının varlığı, “öteki” algısını da somutlar. “Kendi”nin dışındaki her şey olarak konum alan “öteki”, Tonyukuk Yazıtı’nda da netlik kazanır ve Göktürk devletinin töreli iktidarı adına gerçekleştirilen savaşlarla belirlenir. Nitekim yazar özne konumundaki Tonyukuk, ifadelerinde “öteki”nin kim olduğuna dair net bilgiler verir. Farklı Türk boylarıyla da savaşılmış olması, “yakın öteki” algısını gündeme getirecektir. Türk boylarının kendi aralarındaki mücadeleleri var eden yönetme, erk sahibi olma itkisi, Türkler arasındaki yabancılaşma ve öteki algısını belirleyen bir denklemdir. Metin odaklı söylemde yegâne “ötekilik” referansının “birliğe karşı çıkmak” olduğunu söylenebilir. Nihayetinde Çinliler “düşman öteki”, “büyük öteki”dir. Çalışmada Tonyukuk Yazıtı’nda şekillenen “ötekilik”, Tonyukuk ve Göktürk devleti algısallığında, Göktürk kimliği odağında değerlendirilecektir. Ayrıca “öteki” algısını var eden törel unsurlar ortaya konarak, iktidar - töre denklemi gündeme getirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tonyukuk Yazıtı, Göktürk Devleti, kimlik, öteki

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (2000). Dede Korkut hikâyelerinin edebî değeri ve çağdaş yorumu üzerine. A. Kâhya Birgül, A. Şimşek Canpolat (Ed.), Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni Bildirileri içinde (31-34 ss.), Ankara Kültür Merkez, Yayınları.
• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek. (Çev: A. Tekin), Ayrıntı Yayınları.
• Ayaz, E. S. (2020). bir kişi y(a)ñ(ı)ls(a)r : og(u)şı : bod(u)nı : bisükiŋe : t(e)gi : kıdm(a)z (e)rm(i)ş : cümlesi üzerine. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (25), 39-50.
• Aydın, E. (2018). Orhon Yazıtları. Bilge Kültür Sanat.
• Aydın, E. (2019). Türklerin bilge atası Tonyukuk. Kronik Kitap.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik inşası. Aşina Kitaplar.
• Durmuş, M. (2014). Ömer Seyfettin anlatılarında kendilik bilince ve öteki. Karadeniz Dergi Yayınları.
• Enginün, İ. (2013). Orhon Yazıtları: Besleyici güç. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları 3 Orhon Yazıtları’ndan Bugünkü Türk Dünyasına içinde (15-22 ss.), Dergâh Yayınları.
• Ergin, M. (2013). Orhun Abideleri. Boğaziçi Yayınları.
• Hortaçsu, N. (2007). Ben biz siz hepimiz - Toplumsal kimlik ve gruplararası ilişkiler. İmge Kitabevi.
• Kaplan, M. (1945). Edebiyat ve millet. İstanbul Halkevleri Dergisi, (40), 5.
• Kaplan, M. (1985). Orhun Abidelerinde mekân-insan münasebeti. Türklük Araştırmaları Dergisi - Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, (1), 1-6.
• Kılıç, İ. (2018). Köktürk Yazıtlarında primordial olgulardan hareketle “biz” ve “onların” inşası. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 15(2), 207-221.
• Korkmaz, R. (2015). Yazınsal okumalar. Kesit Yayınları.
• Rousseau, J. J. (2017). Toplum sözleşmesi. (Çev: V. Günyol), Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Schnapper, D. (2005). Sosyoloji düşüncesinin özünde öteki ile ilişki. (Çev: A. Sönmezay), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Yıldırım, K. (2017). Bir zaman Türk idiler - Türk kökenli Çin aileleri. Ötüken Neşriyat.
• Taşağıl, A. (2004). Çin kaynaklarına göre eski Türk boyları (MÖ III - MS X. Asır). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Taşağıl, A. (2017). Kök Tengri’nin çocukları. Bilge Kültür Sanat.
• Taşağıl, A. (2018). Göktürkler I-II-III. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Togan, İ., Kara, G., Baysal, C. (2017). Eski T’ang tarihi - Türkler bölümü. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tural, S. K. (1992). Sorularla cevaplarla kültür edebiyat dil. Ecdâd Yayınları.